Waarderend
leren aan elkaar
Waarderende Intervisie voor pastores
In het
kader van de Permanente Educatie voor predikanten en kerkelijk werkers in de
Protestantse Kerk in Nederland wordt gestimuleerd deel te nemen aan een
intervisiegroep. De werkbegeleiding heeft verschillende modellen ontwikkeld die
voor predikanten en kerkelijk werkers goed werken. (te downloaden bij www.pkn.nl/werkbegeleiding) De methode die hier wordt aangereikt heet WAARDERENDE
INTERVISIE en integreert Appreciative
Inquiry en Praktische Theologie (vgl.
GOEDE WIJN, waarderende gemeenteopbouw, Jan Hendriks
www.waarderendegemeenteopbouw.nl)
Wat is het.
Intervisie is
een vorm van leren aan elkaar waarbij ieder de gelegenheid krijgt vanuit een
ander perspectief (over eigen grenzen) te kijken, mede door de inbreng van de
collega’s. Het heeft als doel het op peil houden en verbeteren van het
functioneren van de deelnemers binnen de concrete eigen werksituatie. Waarderende intervisie is een nieuwe
vorm van intervisie die niet probleemgericht is maar gericht op mogelijkheden
naar de toekomst.
Bij
waarderende intervisie wordt de nadruk gelegd op de kwaliteiten van de
deelnemers en de mogelijkheden van de situatie. Deze
worden door reflectie op het functioneren en analyse van de context versterkt.
De positieve feedback werkt stimulerend en geeft nieuwe energie.
De opzet
Een groep van
5-8 pastores komt in een vaste regelmaat bijeen. Aan de hand van de methode
wordt systematisch een casus besproken uit de werksituatie van één van de
deelnemers waardoor allen er ‘wijzer van worden’.
De groep
tekent in voor een periode van een jaar (frequentie afhankelijk van aantal
deelnemers)
Vertrouwen en doel
Op basis van
vertrouwen delen de deelnemers hun waarneming, analyse, eigen inzichten en
adviezen over de ingebrachte casus. Er wordt opbouwende en positieve feedback
gegeven.
Het doel is
dat de deelnemers elkaar stimuleren om in hun kracht te gaan staan en samen
aanknopingspunten voor verbetering vinden. De inspiratie van de één kan een
bron van nieuwe energie worden voor de ander. Vertrouwen en geheimhouding zijn
verzekerd in de groep.
Voorwaarden voor deelname
Van iedere
deelnemer wordt verwacht een casus over eigen werk in te dienen.
Ook wordt van
iedere deelnemer verwacht verschillende rollen in de intervisiebijeenkomst op
zich te nemen
Dit alles
vraagt van de deelnemers dat zij:
-
gemotiveerd zijn voor intervisie,
-
de groepsregels onderschrijven, in het bijzonder de vertrouwelijkheid,
-
bereid en in staat zijn de taken en rollen te vervullen die voor
intervisie nodig zijn,
-
zichzelf ter discussie kunnen stellen,
- bereid
zijn zich te verdiepen in uitgangspunten en werkwijze van waarderende
intervisie
Vorming en samenstelling van een
intervisiegroep en accreditatie bij PE
Een
groep bestaat uit vijf tot acht deelnemers. Een van de deelnemers is de
coördinator. Meestal is hij of zij ook de initiator van de groep.
Iemand toont belangstelling voor het opzetten
van een intervisiegroep en zoekt één of twee collega’s die mee willen doen.
Deze twee zoeken ook weer één of twee collega’s. Op deze manier kan een groep
ontstaan.
Accreditatie
voor de Permanente Educatie is mogelijk. Om te voorkomen dat we haast
automatisch op de traditionele weg belanden is het van belang deze weg in te
oefenen met iemand die daar in geschoold is.
De
werkbegeleiding en enkele gemeenteadviseurs hebben daarvoor de expertise in
huis.
