| Pijppraat 2008 | Terug naar Wegwijs van Carpe Lunam | index Archief |

In de loop van de afgelopen week kieperde de postbode tegen de veertig kaarten in onze brievenbus. Daaronder zat prachtig verzorgd en vermoedelijk prijzig drukwerk.

't Mooist zijn de kaarten die door de zenders zelf in elkaar zijn gezet. Al weer heel wat jaren geleden prutsten mijn vrouw en ik zelf ook wat in elkaar, maar wij vonden dat gedoe maar een hels karwei en het resultaat was ook al niet om over naar huis te schrijven. Des te meer bewondering voor lui die op linnen een kerstmotiefje borduren of van papier bloemetjes en strikjes maken om daarmee een kaart kunstig op te fleuren. Van een met de hand getekende kerstwens viel onze mond ook open. Dergelijke kaarten fabriceren kost naar mijn idee minstens een uur per stuk en als je er dan zo'n twintig wil versturen wordt het een echt monnikenwerkje. Petje af dus.

Na half vier werd het erg stil en om vier uur heb ik het pand voor dit jaar verlaten. Vrijdag gaat de Waag tot april op slot en begin ik dus voor wat betreft het pijpenmaken aan mijn winterslaapje.

Misschien kom ik nog in actie als docent pijpenmaken, want men heeft mij gevraagd of ik in principe bereid zou zijn om aan studenten van de beroepsopleiding Keramiek hier ter stede het pijpenmaken te leren. Daar leek mij wel wat en ik wacht dus maar rustig af of ik inderdaad nog een carrière ga maken in de klei.

Het liep niet storm, maar de loop bleef er zo'n beetje de hele middag in. Oudere dames, grootouders met hun kleinkinderen en gezinnetjes met hun kroost, die de herfstvakantie met wat leerzaams wilden optuigen, zagen er brood in entree te betalen voor de plateelschilderes, de pijpenmaker en een video over kaasmaken.

Één meisje moest van de hoed en de rand van het pijpenmaken weten, want zij moest een werkstuk maken over haar belevenissen in de vakantie. Voor dat doel leent een bezoekje aan de Waag zich natuurlijk uitstekend.

Bij elkaar toch nog zo'n 25 kijkers.

Duim

Na afloop van de séances in de Waag ging ik per fiets weer naar huis. Voor de stoplichten op het grote plein bij het station moest ik even wachten. Voor mij stond een vrouw met haar buurvrouw te kwetteren: "Ja, z'n duim werd er helemaal afgerukt en het verbrijzelde restant kon er in het ziekenhuis niet meer worden aangezet. Omdat hij voor z'n werk zijn duim absoluut niet kan missen, hebben ze z'n grote teen netjes geamputeerd en die er nu opgezet. 't Is wel een raar gezicht."
Doordat het licht op groen kwam, gingen verdere intimiteiten aan m'n neus voorbij. Graag had ik nog geweten hoe de nieuwe duim zich zou gedragen als hij afkomstig was van een zweetvoet.

Antje en Guurtje

Een heel enkele keer vragen bezoekers waarom bij de pijpenmallen etiketjes staan met meisjesnamen. Bijvoorbeeld een Duitse uit Stuttgart wees daarbij op de mal Antje omdat zij zelf zo heette en een Noordhollandse had daarbij die met Guurtje op het oog, de naam van haar grootmoeder.

Het antwoord is eenvoudig: de daarmee gemaakte pijpen heten zo. Daar kom ik meestal niet mee weg en dan heb ik twee verklaringen voorhanden.

Mannen krijgen dit te horen: pijprokers hebben een sterke moederbinding, zij willen hun hele leven lang blijven zuigen. De pijp met een vrouwennaam is in hun geval een substituut.

Vrouwen krijgen de waarheid: bij het inventariseren van de pijpenmakerij hadden de mallen natuurlijk een nummer kunnen krijgen om ze uit elkaar te houden. In dit nummer zouden zelfs de eigenschappen van de mal kunnen worden opgenomen. Zo ingewikkeld hoefde het nu ook weer niet en daarom kregen ze namen van voormoeders uit mijn stamboom. Zo uniek bleek dit niet te zijn. Laatst hoorde ik dat een ambachtelijk sigarenmaker de sigaren de namen van z'n dochters had gegeven. Z'n assortiment was hopelijk niet al te groot.

Antje uit Stuttgart kreeg een pijp Antje mee naar huis, zij was er erg verguld mee.

De Waag, donderdagmiddag:

Zo'n hoogstens tien bezoekers druppelden in de loop van de middag binnen, waaronder een Pools echtpaar. Lekker rustig zou je zeggen, maar er was kermis op de Markt met sirenes en bonk muziek. Ergo een tering herrie.

