Vlas (latijnse naam: Linium Usitatissimum) wordt zeker al 8000 jaar als cultuurgewas gebruikt. Het is een eenjarige kruidachtige plant, die tot een meter hoog kan worden. De bloemen zijn blauw of wit. Na de bloei blijven de zaaddozen over.
Vlas wordt eind maart gezaaid, bloeit eind mei en de oogst vindt in augustus plaats. Het oogsten gebeurt met de hand; de planten worden uit de grond getrokken om de vezels in de stengel niet te beschadigen en zo lang mogelijk te laten. Zowel de stengel als de zaaddozen worden verwerkt.
Over vlas
Na de oogst volgt het bewerkingsproces. Dat gebeurde vroeger in de wintermaanden, waarin er op het land weinig te doen was. De plaatsen waar dit gebeurde heetten 'braakhokken'. Maar de bewerking vond ook als thuiswerk plaats.
Op het veld worden bundels gemaakt, die in 'kapelletjes' tegen elkaar worden gezet om te drogen. De gedroogde bundels worden daarna over een soort kam gehaald om bladeren en zaaddozen te verwijderen. Dit noemen we repelen.
De stengels worden daarna blootgesteld aan het weer om een rottingsproces in gang te zetten. Het doel hiervan is om de zachte delen van de plant te laten vergaan, waarna de vezels overblijven.
De volgende fase heet 'braken'. Om de vezels te scheiden van de overige plantendelen, worden de stengels gekneusd en gebroken.
De overgebleven vezels worden vervolgens gehekeld, waardoor het vlas zacht en glanzend wordt.
Na het spinnen tot draad, wordt door weven het eindproduct linnen bereikt. Deze stof wordt verwerkt tot huishoudtextiel en kleding.
De zaaddozen volgen een andere weg. Ze worden gekraakt om het zaad te kunnen winnen. Dit lijnzaad wordt in een oliemolen uitgeperst. Het product heet lijnolie, eeuwenlang de basis voor verf.
Aan lijnzaad wordt in de geneeskunde een weldadige werking toegeschreven bij ontstekingen en darm- en maagproblemen.
Van de gemalen lijnzaden worden lijnkoeken gemaakt, die dienen als veevoer. Van de scheven (harde delen van de plant) worden vezelplaten geperst.
Duidelijk is dat vlas een plant is die alles geeft wat het heeft. Daarmee doet de plant zijn latijnse naam eer aan: Usitatissimum betekent zoiets als: met een hoge gebruikswaarde, zeer nuttig.