Zie
ook: www.pkn.nl/werkbegeleiding
Leren aan elkaar
of: www.waarderendegemeenteopbouw.nl
Een traject waarderende
intervisie
1. de
eerste bijeenkomst
In de
ronde kennismaken wordt gewerkt met een van de technieken die gebruikt worden
bij Waarderend Organiseren.
Het doel
daarvan is dat de expertise van deelnemers van de groep zichtbaar wordt en in
het traject ingezet kan worden.
Het kan
zijn dat een thema in de groep ontstaat. Deze wordt rode draad in de
intervisie. (een actuele zaak waar ieder mee heeft te maken)
Iedere
deelnemer heeft een eigen leervraag waar aan gewerkt wordt in de komende
periode.
Afspraken
worden gemaakt
-
over de
rollen die ieder kan innemen in de komende sessies
-
over de
plek en het tijdstip van de komende bijeenkomsten
-
over
‘verplichte aanwezigheid’ en de wijze van afmelden
-
over de
inhoud van de eerstvolgende keer (wie doet wat)
De rollen:
-
de dagvoorzitter zorgt voor het goede verloop van de
sessie.
de dagvoorzitter verzorgt een
spirituele opening op de wijze waarin eigen kracht en inspiratie vanuit de
BRON/ het geloof zichtbaar wordt.
de dagvoorzitter structureert de
bijeenkomst en is ook deelnemer. H/zij leidt de groep tijdens de eerste stap,
zet in bij stap 2 en is vooral verantwoordelijk voor stap 4, 5 en 6.
-
de consultgever stelt de vragen in het tweegesprek en
gaat in gesprek met de observanten. Stap 2 en Stap 3
-
de consultvrager heeft een casus voorbereid over het
thema waar hij of zij aan wil leren.
-
de
andere aanwezigen bereiden zich voor op waarderende feedback en waarderende
communicatie.
-
de intervisor is dagvoorzitter bij de eerste
bijeenkomst, de tweede en derde bijeenkomt is het een ondersteunende rol om de
methode aan te leren.
2. De
eigenlijke intervisie.
-
Elke
bijeenkomst heeft één casus als focus.
-
Ieder
brengt in ieder geval één casus in.
-
Telkens
wisselen de rollen, er zal elke keer een andere dagvoorzitter zijn.
-
Het aantal
bijeenkomsten is afhankelijk van het aantal deelnemers.
3.
Evaluatieve bijeenkomst
-
In de slotbijeenkomst
worden de methoden en achtergronden van de waarderende communicatie gebruikt.
Hierin wordt ieder uitgedaagd onder woorden te brengen hoe het geleerde ingezet
wordt in de komende tijd.
-
De
intervisie wordt afgesloten of
-
er
worden stappen gezet voor een nieuwe periode intervisie met dezelfde of nieuwe
deelnemers. Advies: de intervisor die met de groep is gestart (en twee of drie
keer aanwezig was) sluit ook af met de groep.
Stappen in de waarderende intervisie[1]
Stap 0 Voorbereiding
-
de casusinbrenger/consultvrager bereid een casus voor en verwoordt
daarbij het thema of de leervraag die hij of zij wil inbrengen.
-
De dagvoorzitter bereid de bijeenkomst voor, ook een spiritueel moment.
-
De consultgever bereid zich voor
op de waarderende benadering
Stap 1 Opening
-
De dagvoorzitter opent met een voor haar of hem karakteristieke spirituele
opening
.
Stap 2 Start van de intervisie
-
De dagvoorzitter start het gesprek en structureert de bijeenkomst:
Terugblik naar de vorige keer. Wat waren de
positieve effecten van de bespreking vorige keer?
-
De dagvoorzitter nodigt consultgever en consultvrager uit met elkaar in
gesprek te gaan.
- Gesprek tussen consultgever en consultvrager.
De casus wordt verteld waardoor ieder op het
netvlies heeft wat er is gebeurd. Hulpvragen door de consultgever:
+ wat is de context / wat zei jij/wat deed jij /
wat zeiden de anderen?
+ wat voor effecten had dat?
