Discussieavond over de aanpak van de luchtkwaliteit in de Leidse Regio

Welkomstwoord

Dagvoorzitter Stef de Niet, tevens directeur van Stichting 1622 en aanstaand voorzitter van het Haags Milieucentrum, opent de avond en geeft een toelichting op het programma.

Inleiding

Ellen Verkoelen, directeur Zuid-Hollandse Milieufederatie verteld over de gezondheidseffecten van de luchtverontreiniging op korte termijn (hoesten) en lange termijn (luchtweg-klachten, hart- en vaatziekten en vroegtijdige sterftes), veroorzaakt door onder andere fijn stof, stikstofoxide en ozon. De bronnen van deze luchtveront-reiniging zijn vooral het vrachtverkeer en ander autoverkeer, maar ook de scheepvaart en industrie. De huidige situatie in Nederland en Leiden. Zij legt uit wat de noodzaak is om de luchtveront-reiniging terug te dringen. Ook geeft zij een toelichting op de wet- en regelgeving: de Europese kaderrichtlijn luchtkwaliteit (1996) en de uitwerking daarvan in het Nederlandse Besluit Luchtkwaliteit(2001). Hierin zijn normen voor de luchtkwaliteit opgenomen, die gemeenten en provincies oplegt om de luchtkwaliteit in kaart te brengen en zo nodig maatregelen te nemen om de luchtkwaliteit te verbeteren. Er passeren drie typen normen de revue: de grenswaarde, de plandrempel en de alarmdrempel. Zo zijn grenswaarden verbindend voor alle ruimtelijke en verkeersplannen van provincies en gemeenten.

Vragen vanuit de zaal: Hoe kunnen gemeenten de luchtkwaliteit controleren? Dit gebeurt vooral middels berekeningen, er wordt nagenoeg niet gemeten.

Het probleem in Leiderdorp is dat het Rijk (de snelweg) de veroorzaker is, terwijl de taken bij provincies en gemeenten liggen. Ook het Rijk dient zich aan de normen te houden.

Is het verplicht voor gemeenten om een plan van aanpak op te stellen of niet? Leiden stelt dat dit niet nodig is. Dit komt doordat Leiden ervan uitgaat dat de norm niet overschreden zal worden. De heer Van den Berg , een medewerker van de Milieudienst stelt dat er hierover inmiddels besprekingen plaatsvinden tussen provincie en Rijk, doordat Leiden net onder de norm zit kan men geen gebruik maken van ISV-subsidie om een plan van aanpak op te stellen.

Wat gaan de gemeenten doen

Rianne Meester, wethouder van Milieu in de gemeente Oegstgeest en voorzitter van de Milieudienst West Holland, geeft een toelichting op de aanpak van de problematiek door de Leidse Regio. In het regionaal Milieubeleidsplan geven de gemeenten aan wat ze in de periode tussen 2003 en 2010 van plan zijn te ondernemen, ook voor de aanpak van de luchtverontreiniging. De Milieudienst stelt voor elk van de vijf deelnemende gemeenten een RapportageLuchtkwaliteit op, dit is al gedaan voor 2001 en 2002. Bij grenswaarde overschrijding (in bijna alle gemeenten van de Leidse regio) moet jaarlijks worden gerapporteerd over de situatie, maar dan is niet altijd een Plan van Aanpak nodig. Bij overschrijding van de plandrempel (zoals in Leiderdorp) is een Plan van Aanpak wel verplicht. Voor de rapportages wordt geen gebruik gemaakt van meting maar van berekening. Hierover ontstaat enige hilariteit in de zaal. Bewoners zijn van mening dat er gemeten moet worden, omdat de modelberekeningen een foutmarge hebben van 30%. De oorzaak van luchtemissies in deze regio is voornamelijk het verkeer. Zij noemt de aandachtlocaties per gemeenten, dit zijn vooral doorgaande wegen door de bebouwde kom, maar ook de rijkswegen. Aan dit laatste kunnen de gemeenten helaas weinig doen. Wel zijn er maatregelen gepland middels onder andere klimaatbeleid, vervoersbeleid en de ruimtelijke ordening. Men streeft naar een goede luchtkwaliteit op plaatsen waar mensen wonen, sporten en langdurig verblijven. Voorbeelden van maatregelen waar men over nadenkt zijn roetfilters, mobiliteitsmanagement, regionaal parkeerbeleid, fietsvoorzieningen en rustig rijden.