Delfts blauw

De plateelschilderes die vaak op donderdag optreedt om bezoekers van De Waag te vermaken, had al verschillende keren aangeboden om een pijpje te beschilderen. Een paar weken geleden is het er dan eindelijk van gekomen. Zij overtuigde mij ervan dat het best wel meeviel met de nabewerking; opnieuw bakken, glazuren en weer bakken. Vooral het glazuren zoals ik het bij de beroepspijpenmaker had gezien stond me tegen. Uit een emmertje gevuld met glazuur vulde hij een kannetje die hij vervolgens over de pijp uitgoot. Een gespetter en een knoeizooi van heb ik jou daar. De pottenbakster die voor mij de pijpen bakt liet me haar manier zien: met een kwastje zorgvuldig insmeren en klaar was kees. Het eindresultaat was verbluffend, een echt Delfts blauw pijpje, dat donderdag al verkocht had kunnen worden aan een bezoekster. Jammer voor haar, maar het blijft voorlopig thuis even op het dressoir liggen om de show te stelen.

Vandaag heb ik glazuur en verf gekocht om met behulp van m'n vrouw - heeft meer kaas gegeten van tekenen en schilderen - aan 't experimenteren te slaan.

De Waag, donderdagmiddag:

's Morgens zou het knap druk zijn geweest, maar 's middags waren de klanten op de vingers van m'n handen te tellen. Opvallend was het bezoek van een Amerikaan: pijpenmaken interesseerde hem niet, plateelschilderen had hij niets mee en kaasmaken deden ze ook in Wisconsin, waar hij 'sad to say' vandaan kwam. Zat kennelijk in een dippie.

De Waag, donderdag:

Op de overloop van de etage waar de oude ambachten zijn gesitueerd, bevinden zich de toiletten. Op de deuren daarvan wordt met een heel apart pictogram aangeduid wat zich daarachter bevindt. Zo apart dat mensen met hoge nood zich bij ons melden met de vraag waar toch de wc's zijn. Voor alle zekerheid voegen we aan onze vingerwijzing nog toe dat het snorretje voor de heren is en de vlechtjes voor de dames. Dan valt het kwartje.

Veel gekker kwam ik een tijdje geleden in een restaurant tegen: op de deur van het herentoilet hing een portret van John F. Kennedy en op die voor de dames lachte Jacqueline Kennedy de bezoeksters schalks toe. In Nederland zou Willem en Maxima meer voor de hand liggen.

Bezoekers: Drie groepen - waarvan twee Duits, ieder van om en nabij de twintig personen - en een aantal loslopers van allerlei pluimage.

Allereerst was er een flinke vraag naar pijpen toen het roken in de zeventiende eeuw een grote vlucht nam. Over de oorzaak daarvan is een apart verhaal te schrijven.
Maar waarom was juist Gouda een goede plek om een pijpenmakerij te beginnen? Tot de uitrusting van een pijpenmakerij behoorde behalve de gereedschappen zoals mallen en dergelijke een oven. Een oven laten bouwen kostte een behoorlijke som gelds, maar in Gouda kon het zonder deze investering te doen. Hier was namelijk al sinds de Middeleeuwen een florerende pottenbakkers industrie actief en in de ovens van de pottenbakkers konden de pijpenmakers tegen een passende vergoeding hun pijpen laten bakken. Beide partijen voeren hier wel bij: de pijpenmakers behoefden geen dure ovens aan te schaffen en de pottenbakkers genereerden extra inkomsten. In de natuur wordt zoiets een symbiose genoemd.

Decennia lang liep deze samenwerking op rolletjes, maar in de loop van de achttiende eeuw ontstonden ruzies over allerlei zaken. Natuurlijk over het bakloon; de pottenbakkers berekenden volgens de pijpenbakkers de prijsverhoging van de turf uit Reeuwijk in z'n geheel aan hen door. De pijpenbakkers ergerden zich ook aan het feit dat de pottenbakkers aan hun eigen bakwerk de prioriteit gaven en het bakken van pijpen op de lange baan werd geschoven. De geschillen liepen soms zo hoog op, dat het stadsbestuur zich genoodzaakt zag om aan het gekrakeel een einde te maken door te interveniëren. Door al dit gedoe en andere oorzaken - bijvoorbeeld invoerheffingen in het buitenland om eigen producten te beschermen - raakte de pijpenindustrie aan het eind van de achttiende eeuw min of meer in verval. Maar mijn pijpjes worden nog door een pottenbakster gebakken.

Aardige lui uit Griekenland, Italië, Jordanië, Amerika en Nederland maakten hun opwachting. Totaal zo'n 208 personen.

Grote borden aan de grens van onze wijk kondigden het maanden geleden al aan: ophoging en herinrichting van ons buurtje. Er vielen brieven in de bus van de gemeente die de broodnodige voorlichting en inspraak organiseerde. Uiteraard kregen de bewoners ook de nodige aanwijzingen hoe te handelen met de voortuintjes die door de ophoging van meer dan een halve meter min of meer in een put zouden komen te liggen. In ieder geval geen zand en aarde van de aannemer gebruiken, was de in 't oog springende boodschap.

