Tekst van Klaas Broeils

Het hier afgebeelde wapen is het wapen, zoals dit reeds eeuwenlang door de familie BROEILS gevoerd wordt. Het komt voor op talrijke grafstenen, op zilverwerk van allerlei aard (cachets, geboortelepels, bekers) en we treffen het aan in verschillende boekwerken, bij voorbeeld in "Ommelander Geslachten" van K.J. Ritzema van Ikema waaruit deze afbeelding werd overgenomen.

Omdat de oudste bronnen zegels en gravures waren, bestaat er geen zekerheid omtrent de kleuren. Aangenomen wordt echter, dat deze zijn: heraldisch rechts (voor de beschouwer links): in rood een gouden dwarsbalk vergezeld van drie zilveren ruiten (2:1) heraldisch links: doorsneden, boven in goud een zwarte haan met rode kam en baard, beneden effen zilver. Helkteken: die rode struisveren elk beladen met drie zilveren ruiten boven elkaar. Dekkleden: zilver en rood.

Het heraldisch rechter gedeelte (links voor de kijker) is het oorspronkelijke wapen Broeils. Het is te zien op zegels van enkele leden van dit geslacht. Zo zegelde Steven Broeils als schulte van Rolde o.a. in 1496 met dit wapen. Een andere Steven Broeils, eveneens schulte van Rolde en daar alle waarschijnlijkheid een kleinzoon van de zoeven genoemde, gebruikte dit wapen op zegels van 1555, 1556, 1560, 1561 en 1563. Ook pastoor Reiner Broeils zegelde o.a. in 1534 met het oorspronkelijke wapen: de balk en de drie ruiten.

Vraag is dan hoe de haan in het oorspronkelijke wapen terecht is gekomen en waar deze haan vandaan komt. Wat dit laatste betreft geloof ik dat de haan afkomstig is van het geslacht Hiddingh, dat naast het wapen met schuinbalken en penningen ook wel de haan voerde (zie de artikelen in de Nederlandse Leeuw 1937, blz. 47 en 1939, blz. 345) en waarmee de familie Broeils vele contacten had.

Wat de eerste vraag aangaat het volgende. Door schulte Steven sr. (1496) en pastoor Reiner (1534) werd gezegeld met het oude wapen (balk en ruiten). Sjabbe Broeils (5e generatie) gebruikte op brieven, die hij vanuit Dokken en Den Haag aan het Groninger stadsbestuur verzond, het wapen met de haan. De familie Oomkens, afstammende van Johan Broeils (4e generatie) voerde eveneens de haan in het wapen. Deze wapenfiguur moet naar mijn mening door een verbintenis Broeils-Hidding in de 3e generatie in het Broeilswapen zijn gekomen. Concreet gesteld: de vrouw van de schulte Coop Broeils moet een Hidding zijn geweest.

Het wapen (oorspronkelijk in zwart-wit) is door mij gescand en vervolgens met behulp van Coral Trace ingekleurd. Helaas is het mij niet gelukt de haan in de oorspronkelijke kleuren weer te geven; wat zwart is moet rood zijn en wat rood is moet zwart zijn. Wel geeft de afbeelding een goed beeld van het wapen Broeils. Het gekleurde wapen treft u hieronder aan.

(c) Klaas Broeils, 2001