Het spel is even simpel als ingenieus. Eigenlijk draait het om pretentieloze pret. Maar tegelijk verbindt het spelers door het ontstaan van onvergetelijke gemeenschappelijke herinneringen. De formule is een spelbord met pionnen en vragen. Tot zover een bekend verhaal. De clou zit in het soort vragen. Het Amerikaanse concept (Cranium kwam oorspronkelijk in 1998 uit in Amerika) is niet simpel vertaald, maar toegespitst op de Nederlandstalige cultuur. Dat wil zeggen dat er een speciaal Nederlandstalig spel is ontwikkeld. Vragen en opdrachten grijpen terug naar folkloristische gebruiken en gaan over in Nederland en Vlaanderen bekende series en figuren. Want Cranium Nederlandstalig is ontwikkeld voor zowel Vlaanderen als Nederland.

Dit spel wordt gespeeld in teams van minstens twee spelers en draait om vragen en opdrachten. Er zijn vier categorieën, onderverdeeld in Craniumfiguren, te weten:

• Knappe Kop (rood), voor feitenvragen en lollige weetjes: De Knappe Kop-categorie is weer onderverdeeld in drie verschillende opdrachten, en wel:1) Kwistum, veelal bestaande uit open kennis- en rekenvragen, 2) Warofnie, betsaande uit stellingen waarbij men moet aangeven of deze waar is of niet en 3) Verstandskeus, bestaande uit meerkeuzige kennisvragen.
• Showspetter (groen), waarbij sterren worden geïmiteerd en dingen uitgebeeld. Ook deze categorie is onderverdeeld in drie opdrachten: 1) Mimitator, waarbij een opdracht uitgebeeld moet worden zonder erbij te spreken, 2) Neurodie, waarbij een lied neuriënd of fluitend moet worden uitgebeeld en 3) Kopiander, waarbij een beroemde persoon of figuur moet worden geimiteerd.
• Woord Wurm ( geel) voor woordpuzzels en –grappen, met de volgende mogelijkheden: 1) Spelvout, waarbij een voorgelezen woord in één keer correct nagespeld moet worden, 2) Stucawoord, waarbij de ontbrekende letters in een woord correct aangevuld moeten worden en 3) Zelpuz, waarbij door elkaar gehusselde letters weer op de juiste plaats gezet moeten worden, opdat het gevraagde woord ontstaat.
• Poekie Palet (blauw), met klei- en tekenopdrachten: 1) Voelpen, waarbij men een te raden woord met de ogen dicht moet tekenen, 2) Kladski, waarbij men een te raden antwoord moet tekenen en 3) Boetselemaar, waarbij men het te raden antwoord moet boetseren (met de speciale bijgeleverde en lekker zachte Cranium klei).

Het speelbord heeft iets weg van een ganzenbord-bord, dan wel in een eigen stijl: de teams doorlopen met hun pion een parcours, bestaande uit gele, blauwe, rode en groene stopplekken. Aan het begin van de beurt dient het team, van wie de pion is, een opdracht te doen uit het bakje met dezelfde kleur als de stopplaats waarop de pion staat. Eén teamlid wordt aangewezen om de opdracht uit te voeren, de andere team moeten binnen zandlopertijd (1 minuut) het correcte antwoord raden. Pas wanneer het antwoord daadwerkelijk goed is geraden mag het team verder bewegen naar een volgende stopplaats, en wel met behulp van een tienkantige dobbelsteen.
Het parcours bevat ook nog vier paarse stopvelden, die Planet Cranium worden genoemd. Staande op een paars veld mag het team zelf kiezen welke kleur opdracht men neemt. Als men op het paarse veld het antwoord goed heeft dan mag de binnenbocht van het parcours gekozen worden, die maar vier vakjes in plaats van acht (de buitenbocht) heeft.
Op het eind van het parcours ligt de Cranium Cirkel. Hier moet het team eerst nog in elke categorie één opdracht goed uitvoeren. Pas dan mag Cranium Central betreden worden: hier moet nog één, door de andere teams gekozen, opdracht correct uitgevoerd worden. Het team die dit als eerste voor elkaar krijgt is de winnaar.

En o ja, ik vergeet iets. Om het spel nog interaktiever te maken zitten er tussen de opdrachtskaartjes zogenaamde Club Cranium kaartjes verstopt. Een Club Cranium kaartje is in één opzicht verschillend van de normale kaartjes: alle teams gaan tegelijk met de (Club Cranium) opdracht aan de slag. Het team dat als eerste de opdracht vervult mag een extra worp met de dobbelsteen doen en dus extra vooruit met hun pion, een leuke bonus natuurlijk!