Twee weken geleden is de echte keet los gebarsten. De parkeerplaats is ontdaan van asfalt en bestrating en volgestouwd met tegels, diverse soorten straatstenen en stoepranden. Ons laantje is deze en volgende weken onder behandeling. De tegels zijn gedeeltelijk afgevoerd en er is een nieuw buizenstelsel aangelegd voor de afvoer van regenwater. Gisteren werd een eerste golf zand de straat in geschoven en de komende week volgt nog zo'n portie. Dan wordt het echt uit de tuin klimmen.

De Waag, donderdag:
's Avonds was ik totaal uitgeluld: 186 bezoekers kwamen voorbij, waarvan sommigen verwachtten dat ik ze in 't Duits, Engels, Frans en Spaans toesprak. Duits en Engels sprekenden werden min of meer op hun wenken bediend, de rest kon 't bekijken.

De Waag, donderdag:

't Was een troosteloze bedoening op de Kaas- en Ambachtenmarkt; het regende pijpenstelen, de kazen lagen onder plastic zeil en er was nauwelijks een hond te bekennen. Waar waren dan al die toeristen? Zij zochten een droog heenkomen en daar profiteerde onder andere de Waag van. Maar liefst 141 betalende bezoekers kwamen binnen, waaronder lui uit Zwitserland, Zuid-Afrika, Israël, Taiwan, Hongarije en Brazilië.

Voor de Zuidafrikanen kon ik m'n praatje in het Nederlands doen, mits ik maar langzaam sprak. Mooie gelegenheid om míjn Zuidafrikaans te spuien: suikerbossie ek wil jou hep, suikerbossie ek zal jou krijg, een tophit uit m'n jeugd. Verbaasd waren ze over het feit dat Gouda als eerbetoon aan de Zuidafrikaanse vrijheidsstrijders van weleer een aantal straatnamen naar hen heeft vernoemd zoals de Jopie Fourieweg, F.W. Reitzstraat, Cronjéstraat, De la Reijlaan, Chr. de Wetstraat, Dr Leijdsstraat, Krugerlaan en Joubertstraat. Dat was voor mijn bezoekers nog de goeie ouwe tijd toen gestreden werd voor het oranje, blanje, bleu aan de vlaggenmasten. Ondertussen hangt er weer wat anders, toch nog met rood, wit en blauw erin.

De afgelopen week verbleven mijn vrouw en ik in een stacaravan - chalet in het jargon van de uitbaters van het park - op de Veluwe om vandaar uit wat rond te fietsen en te wandelen.

Een aantal jaren geleden was het nog zo dat bij vertrek aan 't eind van zo'n huurperiode de zakken met afval in een grote container werden gegooid en klaar was Kees. Meestal hing daar de geur van een vuilnisbelt. Op dit 'landgoed' had de moderne techniek toegeslagen; tegelijk met de sleutel van het chalet ontvingen we één penning om een zakje met vuil te kunnen lozen in een vuilpersapparaat. Voor meerdere zakjes konden bij de receptie penningen worden gekocht à € 0,50 per stuk. Ogenschijnlijk lijkt het een milieuvriendelijke bedoening, maar ik vermoed dat in het omringende bos menig portie rotzooi wordt gedumpt.

Halverwege de week ging ik met een zakje vuil te veld. Even het bedieningsvoorschrift gelezen en daarna aan de gang met fase één: de penning inwerpen. In het te openen deurtje was geen beweging te krijgen. Door op een knopje te drukken, kwam mijn penning gelukkig weer te voorschijn. Na zo'n drie keer vergeefs de handeling te hebben uitgevoerd, hield ik het voor gezien en besloot met m'n afval weer terug te keren. Net toen ik op de fiets zou stappen, komt er een man aan die aan z'n kleding te oordelen tot de werknemers van het kampement behoorde. "Hij doet 't niet", riep ik 'm toe. Terwijl ik nog met de penning in m'n hand stond, liep hij kordaat op 't apparaat af, gaf een enorme ruk aan 't deurtje en die vloog open. Ik plaatste mijn vuilnis in het kastje, sloot de deur en de machinerie begon inwendig te kreunen. Mijn redder in nood sprak me belerend toe over eerst lezen en dan doen. Na zijn prevelement bedankte ik hem voor z'n hulp en liet trots mijn penning zien. "Potdorie, dan zit er toch iets goed fout", concludeerde hij.

De Waag, donderdag een week geleden:

Pijpenmaken gedemonstreerd voor een groep van zestien Duitsers, drie Finnen, een meisje uit Florida, een Duits echtpaar en een stuk of zeven Nederlanders.

In het laantje waar ik woon, is het redelijk rustig voor wat betreft de voetbalmanie; aanvankelijk was slechts één huis met vlaggetjes opgetuigd, maar na de wonderlijke overwinning van gisteravond tegen Frankrijk is ook aan het andere eind van de straat een sliert rood-wit-blauw verschenen. In een buurt verderop is op de parkeerplaats een grote tent neergezet met de nodige versieringen daar omheen, waar de aanwonenden gezamenlijk kijken, drinken en feesten. Dit soort activiteiten wordt door de gemeente gesponsord door het ter beschikking stellen van een pakket met versieringen. Dat scheelt dus weer in de prijs van een biertje.

