Memoranda van de oorlogsdagen.

Mijn tante (Gerharda Stege) is in dienst geweest bij pastoor van Dieden en tijdens het offensief van de geallieerden in de herfst van 1944 woonde zij in Valburg. Vanwege de vele bombardementen werd de meeste tijd doorgebracht in de kelder van de pastorie en daar hield Pastoor van Dieden een kort dagboek bij. Dit dagboek is inmiddels overgedragen aan de RK parochie in Valburg, maar ik heb daar vooraf nog kopieën van gemaakt. Hieronder beschrijf ik de situatie en citeer enkele passages:

Het verhaal begint op zondag 17 september als ze vanuit het zolderraam de geallieerde parachutisten konden zien neerdalen. De volgende dag begon het tankgebulder en al na een week werd de situatie zo onhoudelijk dat de meeste dorpelingen moesten vluchten. Slechts 10 personen bleven in de pastorie over en verbleven dus grotendeels in de kelder. Ruim was het niet en er was dan ook geen plaats voor een bed voor de Pastoor. Toch werd het zo gezellig mogelijk gemaakt, wat blijkt uit de volgende passage:

"Ik had namelijk nog een aanzienlijke voorraad fruit in de gemetselde vakken voor wijnflessen. ’s Avonds wanneer we gezellig in een kring inde kelder bij elkaar zaten, werd er menig appeltje geschild. Het gevolg echter was, dat ’s nachts, dan deze dan gene van de dames wakker werd, omdat ze nodig een kleine boodschap moest doen. Dan moest zo’n slachtoffer opstaan, de trap van de kelder opklimmen en bovengronds op de W.C. gaan zitten. Maar dat was somtijds een zenuwachtig moment, omdat er ’s nachts dikwijls granaten vielen.

Daarom uitten de dames de wens, dat ze zoiets in de kelder mochten doen. Het was een moeilijk probleem, omdat er drie pastoors sliepen! Nood breekt wet. En dat probleem werd opgelost. In de tuin stond nog een grote bloempot. Daar was echter een gaatje in. Dat gat werd met een kurk dichtgestopt. Daarna werd de grote bloempot aan de Zuidzijde van de vliegenkast geplaatst. Wanneer dus ’s nachts een van de dames wakker werden te bang was om naar boven te gaan, kon ze op die bloempot terecht."

 

Een andere passage beschrijft een probleem met de heilige hosties:

"Toen kwamen hier de Amerikaanse Airborn troepen er bij. Dat gaf opluchting. Nu zouden ze wel spoedig doorstoten naar Oosterbeek, dachten we. Er waren drie Amerikaanse aalmoezeniers bij van wie we veel vriendschap hebben ondervonden. Hun namen waren: Father Faistl – father Malony en father Mac-Kennigan.

Op zekeren dag kwam mr. Baltussen uit Driel aan pastoor Poelmans vertellen, dat de grote kluis van zijn fabriek door enkele Amerikanen geforceerd was. Al zijn geld (100.000 gld) was gestolen, maar de …. Met H Hosties zowel van de parochie kerk te Driel als ook van de paters van het H. Hart, die daar in die kluis waren ondergebracht, waren geheel kapot geslagen en alle H. Hosties lagen vertrapt in de modder op de grond. Onmiddellijk kwam father Faistl met zijn jeep voor en nam pastoor Poelmans mee naar Driel. Ze kwamen terug met de geschonden H. Hosties in een doek geknoopt. Het waren er duizenden! Ik heb de grootste glazen schaal genomen, die ik in huis had, anders konden ze er niet in. Van nuttigen was geen sprake, zo zagen ze er uit.Ik heb er twee flessen miswijn op uitgegoten, ze goed ondergedompeld en daarna in de kluis van de sacristie geplaatst tot ze zouden oplossen. "

De hosties waren onbruikbaar geworden, maar konden omdat ze al geheiligd waren niet zonder meer worden weggegooid. Uiteindelijk is na enkele maanden kort voor dat ze geevacueerd werden er hetvolgende mee gebeurd:

"Op Maandag 20 November hebben pastoor van Esveld en ik overlegd, wat we zouden doen met die grote schaal geschonden H. Hosties, de nog altijd in de sacristiekuis stond. De broodsgedaante was vrijwel verteerd. We durfden het restant niet op het kerkhof begraven, want dan zou de Canadeese wacht in de toren dat kunnen zien en waarschijnlijk, begerig naar buit, daar later gaan zoeken. Daarom heb ik een kuil gegraven tussen de gangdeur die naar buiten leidt en het zomerhuisje. Pastoor van Esveld heeft de grond gewijd en daarna hebben we de inhoud van de schaal daar ter aarde besteld."