+ hoe beleefde je dat? [2]
Als de situatie is gezet gaat de consultgever
verkennen hoe de consultvrager wil werken aan de eigen leervraag. Daarna
probeert h/zij de eigen positieve kwaliteiten te benoemen van de beschreven
situatie en de expertise van de consultvrager die kunnen helpen in deze
situatie verder te komen.
Kort gesprek hierover tussen consultgever en
consultvrager.
-
Kort moment van persoonlijke reflectie voor iedereen in de groep. Ieder
schrijft op wat de waarderende aspecten zijn die zij in het verhaal en de
context beluisterd hebben of die zij in de casuseigenaar herkennen. Dat kunnen
zijn succesvolle acties, ingezette kwaliteiten en sterkten, resultaten en
effecten, nieuwe kansen en mogelijkheden. Ze bevestigen hiermee zo goed als ze
kunnen de consultgever in zijn of haar handelen of zijn.
-
De consultgever gaat met de observanten in gesprek.
-
Consultvrager reageert op dit gesprek en geeft reflectie op de eigen
leervraag en de situatie van de casus na de feedback van de groep.
Stap 3 Een ander wensbeeld scheppen
-
De consultgever gaat met de andere deelnemers in gesprek over hoe de
situatie er uit zou hebben kunnen zien, wanneer de consultvrager en andere
betrokkenen alle waarderende aspecten maximaal hadden benut en hun aandacht
daarop hadden gericht.
-
De consultvrager luistert en maakt aantekeningen.
-
De deelnemers bespreken hun wensbeeld van de situatie waarover ze het
met elkaar eens zijn en opperen verschillende wensen en mogelijkheden. Ze geven
aan welke andere resultaten en effecten mogelijk zouden zijn geweest.
-
De consultgever schrijft de aspecten van de wensbeelden op een flap-over
of de deelnemers doen dat zelf.[3]
-
De consultvrager geeft aan wat hem/haar aanspreekt in de geschetste
wensbeelden en waarmee h/zij iets zou willen.
Stap
4 zoeken naar
veranderwegen, wat is nodig voor het realiseren van het wensbeeld?
De deelnemers gaan op zoek naar de hefbomen voor verandering: de kleinste verandering met de grootst mogelijke impact.
Ze maken een lijst van alle veranderingen die het wensbeeld helpen waar te maken. Na de inventarisatie kiezen de deelnemers de drie meest veelbelovende veranderingen en geven aan wat de verandering betreft en met welk beoogd effect. De consultgever en deelnemers gaan hun advies kort en bondig formuleren.
stap
5 winst
A. consultvrager geeft aan we haar/hem aan het advies
aanspreekt of op welke nieuwe gedachten en ideeën het haar/hem heeft gebracht.
consultvrager vertelt wat te doen met het advies, en hoe het
om te zetten in de praktijk.
B. focus op de consultgever. Hoe was het om op deze manier
in gesprek te zijn met de consultvrager? De andere deelnemers geven waarderende
feedback aan de consultgever.
stap
6 evaluatie
consultvrager spreekt uit wat h/zij heeft ervaren bij deze
intervisie en wat het haar/hem heeft opgeleverd
Sharing; alle deelnemers vertellen hoe ze de intervisie als
leergebeurtenis hebben beleefd en wat ze ervan geleerd hebben voor hun eigen
werksituatie.
De dagvoorzitter rondt de bijeenkomst af.
Tips en trucs bij
waarderende communicatie
De kunst van het vragenstellen
Het stellen van vragen aan de consultvrager is een
belangrijk onderdeel van waarderende communicatie. In het begin worden
verhelderende vragen gesteld over de casus en later worden de gewenste situatie
en de succesfactoren uitgevraagd. Het is enerzijds de bedoeling dat door het
stellen van vragen de consultvrager aan het denken wordt gezet, zodat hij/zij
voor een groot deel zelf de eigen oplossing kan bedenken. Anderzijds is het de
bedoeling dat de aanwezigen een goed beeld krijgen van de belevingswereld van
de consultvrager, om daar later goed bij aan te kunnen sluiten bij het zoeken
naar veranderwegen.[4]
Bij
stap 2:
Karakteristieken
van een waarderend consultgesprek’[5]
1.