De Waag, donderdagmiddag:

Misschien was er wel een beetje oranjegevoel in De Waag, maar het daarbij behorende uiterlijke vertoon van oranje vlaggen en ballonnen was in ieder geval niet te bespeuren. Ook heb ik niemand kunnen betrappen die over voetbal begon.

Na enen druppelden een Duits gezin met twee kinderen, een Moskoviete, een Duits echtpaar, twee vrouwen uit Koeweit, een Japanse en een paar Nederlanders binnen.

Het vorige weekend kon weer gezellig worden geslenterd over de Bloemendaalseweg in Gouda om hier en daar een kijkje te nemen bij door de 'bewoners' georganiseerde activiteiten en een praatje te maken met bekenden. Het was de 31ste editie van dit jaarlijkse festijn en de deelnemers hadden zich weer flink uitgesloofd. Zij hadden bovendien de mazzel dat het weer meewerkte.

Deze weg is een oude veenweg met aan weerszijden boerderijen die van het platteland bijna tot in de stad loopt. Toen in de jaren zestig en zeventig een nieuwe wijk ten noorden van Gouda werd gepland, zegde de gemeente toe dat het oude karakter van deze weg gehandhaafd zou blijven. Helemaal heeft het stadsbestuur zich niet aan haar woord gehouden: er verrezen een verpleegtehuis, een school en een paar dure villa's aan dit leuke laantje. In de door de gemeente aangekochte boerderijen vestigden zich een kinderboerderij, een ruiterclub, een kunstencentrum, allerlei sociale en culturele instellingen en gewoon nog wat lui die in hun eigen woning zijn blijven wonen.

Mijn vrouw en ik namen onder andere een kijkje bij een imker, demonstrerende edelsmeden, beeldhouwers en kunstschilders. Vooral kinderen konden overal aan de bak: poppenkast, clowns, gratis ponyrijden, bouwen aan draken, muziek en dans.

In de plaatselijke pers lees ik dat het waarschijnlijk de laatste editie is geweest van de Hofstedendagen; de gemeente gaat de boerderijen verkopen. Voorstelbaar is wat dat betekent: projectontwikkelaars aan de slag, boerderijen tegen de grond, bouw van kapitale villa's en het gezellige boerenweggetje wordt het nieuwe domein voor hoge waardigheidsbekleders en patsers.

De Waag, donderdagmiddag:
Toen ik om even voor enen binnenkwam was Adrie Moerings - Gouda's laatste professionele pijpenmaker en vorig jaar gestopt - bezig de laatste hand te leggen aan vijfenzestig pijpjes die hij die ochtend samen met een hulpje in elkaar had gedraaid. Kennelijk kan hij zijn oude beroep nog niet helemaal vergeten.

Bij mij trokken daarna een gezin uit Engeland (vijf personen), een echtpaar (NL), een man (NL) en drie Canadezen met een Nederlandse begeleider voorbij.

In de familie

In de jaren tachtig begonnen mijn oudste zoon en ik met het verzamelen van voorouders en inmiddels is er een bestand ontstaan van tegen de 4000 personen. Naast gegevens zoals geboorte, trouwen en overlijden werd zo mogelijk onder andere ook hun beroep vastgelegd. Dan kom je beroepen tegen zoals kurkensnijder, zakkendrager, wolkammer, tapper, rijtuigschilder en vlashandelaar om er maar eens een paar te noemen. Toen ik van de week iets nakeek in de stamboom, viel mijn oog toevallig op een figuur die pijpfabrikant was geweest. Indertijd heb ik daaraan nauwelijks aandacht besteed, maar nu ik zelf met kleipijpen van doen heb, ben ik verder gaan zoeken en kwam er zowaar nog twee tegen.

Nu was het interessant om te achterhalen of deze pijpenmakers een eigen merk hadden en wanneer ze actief waren als pijpenmaker. Dat lukte. Het betreffen de voorouders van mijn kleinzoons, t.w.:
~ Anthony van Wijmen, pijpmakersbaas te Gouda, actief van 1786 tot 1827, merken dubbele anker en GB gekroond;
~ Johannes Boer, pijpfabrikant te Gouda, actief van 1823 tot 1865, merk MK gekroond;
~ Geertruy van Wijmen, pijpenmaakster voor haar huwelijk, dochter van Anthony.

Bij de oude pijpenkoppen gevonden op mijn vroegere moestuin kwamen deze merkjes jammer genoeg niet voor. 't Moet toch lukken die op de kop te kunnen tikken.

De Waag, donderdagmiddag:

'Rustigjes aan' was het parool; een vrouw uit Singapore samen met een vrouw uit Maleisië, een Duits paar uit Osnabrück, een gezin met vier kinderen uit de buurt van Berlijn en een echtpaar uit Roosendaal lieten een pijpje maken.

