Tijdens een van de geschiedenislessen, die ik op de middelbare school genoot, kregen we de opdracht om de herkomst van onze familienaam te verklaren. Alle Janssens, Bakker en de Vries naamdragers hadden weinig moeite met het verklaren van hun naam. Ik kwam toen niet verder dan de naam Stege te verklaren als: "hij die in het steegje woont".

Achteraf bezien was deze verklaring zo gek nog niet. Alhoewel de naam Stege niet geweldig vaak voorkomt bestaat hij ook met de voorvoegsels "ter" en "van de(r)". Deze voorvoegsels wekken de indruk dat met Stege een plaats of lokatie wordt bedoeld. Dit is ook de uitleg die het P.J.Meertens instituut eraan geeft. (Voor meer informatie over de verspreiding van de naam in 1947 en 1993 klik hier.)

Er bestaan in Nederland diverse gehuchten of streken met de naamsaanduiding "De Steeg". De bekendste hiervan ligt bij Arnhem. De anderen liggen zuidelijker, in Noord-Brabant of Limburg.

Zou er een verband bestaan tussen onze familie en een van die gehuchten? Tijdens mijn speurtocht naar onze voorouders bleken ze al eeuwen uit de provincie Groningen te komen, zodat een connectie met één van voorgenoemde gehuchten niet waarschijnlijk lijkt. Mogelijk dat er in het Groningse land een andere plaats aangeduid wordt met Stege, waarvan ik het bestaan niet heb kunnen ontdekken. Natuurlijk kan er ook een boerderij of een herberg zo hebben geheten. Ik heb alle mogelijke literatuur erbij gesleept om bewijzen voor deze theorie te vinden. De historische topografische atlas, diverse andere historische atlassen, het etymologisch woordenboek, nergens was er iets te vinden dat Stege met een plaats in verband bracht. Tenslotte heb ik deze theorie laten varen en acht hem nu alleen nog waarschijnlijk voor de stege's met de voorvoegsels "ter" en "van de". Deze namen vinden hun oorsprong namelijk in een ander gebied en ze zijn ook ouder dan onze familienaam. Zo werd in 1535 te Steenwijk al een Zighter ter Steghe geboren welke in zijn functie als secretaris een strafwetboek opstelde.

Zal met Stege het plaatsje Stege op het deense eiland Møn bedoeld worden? Het plaatsje is de hoofdstad van dit eiland. Mogelijk dat onze stamvader van deense afkomst was en via Noord-Duitsland in Groningen was beland. Sterker nog: als we onze fantasie echt de vrije loop laten dan kan het best zijn dat er een stoere Viking afkomstig van Stege tijdens de middeleeuwse strooptochten in Groningen is blijven steken.

Toen ik tijdens een vakantietocht door Denemarken speciaal een omweg maakte om het plaatsje Stege te bezichtigen, ontdekte ik dat men er stickers verkocht met het opschrift: "Stege - Møn". In het nederlands zou dit vrij eenvoudig kunnen verbasteren tot Stegeman. Natuurlijk is dit een vergezochte theorie en ze lijkt me niet erg waarschijnlijk, temeer omdat de uitgang -man veel vaker voorkomt bij nederlandse namen. P.J. Meertens verklaart in zijn boek: "Betekenis der Familienamen" de naam Stegeman als afgeleide van Steeg, wat voetpad zou betekenen.

Er is nog een ander verband met Scandinavië te leggen: Stege betekent in de Zweedse en Noorse taal zoiets als "ladder". In het middelnederlands en middelduits bestond het woord stege met een soortgelijke betekenis. Ook steger kwam in die vorm voor en betekende ladder, trap of steiger. Een ander middelnederlands woord is stegebant, wat stijgbeugel betekent. Het middelnederlandse woord stege heeft dus duidelijk iets met stijgen te maken.

Toen ik met het vorderen van het onderzoek in enkele aktes Steege met dubbel-e tegenkwam rees het vermoeden dat hier sprake moest zijn van Steeg als betekenis van smal straatje. Zou onze stamvader in een smal straatje hebben gewoond?