Het gesprek neemt vitaliteit als
uitgangspunt en zoekt naar positieve momenten, gebeurtenissen en voorbeelden
van het handelen van de pastor
2.
De vragen roepen, door de manier waarop
ze zijn geformuleerd, ervaringen op die verbonden zijn met emoties. De relatie
tussen consultgever en consultvrager is een empathisch in plaats van een
afstandelijk objectieve
3.
Door het delen van persoonlijke
piekervaringen, waarden en wensen ontstaat een open dialoog. Respect is
daarvoor de basis
4.
Een actieve luisterhouding door de
consultgever geeft de consultvrager de ervaring volledig te worden gehoord,
begrepen en gewaardeerd
5.
De rol van de consultgever is het
stellen van open vragen, aanmoedigen om meer (gedetailleerd) te vertellen en
verschillende onderwerpen die gerelateerd zijn aan de casus aan bod te laten
komen.
Doel: De consultgever brengt door het stellen van
waarderende vragen de kracht van de consultgever naar boven.
De
casus scherp stellen. Vragen die het beeld van de situatie
verduidelijken:
o
Wat deed/zei jij toen of wat
deden/zeiden de anderen?
o
Welk effect of welke effecten had dat?
o
Hoe voelde je toen?
o
De context erbij betrekken – laten
vertellen over verbindende personen/gebeurtenissen (bv: Wat ging aan deze casus
vooraf? Zijn er nog andere betrokkenen?)
Waarderend onderzoeken:
o
Wat wil je bereiken?
o
Waar sta je nu?
o
Wat heb je al in huis?
Een
hulpmiddel is de schaalvraag:
o
Als de gewenste situatie op een schaal
van 0-10 het cijfer 10 krijgt, welk cijfer geef je dan aan de huidige situatie?
Waar sta je nu?:
1____2____3____4____5____6____7____8____9_____10
De
uitkomst, ongeacht het cijfer, is het startpunt van het inventariseren en
analyseren van wat de inbrenger al bezit, op weg naar de gewenste situatie. De
deelnemers helpen de inbrenger te zoeken naar de eigen hulpbronnen en
succesvolle gedragingen, door het stellen van de vraag: wat maakt dat je al een .. scoort? Wat heb je al in huis?
De observanten letten tijdens dit gesprek op waarderende
aspecten en verbindingen:
o
De pastor heeft juist wel/juist niet
actie genomen (en dat is een positief moment)
o
De rol die de pastor in deze situatie
heeft ingenomen benoemen (pastor, leraar, medeambtsdrager, medegelovige, coach,
leider)
o
Rol van andere betrokkenen benoemen,
met wie heeft de pastor een positieve verbinding?
o
Reacties van de pastor op andere
betrokkenen die (volgens de waarnemer) een positieve doorwerking hebben
o
Het effect van de casus in de grotere
context plaatsen – lange termijn effect –
Bij stap 3:
De flap-over ( whiteboard, schoolbord,
A2 vel papier op tafel) is een goed hulpmiddel om de wensbeelden te
visualiseren. Een schematische weergave of werken met kleur, een tekening of
een ‘beeld’ biedt mogelijkheden voor de pastor om de casus op een andere manier
te benaderen. Een mogelijkheid is dat het gesprek loopt via het bord. De
deelnemers zetten verbindende lijnen of zien een patroon en visualiseren dat.
Bij
stap 5:
Als de consultvrager meteen de casus
kan omzetten in de praktijk is de Activiteitentrechter een goed hulpmiddel:[6]
Wat
is gereed over 3 jaar
Wat
is gereed over 3 maanden
Wat
is gereed over 3 weken
Wat
is gereed over 3 dagen
Wat
is gereed over 3 uren
Wat
is gereed over 3 minuten
Algemeen:
Leermodel van Kolb[7]
Fasen in de waarderende gemeenteopbouw[8]