De Aziatische dames moesten van de hoed en de rand weten. Niet alleen op pijpelogisch gebied, zij wilden bijvoorbeeld het verschil tussen Nederlanders en Duitsers weten. Wat moest ik daar nou mee? Met mijn antwoord dat ze een andere taal spreken en wat harder praten waren ze ogenschijnlijk tevreden.

De Waag, dinsdagmiddag:
M'n kleinzoons zagen het wel zitten: met opa een pijpje maken. Dus we trokken per fiets gezamenlijk naar de Waag om wat te kleien. Onder toeziend oog van wat Braziliaanse en Nederlandse bezoekers fabriceerden m'n pijpenmakersknechten een viertal pijpjes. Eén daarvan kon de toets van de kritiek niet doorstaan en ging linea recta de prullenbak in, de geslaagde exemplaren gaan naar de pottenbakker om te bakken. Na dik anderhalf uur waren de mannen het zat en besloten we de seance bij de ijscoboer op de Markt.

De Waag, vrijdag:
Donderdag en vrijdag waren de keramiekdagen. De donderdag stond er iets anders op mijn programma, zodat ik de vrijdag voor m'n rekening nam. Dan mis ik wel node Jan, de vaste gids op donderdag in de Waag. Nu moest ik het doen met een gids die de aanwezigheid van een pijpenmaker min of meer ziet als een storend element in zijn vast repertoire.
Erg druk was het niet bij de pottenbakkers op de markt, maar dat heeft wel als voordeel dat de bezoekers rustig bij alle kramen kunnen kijken. Een echte samenscholing was er steeds als er kandidaten optraden voor de titel 'hoogste-vaas-draaier'.
Bij ons druppelden van alles en nog wat binnen: twee Oekraïensen, een zestal Amerikanen, een vrouw uit het Zwartewoud, twee Italianen, een Spaans en een Frans gezin en een stuk of zes Nederlanders met hun kinderen.

De keramiekdagen stonden in het teken van Marokkaans aardewerk. Wat merkten de vrijwilligers daarvan in de Waag? Wij werden getrakteerd op Marokkaanse zoete hapjes; het was te eten.

Tussendoor en daarna nog wat loslopende figuren: o.a. een echtpaar uit Oregon, twee Duitsen, een viertal Polen, twee Nederlanders en een man en vrouw uit vermoedelijk Azië. De laatste twee hadden er halverwege mijn verhaal ineens tabak van en liepen weg. Tja, dat gebeurt ook.

Tussendoor en daarna kwamen een Engels gezin met twee kinderen, twee Engelse echtparen, stellen uit Australië en de U.S.A., twee Hollanders en een moeder met twee jongentjes uit Gouda op bezoek. Die twee jochies - vriendjes - waren eerder in de middag met hun klas binnen geweest en één had z'n moeder zo gek gekregen om opnieuw naar de Waag te komen. Dat werd een pijpje maken voor moeders met uitleg van de mannen.

Vrijdags kwam trouwens uit één van de klassen een meisje met haar moeder naar de Waag. Zij had een pijpenkopje gevonden met een merkje en nu wetend dat daar meer achter school, moest zij de pijpenmaker spreken om de maker te achterhalen. Jammer er was geen pijpenmaker. Het werd op een andere manier opgelost: zij kreeg via e-mail bericht over haar pijpenkopje.

Doorrokertje

Oudere bezoekers komen vaak met de vraag 'Mijn opa had vaak een doorrokertje, maar hoe kwam dat plaatje nou op de kop van de pijp?' Zij bedoelen dan een pijpje dat Opa van zijn kinderen cadeau kreeg, waarmee hij flink doorsmokend langzaam een figuurtje op de kop zichtbaar maakte. Opa pafte zich wezenloos, omdat de gulle gevers natuurlijk hondsnieuwsgierig waren wat er op zijn pijp te voorschijn zou komen.

De uitleg: voor het bakken van de pijp werd met een aniline potlood een tekening op de pijpenkop gemaakt. Zo'n potlood is de voorganger van de ballpoint; het geschrevene of getekende kon niet worden weggegomd. Tijdens het bakken van de pijp verdween de blauwachtige tekening, maar door het roken werd de pijp enigszins bruin, behalve op de plekken waar de aniline was aangebracht, waardoor de tekening in wit zichtbaar werd. Later werd deze methode geperfectioneerd door met witte tinglazuur een handgeschilderd plaatje aan te brengen met hetzelfde resultaat. De grotere Goudse pijpfabrieken brachten de afbeeldingen aan met behulp van een gedrukt transferplaatje of met een rubberen stempel.

M'n dienstmaat die de vorige week in de Waag kwam kijken en mij het voorgaande hoorde debiteren tegen bezoekers, zei later: 'Joh, ik heb nog een ongebruikt doorrokertje thuis liggen en ik kom dat wel een keertje langs brengen.' Afgelopen donderdag reikte hij het mij aan met de woorden: 'Over een maand of zo kom ik wel naar het plaatje kijken.' Ik moet dus knap doorstomen.