Vragen vanuit de zaal: Wanneer gaan de gemeenten nou eens de mooie uitspraken en woorden waarmaken, wanneer komt men tot uitvoering? Men ziet geen resultaat maar juist het tegenovergestelde. De aansturing van de milieudienst door gemeentebesturen en het politiek draagvlak voor milieubeleid komt aan de orde.

Vanuit de GGD wordt gevraagd naar initiatieven en plannen voor voorlichting. De milieudienst wil samenwerken met de GGD voor het geven van algemene voorlichting over luchtkwaliteit. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het inlichten van bewoners over specifieke situaties. Er blijkt een spreekverbod afgegeven te zijn door de bestuurders van Leiderdorp aan de Milieudienst over de luchtkwaliteit in Leiderdorp.

Bewoners aan het woord

De heer Wagenaar van de “Vereniging Weg van de Snelweg” schetst de problematiek bij de A4 bij Leiderdorp. Aan de Ericalaan wordt een school verplaatst naar een locatie op 60 meter van de snelweg. De bewoners hebben liever nieuwbouw van de school op de huidige plaats. De gemeente is niet van plan te luisteren naar de bewoners, al weet men van de astmaklachten. Er is al eerder een Mavo-school langs de weg gebouwd, die gesloopt moest worden omdat de luchtvervuiling te zwaar was. Een raadslid stelt dat het wel erg simpel wordt gesteld door de bewoners, de verplaatsing van de school is juist mogelijk vanwege de verdiepte ligging van de snelweg. Er schijnt slechts een bescheiden meerderheid in de raad te zijn die voorstanders is van de gemeentelijke plannen.

Mevrouw Mertens van een aantal bewoners nabij de Diastatische Productenfabriek aan de Rijndijk, zegt dat deze fabriek is uitgegroeid tot categorie C-type bedrijf en hoort dus op een industrieterrein thuis. De achtertuinen grenzen direct aan de fabriek. Er is geluidsoverlast maar ook fijn stofoverlast. Dit is wel onderzocht en er is overleg met de wethouder, de milieudienst en de milieufederatie. Op dit moment bepaalt de fabriek wat en hoeveel zij uitstoot, de normen die gelden worden tegen de bewoners gebruikt. Bovendien loopt er al 10 jaar onderzoek naar explosiegevaar. Ook de GGD kan niets doen, terwijl de mensen 's zomers niet in de tuin kunnen zitten door de stank en klachten van luchtwegen. De fabriek zou zich gewoon aan de vigerende vergunning kunnen houden. Dat wil de milieudienst wel maar ze heeft de moed opgegeven omdat deze niet te handhaven is. Het is of een strakkere vergunning, of de fabriek weg-bestemmen en uitkopen. Die strakke vergunning komt er maar niet, ondanks de goede wil van de wethouder. Raadslid Flippo van het CDA vertelt dat de raad al aangegeven heeft dat het de bestemming wonen moet krijgen. De wethouder heeft de raad toegezegd dat er geen revisievergunning zal komen.

Mogelijke Maatregelen

Frank ter Beek, medewerker bij de ZHM, geeft een toelichting op de knelpunten, zoals die door de Milieudienst op kaart zijn gezet. Bewoners kunnen zelf nog aanvullende knelpunten op de kaart zetten. Ook geeft hij een toelichting op de achttien maatregelen, die op de wand geilustreerd zijn. Vanuit de zaal komen hierop de volgende aanvullingen:

Willem de Zwijgerlaan: veel vrachtverkeer en overlast van wegen.