Maar nee! In andere aktes werd weer gewoon gesproken over Stege met één e. Erger nog, de naam Stege bestaat in onze familie nog niet zo lang. Pas met de invoering van de burgelijke stand in 1811 werd iedereen verplicht een familienaam aan te nemen. Zo ook Bernardus Berends, wiens tweede naam aangaf wie zijn vader was. Het vernoemen naar de vader heet patroniemen. Zo heette de vader van onze Bernardus Berends dus Berend met zijn voornaam. Deze vorm van naamgeving werd door Napoleon niet meer geaccepteerd en dus was iedereen verplicht een vaste familienaam aan te nemen. Deze naamsaanneming werd in speciale registers geschreven, de zogenaamde registers van naamsaanneming. Die van Hoogezand en van Meeden zijn helaas in de loop de jaren verloren gegaan.

Het is ca. 1811 en onze Bernardus Berends moest naar de burgelijke stand om zijn naam te laten registreren. Men was vrij om te bepalen wat voor een naam men wilde aannemen. Velen dachten dat de invoering van de burgelijke stand iets tijdelijks was en gaven dus een willekeurige en vaak belachelijke naam op. Een fraai voorbeeld hiervan is de welbekende naam "Naaktgeboren".

Bernardus meldde zich aan met de naam Stege. Waarom Stege? Wat betekent het? Het is nauwelijks denkbaar dat hij zomaar een willekeurige naam heeft bedacht. Op topografische kaarten ben ik gaan zoeken of er misschien velden, beekjes of gehuchten met de naam Stege bestonden.

Ik had geen succes. Nergens in de wijde omtrek was er ook maar iets te vinden waaraan Bernardus zijn naam kon hebben ontleend. Het meest aannemelijk bleef de betekenis van een smal straatje. Tegenwoordig bestaat het woord steg nog in de betekenis van een smal bruggetje. Het gezegde "Heg noch steg weten" zorgt ervoor dat dit woord in onze snel evoluerende taal niet wegzakt in het moeras der vergeten woorden.

Nu we toch op het punt van gezegden zijn beland kunnen we nog een ander spreekwoord noemen waar stegen in genoemd worden: "Men moet stegen voor straten kennen". Dit spreekwoord bestond al in de 16e eeuw en het betekent dat men onderscheid moet maken tussen mensen van verschillende rang of stand, of tussen goede en kwade personen.

Zoals ik al vermeldde was stege een bekend woord in het middelnederlands. Behalve de betekenis van ladder had het nog een meer bekende betekenis, namelijk die van een smal straatje. Een steegje dus. Stege werd ook vaak geschreven als steghe. In het oud-nederlands komt steghe voor met de betekenis 20. Geen verklaring dus voor onze familienaam, want Bernardus was ruim 30 toen hij zich liet inschrijven. Of was er een andere reden waarom Bernardus "twintig" wilde heten? Woonde hij in het huis nummer 20? Een aantal jaren eerder was dit niet mogelijk om dat het nummeren van huizen pas door Napoleon werd ingevoerd. Nu was het dus wel denkbaar op het moment dat Bernardus zich moest inschrijven, omdat ook het nummeren van huizen actueel was. Maar als Bernardus echt "twintig" wilde heten, waarom schreef hij zijn naam dan niet als Steghe? Kende men in die tijd steghe wel als woord voor twintig? Het was immers een oud-nederlands woord en kwam in 1810 niet meer voor in de nederlandse taal.

Ik kreeg plotseling een ingeving. Zou stege iets te maken hebben met het beroep dat Bernardus uitoefende? Bernardus was wever van beroep en in een brabants familiewapen van de naam Stege wat ik ben tegengekomen staat een schaapscheerdersschaar afgebeeld. Toch kon ik geen enkel verband leggen tussen stege en het weversvak.

Nog maar eens naar de bibliotheek. Deze keer had ik meer succes. In een gronings-nederlands woordenboek kwam ik de betekenis van het woord steeg(s) tegen. In het gronings betekent steegs koppig. Misschien was Bernardus koppig? Dit lijkt meer in de goede richting, gelet op het feit dat koppigheid nog altijd een niet onbekend familietrekje is. Waarschijnlijk stond hij in die tijd al bekend als de koppige ofwel de stege (steegse). Het etymologisch woordenboek bevestigt deze stelling en geeft zelfs de verwantschap met het middelnederlands woord stedich aan. Stedich betekent in het middelnederlands standvastig. Welnu standvastig van woonplaats zijn onze voorouders zeker geweest in het groningse land, maar het standvastig waar we hier over praten is standvastig van karakter, ofwel koppig.