De Waag, donderdagmiddag:
Een rustige middag: een Pools stelletje op huwelijksreis, een Engels gezin met twee dochters, twee dames uit het Goudse en m'n dienstmaat met z'n doorrokertje.

Reuze bellen blazen

Paasvakantie was er dit jaar niet bij voor onze kleinzoons, maar toch waren ze de dinsdag na Pasen vrij vanwege een onderwijzersvergadering.

De hele dag thuis hangen met de maten zagen mijn vrouw en ik niet zo zitten en we besloten eens naar Nemo in Amsterdam te gaan. Nemo pretendeert een science center te zijn en dé plek om spelenderwijs bezig te zijn met wetenschap en technologie. Onze verwachtingen waren zoiets van 'we zien wel en als het niks is gaan we weer gauw naar huis.'

Het beetje sneeuw zorgde er voor dat de treinenloop min of meer in de knoop zat, maar via Utrecht karden we toch in anderhalf uur naar Amsterdam CS. Vandaar was het nog een kwartiertje lopen naar het grote gebouw in de vorm van een mammoettanker. Omstreeks twaalven na een tien-minuten-rijtje voor de kassa begon het feest.

Pas om kwart voor vier konden we de mannen zover krijgen dat we de trein gingen opzoeken. Zij hadden onder andere enorme bellen geblazen, aan de gang geweest in een 'ballenfabriek', de motoren opgestart van hoog opgehangen miniatuurvliegtuigjes met behulp van een spiegel, aan het bouwen geweest in een stroomversnelling om de maximale stroomopwekking van watermolentjes te bereiken en het bijwonen van een amusante show over kettingreacties.

Aan zeker de helft van de attracties waren we trouwens niet toegekomen. Die komen - als oma en opa weer wat moed hebben verzameld - over een half jaar of zo aan bod.

De Waag, donderdagmiddag:

Amper was ik - dit jaar voor de eerste keer - binnen of er stond al een Engels gezin met drie kinderen voor de werktafel om het pijpenmaken te aanschouwen. Dus rustig m'n spulletjes etaleren en het gereedschap klaar zetten was er mooi niet bij. Later meldden zich nog Belgen, vrouwen uit Woudenberg en Gouda en een groep Spanjaarden uit Bilbao.

Totaal negentien personen deze keer en dat is eigenlijk geen slechte score voor een druilerige koude dag.

Handjeklap

Het was er lekker weer voor: allerlei paperassen ordenen en het vervelende klusje van het belastingformulier invullen. Het belastingprogramma had ik al opgehaald en eigenlijk viel het wel mee. Het programma deed het en dat is andere jaren ook wel eens mis geweest. Dan wilde ik na het invullen de hus verzenden en dan lukte dat niet. 'Als u de software voor 22 februari heeft opgehaald, moet u dat maar weer opnieuw doen, in uw versie zit nog een foutje', was het antwoord dat ik na telefonische raadpleging kreeg. Veel bijzondere dingen heb ik tegenwoordig gelukkig niet, dus de verzendknop kon snel worden aangetikt.

Zo'n dertig jaar geleden was het nogal eens een gemodder met de bijzondere lasten en de belastingdienst leek zich wel te concentreren op jongens die niet het meeste verdienden en toch wat flinke aftrekposten hadden. Zo werd eens mijn post autokosten opgevoerd bij de ziektekosten door de belasting gedeeltelijk afgekeurd. Met de brief van de inspecteur toog ik naar de belastingdeskundige van de vakbond. Die had er geen zin in: "Nee dat kun je niet maken, 't wordt een hopeloze zaak." Een kennis die op het betreffende belastingkantoor werkte, wilde geen uitspraak doen over zaken van een collega. Nadat hij had gevraagd wie de zaak behandelde, liet hij zich ontvallen: 'Stug volhouden!'

Zo ging er toch een bezwaarschrift de deur uit. Voortvarend snel reageerde de belastinginspecteur. Of ik wilde komen praten en dus zat ik al gauw in het belastingkantoor. Het werd een geëikel van hier tot Tokio; hij mocht niet meer dan een bepaald aantal kilometers goedkeuren en ik lag dwars met 'de auto heeft ze toch gereden.' Het leek niks te worden, maar met mijn 'Dan dien ik wel een beroepschrift in bij de belastingrechter in Rotterdam' kreeg de zaak een hele andere wending. Heel rechtschapen kwam mijn opponent met het volgende: "Als we straks voor de rechter staan, is de kans heel groot dat die ons te verstaan geeft dat wij samen tot overeenstemming moeten komen. Dat kunnen we dan beter nu gelijk doen. Ik stel u voor dat u het aantal kilometers verlaagd tot een voor mij acceptabel niveau en dat ik de kilometerprijs zodanig verhoog dat u op hetzelfde bedrag uitkomt." Na wat gereken was de zaak snel beklonken. Hartelijk namen wij afscheid.

