Een wandeling langs de Bornsebeek (6 km)

Vanaf begin jaren '90 heeft Regge en Dinkel hier een groot aantal ingrijpende maatregelen uitgevoerd: het Bornsebeekplan. Zo is de Oude Bornsebeek helemaal opnieuw uitgegraven. Deze was al tientallen jaren vrijwel van de kaart verdwenen. Zeer opmerkelijk is de strikte scheiding tussen de afvoer van landelijk (schoon) en stedelijk (minder schoon) water. De Bornsebeek moet het regenwater afvoeren van een groot gebied, met onder meer de steden Hengelo, Enschede en Oldenzaal. Het stedelijke water wordt via de Bornsebeek afgevoerd. De Oude Bornsebeek krijgt al het landelijke water en heeft een grote waarde voor de natuur.
Vooral de natuur en de landbouw hebben profijt van de ingrepen.

De wandelroute Bornsebeek is aangegeven met paaltjes met een blauwe kop. Deze beschrijving begint bij het eerste startpunt: de gracht bij het Weleveld. U kunt ook bij het tweede startpunt beginnen: waar de Bekkingvelderweg de Loolee kruist.

Eerste
startpunt

Gracht Het Weleveld

De gracht geeft aan, als laatste getuige, waar eeuwen geleden het kasteel en havezate van het Weleveld lag. De macht en rijkdom van de heren van het Weleveld was het grootst in de 16e eeuw. Daarna ging het bergafwaarts en nu is er van de havezate niets meer terug te vinden. De huidige landgoedeigenares heeft de gracht opnieuw laten uitgraven, aansluitend op de werkzaamheden van Regge en Dinkel. Hierbij zijn enkele archeologische voorwerpen gevonden.

Aan uw linkerhand ligt de Bornsebeek. U ziet hier het resultaat van het Bornsebeekplan van het waterschap Regge en Dinkel. Het tegengaan van overstromingen is het belangrijkste doel. Maar ook een betere waterkwaliteit, meer verscheidenheid in het milieu en het bestrijden van verdroging staan centraal. De uitvoering kost zo'n 35 miljoen gulden.
De beek is verbreed, maar met een natuurlijk profiel. Dieren en planten kunnen zich langs de oevers verplaatsen. Door aankleding met bomen en planten wordt ook het landschap verfraaid.

Route vervolgen. Oude Bornsebeek oversteken.

De Oude Bornsebeek is volledig nieuw uitgegraven. Hierbij is zoveel mogelijk de oude bedding gevolgd, die sinds de jaren '30 vrijwel overal droog stond.
De Oude Bornsebeek moet, net als de Bornsebeek, ten eerste water afvoeren.
Maar omdat dit erg schoon water is, dat alleen door natuur- en landbouwgebieden stroomt, gaf het waterschap de Oude Bornsebeek daarnaast een belangrijke natuurfunctie. Daarom is van deze beek niet domweg een diepe en brede bak gemaakt, maar heeft de oostelijke oever een 'beekoverstromingsstrook'. Bij een hoge waterstand doet deze dienst als uiterwaarde. Bij grote hoeveelheden neerslag moet hier snel veel water afgevoerd worden. Er mogen dus weinig planten groeien, want dat remt af. Daarom moet Regge en Dinkel regelmatig maaien.

Toch kan zich ook op deze oever een gevarieerde flora en fauna ontwikkelen. De westelijke (linker-)oever van de Oude Bornsebeek mag vrij begroeien, op een onderhoudspad van twee meter na. Kleine zoogdieren, waaronder de hermelijn, wezel en bunzing, houden zich schuil tussen de beplanting. Soms is de oever steil. Hopelijk voelt bijvoorbeeld de ijsvogel zich hier thuis.
De Oude Bornsebeek is hier nieuw uitgegraven. Er was dus ook geen brug.
Maar bij de aanleg vond Regge en Dinkel de resten van de fundering van de brug, die hier in het begin van deze eeuw nog lag. Ook lag hier een haventje voor schepen, die de havezate via de Oude Bornsebeek bevoorraadden. De beek ligt dus weer op z'n oude plek!

Onder de brug legde het waterschap faunapassages aan. Dieren kunnen onder de brug door, worden geen slachtoffer van het verkeer en krijgen een uitgestrekt leefgebied. De vijver bij de brug wordt een kolk genoemd. Ook deze is schoongemaakt. Door kwelwater (grondwater) is het peil hoger dan in de beek.

Route vervolgen. Eerste vistrap.