Flats die pal op de snelweg staan, dankzij het W4-project gaan die weg en wordt het daar ondertunneld

Churchillaan: ditt dreigt de verbinding te worden tussen de A4 en de A44. Er beginnen nu al behoorlijk lange files te ontstaan, nu al anderhalf uur in de spits. Behalve de fabriek gaat het overal over verkeer. Voorgesteld wordt om meer te parkeren buiten de stad en naar de woning met ander vervoer te gaan. Zo werd in Londen het verkeer uit de binnenstad weggejaagd. Hiervoor zijn wel bewaakte parkeerplaatsen nodig, anders durft niemand zijn auto er neer te zetten. In Leiderdorp brengen ouders hun kinderen met de auto naar school omdat men bang is dat de kinderen onderweg worden doodgereden door auto's. Men constateert blikvernauwing, de hele maatschappij lijkt wel rond de auto te draaien. Ellen Verkoelen van de ZHM stelt dat er moet worden gewerkt aan een netwerkstad in de Randstad met goede openbaar vervoerverbindingen. Als goede voorbeelden wordt Straatsburg en Zurich genoemd, waar het autoverkeer grotendeels is geweerd. In Almere is een voorbeeld van wegen alleen voor de bus.

De zaal aan zet

In de pauze krijgt iedereen de gelegen-heid om een sticker te plakken op de plattegrond, op de locatie waar men het grootste knelpunt met luchtkwaliteit vindt. Op de flappen met maatregelen mogen drie stickers worden geplakt bij de meest gewenste maatregelen.

De stickers worden besproken.

Men hoopt dat er ook concrete oplossingen worden aangedragen waar de politiek op korte termijn wat mee kan doen. De scherpe normen voor vergunningverlening zijn wel duidelijk, gezien het verhaal van de fabriek. De oplossing van elektrisch aangedreven voertuigen blijken in Amerika alweer achterhaald. Veel mensen zijn te lui om te fietsen, terwijl mensen wel kankeren op de luchtverontreiniging, kijk naar jezelf ! De gemeente kan de bewoner best een zetje in de rug geven. Ook de tweede auto (of de vierde auto) wordt genoemd als iets wat problemen veroorzaakt. Het weren van vrachtverkeer scoort heel hoog bij zowel bewoners als bestuurders. Steeds meer personenauto's gaan over op diesel, omdat diesel rijden steeds aantrekkelijker wordt. Er ontstaat een discussie over de vervuiling van diesel vergeleken bij benzine. Conclusie is dat de accijns voor diesel omhoog moeten, vooral voor personenauto's. Wat is het ons waard om deze maatregelen te durven nemen? Vooral het gemeente-bestuur wordt hierop aangesproken. Meer voorlichting hierover kan helpen, zo staan woningen op drukke kruispunten veel langer te koop. De gemeente mag bewoners best waarschuwen voor slechte luchtkwaliteit bij het kopen van dergelijke woningen. Iemand gaat hier de rekening betalen maar wie gaat dat doen, de maatschappij of het individu, de klagers of de daders? Verkiezingsbeloften moeten worden nagekomen ook in Leiderdorp. Een raadslid reageert hierop dat er wel degelijk 18 miljoen wordt geïnvesteerd in de leefbaarheid van Leiderdorp door de ondertunneling van de A4. Het W4-project is wel een mooi totaalplan, dat helaas weer wordt bekostigd met verkeersaantrekkende activiteiten.

De Raadsleden aan het woord

Rianne Meester: verkeer is duidelijk het grootste probleem; de oplossingen die worden aangedragen gelden vaak 'voor de buurman maar niet voor mij'. Als we iets vinden met elkaar moet je niet vervolgens weer weggefloten worden met honderden actiebrieven. In Oegstgeest wordt geprobeerd auto's te weren, waar de directe buurtbewoners positief tegenover staan, maar andere buurtbewoners weer tegen in actie zijn gekomen. We zijn nog weleens geneigd om met de bevolking mee te praten maar we moeten het als gemeente wel allemaal kunnen vertalen in goede regelgeving en vergunningen. Deze opmerking roept weer de nodige reacties bij bewoners op. Mevrouw Meester verduidelijkt, dat er sprake is van voortschrijdend inzicht, waarvan de rechter zal moeten bepalen wie er gelijk heeft.

Rob Louw (Burgerlid in de raadscommis-sie): Het duale stelsel functioneert nog niet goed, de wethouders vergaderen vrolijk mee met de raad. Soms voel je je machteloos als je niet in het college zit.