Kaas

Ieder jaar aan 't eind van de winterslaap is het maar weer de vraag of het Kaas- en Ambachtenmuseum in de Waag opnieuw zijn poorten opent. Het al of niet toekennen van een subsidie van de gemeente Gouda is daar debet aan. Dit jaar kwam er nog een onzekere factor bij; het bestuur van de stichting waar het museum onder valt, had het bijltje erbij neergegooid.

Begin februari viel er een brief van de wethouder in de brievenbus, waarin hij de problemen opsomt maar daarin ook met een oplossing aan komt dragen. De gemeente Gouda gaat de Waag van wat ik maar noem gemeubileerd verhuren aan kaashandelaar Uniekaas. Met gemeubileerd bedoel ik dat de hele rataplan van kaasmaken en oude ambachten inclusief het volk dat daar mee bezig is, voorlopig in het gebouw blijft om toeristen te vermaken.

Afgelopen donderdag was er voor de vrijwilligers een voorlichtingsmiddag in de burgerhal van het stadhuis. De wethouder lichtte het gebeuren toe, sprak ons uiteraard in lovende bewoordingen toe en introduceerde enige medewerkers van Uniekaas. Die kwamen na hem aan bod met onder andere een filmpje en lesje over kaas. Het laatst kwam een wat in het jargon waarschijnlijk een sales supervisor wordt genoemd aan de bak met grootse plannen van wat de Waag in de toekomst voor hen in Nederland en de rest van de wereld gaat betekenen. Tussendoor werd kaas geproefd vergezeld van een drankje.

Ja daar zit je dan met een stuk kaas achter de kiezen en een glas wijn in de hand: vrijwilliger bij een kaashandelaar. Bovendien vielen de zinsneden 'in het begin blijft alles bij het oude' en 'voorlopig veranderen we niets' mij net iets te veel. Mijn conclusie: even aanzien wat het wordt, maar het zal wel het begin van het eind van mijn carrière als pijpenmaker zijn.

Na afloop zat de stemming er goed in: met een soort kerstpakket gevuld met een aantal soorten kaas plus wat tierelantijnen gingen we huiswaarts

Telefoon

In Pijppraat van omstreeks half januari vertelde ik dat ik adsl inclusief telefoon ging installeren. Op de door de provider aangegeven dag ging ik aan de slag met het in de instructie genoemde gereedschap en het ontvangen materiaal. Adsl aan de praat krijgen was niet zo'n probleem, hoewel ik de in de handleiding aangegeven wijze voor mij niet bruikbaar was. Het werkte in ieder geval perfect. Het opgang krijgen van de telefoon leek ook een makkelijk kunstje, maar dat kreeg ik niet voor elkaar. Na telefonisch contact met de technische dienst bleek dat het onderdeel telefoon van mijn contract domweg achterwege was gebleven. Niet getreurd, want de zaak was in vijf tot tien dagen geregeld en een brief met een registratiecode zou daarvan melding maken.

Begin februari werd het tijd om aan de bel te trekken. Een juffrouw meldde me dat er hard aan werd gewerkt en opnieuw over vijf tot tien dagen was het okidoki. Half februari was er nog geen brief gearriveerd en telefonische navraag leerde dat er nu echt iets aan werd gedaan.

Afgelopen dinsdag viel er een brief van KPN in de bus; mijn telefoon werd de volgende afgesloten. Er was nu in ieder geval beweging en ik verwachtte natuurlijk een brief van mijn provider met registratiecode. Die hoop was ijdel en hun servicedesk was woensdag, donderdag en vrijdagmorgen onbereikbaar. Vrijdagmiddag kreeg ik dan eindelijk iemand te pakken die me aan een registratiecode heeft geholpen en toen was het snel gepiept.

Technisch lijkt het allemaal perfect in orde, maar zo gauw er mensen aan te pas komen gaat het mis en word je met een kluitje in het riet gestuurd. Voor de telefonische service rekent men dan nog dertig cent per minuut, waarin je wordt getrakteerd op allerlei mededelingen van zaken die elders in het land zijn misgelopen eindigend met de kreet 'Excuses voor het ongemak'. Daarna vertelt men pas dat wachten geen zin heeft en dat later of de volgende dag beter gebeld kan worden. De telefoonkosten voor de hele expeditie bedroegen ongeveer zo'n dertig euro.

Kortom: op 19 november met het gedoe gestart en nu de eindstreep bereikt. 'Het is maar spel', lul ik dan maar tegen mezelf.

Het Bruine Kwartier

Jaren na de bijna-aanvaring op het strand van de koninklijke ruiterij met het Maander voetvolk (zie Pijppraat vorige week) kondigde ik bij het secretariaat van de koningin per brief met wel gekozen woorden en de nodige onderdanigheid mijn bezoek aan het paleis Noordeinde aan. Een verre neef uit Nieuw-Zeeland kwam namelijk op bezoek en het plan was om hem te laten zien waar en hoe onze voorouders in vroegere tijden hadden geleefd. Op het programma stonden onder andere het dorpje Benschop, het paleis Noordeinde en de Oude Delft in Delft.