BEKORING:
Het uiterlijk van Cranium spreekt mij wel aan: een duidelijk aanwezigheid van de vier prominente kleuren geel, groen, rood en blauw van dit spel en een tekenstijl die richting Spongebob gaat. Tja het is weer eens iets anders, maar ik vind de gebruikte tekenstijl wel origineel. De doos is zwaar en goed gevuld.

SPELMATERIAAL:
Er is een korte maar duidelijk handleiding bijgeleverd met veel illustraties. De kaartenbakjes zijn stevig en mooi vormgegeven. De opdrachtskaartjes zijn stevig van stuk en goed leesbaar, de opdrachten zijn stuk voor stuk erg duidelijk. De Cranium klei is goed kneedbaar, mogelijk gaat deze op langere termijn wel vervuilen (in de VS kunnen de Amerikaanse klanten reserve-potjes aanschaffen). Er zijn zelfs vier kladblokjes en vier potloden bijgeleverd.

BEGINNERS?:
Wie niets of nog niets heeft met spellen moet zich beslist eens op Cranium richten: het is snel te beginnen, het is gezellig en het is vooral heel interaktief.

GEVORDERDEN?:
De gevorderde spellenspeler zal bij het spelen van Cranium heel snel tot het besef komen dat dit geen Puerto Rico of Kolonisten van Catan is, maar ja, in het juiste gezelschap zal deze speler het gemis aan dergelijke spellen totaal niet vervelend vinden.

SPELPLEZIER KORTE TERMIJN:
De opdrachten zijn nieuw en verfrissend en zorgen steeds weer voor hilariteit en verassing. Puur Hollandse zaken als Frans Bauer, Amsterdammertje, haring, Una Paloma Blanca, Prins Bernard en Carnaval, je vindt het allemaal terug.

SPELPLEZIER LANGE TERMIJN:
Als Cranium zo nu en dan ter tafel komt bij gezellige gelegenheden dan zal het nog lang blijven bekoren. Slechts die groep die het vaak zal spelen zal een voorsprong krijgen door voorkennis van de opdrachten en zal behoefte hebben aan een uitbreiding. Want in dit laatste zit op de lange termijn de zwakte van een spel met vragenkaarten.

STRATEGIE/GELUK:
Je moet een beetje geluk hebben met wat je als opdracht in de handen krijgt (ga maar eens een "bierbuik" kleiend uitbeelden!), maar alles komt uiteindelijk goed: ieder team krijgt wel eens een makkelijke danwel moeilijk opdracht, en bovendien zijn er gelukkig ook nog Club Cranium-kaarten.

Mijn cijfer =
-----------------------------
Eindcijfer =
Kijk goed naar de bovenstaande uitgesplitste beoordeling en vertrouw dan op de volgende conclusie: Cranium is een goed en vooral leuk spel. Dit spel zal bij gezellige gelegenheden geregeld op tafel gezet worden, en zal dan veel, veel mensen bijzonder aangenaam spelamusement bieden. De gevarieerdheid aan vragen en opdrachten is groot en maakt wezenlijk het verschil met spellen als Pictionary en Trivial Pursuit. Cranium zal zelfs de liefhebber van strategische spellen zodanig kunnen bekoren dat hij, tijdens een avondje Cranium spelen, geen moment denkt aan het "zwaardere spel" (de volgende spelavond weer wel, hoor). De opdrachten en vragen in Cranium zijn speciaal voor de Nederlandse markt herschreven, en ik moet zeggen dat de vertalers er goed in geslaagd zijn om een Nederlandse smaak te geven aan Cranium.
Er is eigenlijk maar één wezenlijk nadeel aan Cranium, en dat is de te hoge prijs: ik trof dit spel bij de Bijenkorf aan voor 53 euro, bij Toys R Us voor 50 euro en bij V&D als tijdelijke aanbieding voor 35 euro. Dit laatste bedrag is naar mijn mening een billijke blijvende verkoopprijs, en bij een dergelijke prijs zou ik dan niet aarzelen dit aangename spel klakkeloos aan te schaffen.
In de USA is Cranium bijzonder populair, en Cranium heeft na het succes van het spel Cranium een Myriade aan andere spellen uitgegeven: Cranium Turbo, Cranium Primo, Hoopla, Zigity, Conga, Whoonu, Cadoo en noem maar op. In Nederland komt binnenkort wel een kaartspel-variant van Cranium uit, genaamd Zigity.