Mevr Vons: De kwestie van de brede school is binnen de fractie een gewetenskwestie maar er spelen zoveel belangen, we hebben er nog steeds moeite mee en aangedrongen op betere cijfers zodat er en goed besluit kan worden genomen.

Stoffels stelt dat hij goed heeft onderhandeld zodat D66 in Leiden zijn zin goed krijgt. Er zitten wel veel droomgedachten bij de maatregelen. Landelijk zal de vraag gesteld moeten worden of we de automobiliteit willen terugdringen.

Verkoelen verbaast zich erover waarom er niet veel sterker wordt ingezet op de A4.

Paul Day (SP): een experiment in België met gratis openbaar vervoer is een succes en ook het gratis openbaar vervoer tussen Leiden en Den Haag is wel kleinschalig maar wel succesvol. Stoffels vindt de kosten van 1 miljoen anders niet kleinschalig. Een bewoner zegt dat de wethouder positief is over 80 km op de snelweg. Waarom wil de minister dit niet terwijl de resultaten toch bijzonder goed waren. De vergelijking met verpakkingen wordt gemaakt: op een gegeven moment verslapt de aandacht weer, er zijn dus meer structurele maatregelen nodig.

Caspar Cusell (Groenlinks)heeft een eigen VVP opgesteld met veel meer maatregelen, maar deze zijn niet overgenomen door het college. Als je eerst de auto's de ruimte geeft en daarna pas de rest, werkt dit averechts.

Flippo (CDA): ik geloof dat in Leiden de meeste vrijliggende fietspaden liggen dus er wordt niet alleen aan de auto gedacht. Maar er worden hele vreemde maatrege-len genomen zoals parkeerplaatsen bij een kaasmarktschool in het centrum.

Er is politieke moed van partijen nodig, in het verleden was er een CDA-raadslid dat in verzet kwam tegen sloop van een groot deel van de binnenstad.

Flipo verbaasde zich erover dat geen van de partijen vroeg om de luchtkwaliteitrapportage te bespreken, het mocht niet geagendeerd worden in de raadscommissie.

Meester: het moet een onderwerp zijn dat bij alle ruimtelijke plannen aan de orde komt en niet apart als technisch onderwerp.

Welke informatie wel en niet openbaar? Day: als het over personen gaat of financiële belangen, dan niet.

Van Aernsbergen (Pvda): milieugegevens moeten wel allemaal openbaar zijn.

Stoffels: bij ambtenaren is alle informatie opvraagbaar. Dit betekent echter niet dat je iedere ambtenaar maar op ieder moment steeds weer kunt bellen.

Volgens een aanwezige van de pers wordt alle info die men opvraagt meestal wel gegeven.

Het spreekverbod komt weer aan de orde. Een bewoner: 'De wethouder heeft er gewoon schijt aan, papieren die zogenaamd openbaar zouden zijn krijgen we gewoon niet onder ogen'.

Worden de getallen en consequenties wel helder in kaart gebracht? Toen de verbreding van de snelweg helder werd heeft de gehele raad zich bijzonder ingezet om de consequenties in kaart te brengen en oplossingen aan te dragen

Flippo: Het is niet in eerste instantie aan de politiek te danken maar aan bewoners. Zij zijn naar de Raad van State gegaan, waardoor het besluit werd vernietigd, pas daarna zijn de gemeenten met elkaar om tafel gaan zitten. De burgers konden alleen die invloed hebben omdat ze over de gegevens beschikten. Helaas blijken de gegevens vaak totaal achterhaald omdat er van verkeerde verkeersintensi-teiten wordt uitgegaan.

Day: waar je toch wel tegen aanloopt is een aantal spelregels dat je met elkaar afspreekt en dat vervolgens niet op de juiste moment de juiste gegevens aan bewoners beschikbaar worden gesteld.

Afsluiting

De voorzitter concludeert dat het een zinvolle avond was en hoopt dat men resultaten zal plukken van uw aanwezigheid. Hij sluit om 23:00 uur de avond, waarna er nog gelegenheid is voor het nuttigen van een borrel.