Het paleis Noordeinde was zo interessant, omdat onze voorvader Gerrit Noordanus (1776-1840, kabinetwerker in Den Haag) in 1817 en daarna voor het paleis Noordeinde eenvoudig meubilair in mahonie en eiken leverde voor de privé-vertrekken en de personeelskamers, zoals chiffonnières, secretaires, verschillende soorten tafels en zo'n tweehonderd stoelen. In 1825 maakte hij een betimmering van tropische houtsoorten voor een aantal vertrekken van het paleis die later met het oog op deze betimmering, zouden worden aangeduid als het 'Bruine Kwartier'. Hij maakte het er zo gezellig, dat zowel Claus als Beatrix ervoor kozen daar hun werkkamer te hebben. Een kort bezoekje zou voor mijn neef het hoogtepunt van zijn reis naar Nederland kunnen betekenen.

Dat feest ging mooi niet door. Baron Bentick, intendant van de koninklijke paleizen, verwees me door naar de Rijksvoorlichtingsdienst die uitstekend fotomateriaal voorhanden zou hebben. Nu maar hopen dan Beatrix de rijksappel snel aan Maarten geeft en naar Drakestein afnokt; Maxima lijkt me de beroerdste niet.

Bronnen:
www.paleizen.nl, Antiek oktober 1974

Paardenvolk

Welgeteld twee vlaggen met wimpel telde ik toen ik donderdag de stad inreed en zelfs op het stadhuis had men de vlag op de verjaardag van ons staatshoofd binnengehouden. Een fervente aanhanger van het koningshuis kun je mij niet noemen, maar wel vertel ik graag hoe mijn vrouw en ik heel even in de nabijheid van de koningin verkeerden.

Eind jaren tachtig en begin jaren negentig maakten wij ieder jaar in september een wandeling langs het strand van Hoek van Holland naar Den Helder of andersom. Per trein gingen we naar Hoek van Holland, sjouwden langs het strand naar Scheveningen en gingen per tram en trein weer naar huis om te slapen. De volgende dag per trein en tram weer naar Scheveningen om dan naar Noordwijk te lopen. Dan weer per bus en trein huiswaarts. Op die manier belandden we uiteindelijk in een dag of zes in Den Helder, maar als het rot weer was hielden we het een dagje of dagen voor gezien en bleven lekker thuis. Binnen veertien dagen was het altijd gepiept.

In een jaar dat het parcours Den Helder-Hoek van Holland was gekozen, kwam ons tussen Katwijk en Scheveningen in de verte een horde paarden tegemoet. Net als de meeste wandelaars liepen we op het midden van het strand omdat het zand daar niet zo rul was. De ruiters reden in een pijlvorm en de lui voor ons weken automatisch naar de zijkanten uit. Wij bleven op het verharde stuk strand lopen. De ruiters gingen dichter op elkaar rijden; kennelijk om ons min of meer te dwingen zijwaarts uit te wijken. Daar had ik nou net geen zin in en met mijn vrouw in m'n kielzog stapte ik op de punt van de pijl af. Alle ogen van de paardenlui waren op ons gericht en toen ik naast het hoofd van het voorste paard was, keek ik recht in het bangige gezicht van de majesteit. Eenmaal voorbij de kont van de koninklijke knol merkte mijn vrouw laconiek op: 'Jee, het is Trix'.

Rond de jaarwisseling kwamen de kranten met een bericht dat door zwaarlijvige mannen met gejuich zal zijn ontvangen: een onderzoek had uitgewezen dat dikke mannen boven de 55 anderhalf jaar langer leven dan hun slanke leeftijdsgenoten. Hun plannen om in het nieuwe jaar zich wat te beperken, te gaan anjabakkeren of wat meer te bewegen konden zo de prullenmand in. Zonder sores weer ongegeneerd smullen en smikkelen.

Enige voorzichtigheid is echter geboden met dit soort onderzoeken; een week later kan een ander onderzoek weer aantonen, dat het precies andersom is. En ja hoor, vandaag stond in de krant dat men de overleden dikbuiken van onder de 55 had moeten meetellen. Daardoor had het onderzoek zich beperkt tot de aller taaisten.

Onderhand elke week word je verrast door onderzoekers die van alles en nog wat beweren. De oogst van de laatste weken om je leven te verlengen: geen bananen eten wel kiwi's, ouderen wel witte brood maar geen volkoren en mediterraan eten tegen longaandoeningen. De laatste aanbeveling die ik hoorde was van een voedseldeskundige. Die verkondigde heel serieus dat appels ongeschild naar binnen konden worden gewerkt, maar dat aardappels voor het consumeren moesten worden geschild. Lust je dan nog peultjes?