Om hoogteverschillen te overbruggen en om de stroomsnelheid te regelen gebruikt het waterschap stuwen. De brede 'waterval' die u hier ziet, is een stuw. Vissen kunnen hier echter niet tegenop zwemmen. Wel kunnen ze kleine sprongen maken van zo'n 15 cm. Die gelegenheid krijgen ze met de vistrap, die het waterschap aanlegde naast de stuw. Zo kunnen vissen paaigebieden stroomopwaarts bereiken.

Normale hoeveelheden water worden afgevoerd langs de vistrap. Pas bij grotere afvoeren komt de stuw in actie. De drijfbalk schuift drijvende rommel in de kom. Regelmatig schept Regge en Dinkel het op de kant om het af te voeren.

Route vervolgen. Bij Albergerweg Oude Bornsebeek oversteken naar linkeroever.

Bij de overstromingsstrook op de rechteroever, na de brug, is een ondiepe poel aangelegd. Hier zijn bruine en groene kikkers en salamanders in hun element. Ook bij een hogere waterstand van de beek stroomt de poel niet vol. Zo voorkomt Regge en Dinkel, dat er vissen in terechtkomen, die de salamanders kunnen opeten. Het waterschap beplant de beekoevers in groepen van dezelfde soort. Op deze wijze groeit een strook gelijk op en verstikken de snelle groeiers de andere planten niet. U ziet bijvoorbeeld meidoorn, sleedoorn, eik, es, els en lijsterbes. De bomen en planten groeien ook van nature in deze streek.

Route vervolgen. Tweede vistrap; instroom in Lolee.

Hier stroomt de Oude Bornsebeek in de Loolee. Dit punt is gebruikt voor een tweede stuw en vistrap. Het water in de Loolee kan een stuk lager staan dan in de Oude Bornsebeek. Daarom heeft deze vistrap één trede meer dan de vorige.
De vistrappen voeren zelfs bij droogte nog water af door de v-vorm die het water concentreert op één plek.

Route vervolgen tot tweede startpunt

In de Loolee komen zowel de Bornsebeek als de Oude Bornsebeek uit. Het water stroomt via de Loolee, het Lateraalkanaal, de Regge en de Vecht uiteindelijk in het IJsselmeer. Het landelijk en het stedelijk water komen hier dus helaas weer bij elkaar. Maar op termijn wil het waterschap helemaal tot en met de Regge het schone, landelijke water scheiden van het stedelijke water. De natuur in heel Twente vaart er wel bij.

Tweede
startpunt

Lolee (Bekkingvelderweg)

De zuidelijke oever van de Loolee is beplant en heeft een flauw hellende oever.
Deze werkt als 'ecologische verbindingszone': dieren en planten kunnen zich hierlangs verplaatsen.
Omdat er een nieuwe brug moest komen, is van de gelegenheid gebruik gemaakt om een gevaarlijke bocht uit de Bekkingvelderweg te halen.

Bekkingvelderweg volgen. Bornsebeek oversteken

Door de groei van de steden is de laatste tientallen jaren veel grondoppervlak verhard. Mede hierdoor stroomt het regenwater zeer snel naar de beken.
De Bornsebeek kon dit niet meer aan, met als gevolg overstromingen. Vooral agrariërs werden hierdoor gedupeerd. In de jaren '30 is de Bornsebeek daarom al uitgediept en verbreed. Dit hielp echter onvoldoende en ging bovendien ten koste van de natuur. Met het Bornsebeekplan van de jaren '90 zijn de problemen grotendeels opgelost en krijgt de natuur nieuwe kansen.

Route vervolgen. Bij 'Jachthuis' Bornsebeek oversteken.

Dit deel van de Bornsebeek in zuidelijke richting is nieuw gegraven. Het stedelijke water uit Hengelo en Enschede komt hier langs. Het bevat bijvoorbeeld het gezuiverde water van rioolwaterzuiveringsinstallaties.
Stedelijk water heeft duidelijk een minder goede kwaliteit dan landelijk water. Daarom wil het waterschap het hier strikt scheiden. Dat betekent echter niet, dat de Bornsebeek 'vuil' is of mag worden. Ook deze beek moet aan behoorlijk strenge eisen voldoen. De beekbodem is gesaneerd: de vervuiling uit vroegere tijden is verwijderd. Bovendien doet het zelfde waterschap er alles aan, om de kwaliteit van het water nog verder te verbeteren, onder andere door zuiveringsinstallaties te vernieuwen.

U loopt hier tussen de Bornsebeek en de Oude Bornsebeek. Stedelijk en landelijk water lopen hier letterlijk parallel.

Als u bent begonnen op het tweede startpunt, kunt u de route vervolgen (zie het begin van de routebeschrijving: gracht Het Weleveld enz.