Catheters

Blaasfunctiestoornissen

Blaasfunctiestoornissen kunnen ontstaan door:

. lokale factoren

. neurogene factoren

Het gevolg is:

. urineretentie

. urine-incontinentie

Urineretentie kan leiden tot:

• urineweginfectie
• reflux = terugvloeien van urine uit de blaas naar de urineleiders (urethers)
• hydronefrose = uitzetting van het nierbekken t.g.v. een acute of chronische afvloeibelemmering van de nier.
• pyelonefritis = ontsteking van het nierbekken en het weefsel van de bijbehorende nier.
• steenvorming
• overloopincontinentie.

Behandelingsmethoden:

• Blaasstimulatie door kloppen op de onderbuik of wrijven langs de reflexogene zones.
• Medicamenteuze therapie om de sfincter te ontspannen (α-sympaticolytica) of om de detrusor te stimuleren (parasympaticomimetica).
• intermitterende (zelf)catheterisatie als de blaas niet op een andere manier volledig kan worden geleegd.

Catheters zijn in 2 hoofdgroepen in te delen:

1. Externe catheters = condoomcatheters bij de man met matig tot zware urine-incontinentie.
2. Interne catheters bij urineretentie, na operaties aan de urinewegen, na operaties in het kleine bekken. De interne catheters worden onderverdeeld in eenmalige en verblijfscatheters.

Externe catheters

Voor mannen met incontinentie.

Lijkend op een condoom, maar met trechtervormig uiteinde dat op een urinezak kan worden aangesloten. Er zijn 2 soorten externe catheters:

1. eendelig met een huidvriendelijke kleeflaag aan de binnenkant.
2. tweedelig, bevestigd met behulp van een bijgesloten losse kleefstrip (enkel of dubbelzijdig klevend).

Met behulp van een maatkaart kan de juiste maat bepaald worden door patiënt zelf of in het ziekenhuis.

Externe catheters worden gemaakt van latex, latexvrij materiaal of siliconen. De laatste twee sluiten een latex-overgevoeligheidsreactie uit.

Voor het aanbrengen dient de penis schoon en droog te zijn. Eventueel overtollig schaamhaar wordt weggeknipt.

De externe catheter blijft minimaal 24 uur zitten.

De externe catheter wordt verwijderd door hem terug te rollen. Bij problemen eventueel een warm, vochtig washandje om de penis brengen, zodat de catheter eenvoudig loslaat.

Specifieke materialen:

Convatec Conquest continentiesysteem, voor mannen met overgevoeligheid voor latex of met een teruggetrokken penis.

Incare Penispouch: opvangsysteem met een zelfklevende huidplaat en een opvangzak met aftap. Voor mannen met een teruggetrokken penis.

Draagurinalen: re-usable externe cathetersystemen voor mannen met een teruggetrokken penis.

Voor vrouwen met incontinentie: Incare Externe Urinecollector (Spruyt Hillen). Zelfklevende urineopvang voor immobiele en rolstoelgebonden vrouwen.

Interne blaascatheters

Eenmalige catheters.

Ook wel genoemd:

- afnamecatheter

- eenwegcatheters

- disposable catheter

Gemaakt van pvc met of zonder coating.

Bij een niet-gecoate catheter kan een glijmiddel worden gebruikt.

Standaardlengte: 40 cm, zonodig korter bij de vrouw (20 cm).

De kortere catheters worden female-catheters genoemd.

Punt van de catheter is recht, rond en gesloten (Nelaton). Ook is er een catheter met een gebogen, gesloten punt (Tiemann). Deze wordt gebruikt bij passageproblemen bij de prostaat.

Gecoate catheters:

• Lofric
• Easicath (Colopast)
• Puricat (Spruyt Hillen)

Diameter buitenomtrek van de catheter wordt uitgedrukt in Charrière (Ch) of in French Gauge (G).

1 Ch = 0,33 mm.

Bij eenmalige catheters wordt de diameter in universele kleurcodering aangegeven. De voorkeur wordt gegeven aan een catheter met een kleine diameter (Ch 12 of 14). Een te grote diameter kan veroorzaken:

• beschadiging van het urethra-epitheel, met als gevolg urethrastrictuur (= vernauwing van de urethra).

Ch 8 = blauw Ch 16 = oranje

Ch 10 = zwart Ch 18 = rood

Ch 12 = wit Ch 20 = geel

Ch 14 = groen Ch 22 = paars

Verblijfscatheters

Ook wel genoemd:

- balloncatheter

- Foley-catheter

- dauer-catheter

- catheter a demeure

Catheter heeft 2 kanalen, een voor de afvoer van urine en een met ventiel voor het vullen en ledigen van de ballon.

Vervaardigd uit:

- latex

- gesiliconiseerd latex

- siliconen

Latex wordt afgeraden i.v.m. irritatie van het urethraslijmvlies.

Gesiliconiseerd latex kan maximaal 2 weken blijven zitten, siliconencatheters kunnen maximaal 2 maanden blijven zitten.

Siliconencatheters zijn duurder dan latex catheters.

Na het inbrengen wordt de ballon gevuld met steriel water. Hierdoor wordt catheter gefixeerd in de blaas.

Normaal ballonvolume: 5-15 ml

Kleiner ballonvolume: voor kinderen

Ballonvolume 30-50 ml: postoperatief, ter voorkoming van bloedingen.

Nooit fysiologisch zout gebruiken: dit kristalliseert uit in het vulkanaal van de ballon en zo kan de ballon niet meer geleegd worden.

Nooit vullen met lucht: de ballon gaat op de urine drijven.

nadat ballon gevuld is wordt de catheter aangesloten op een urinezak.

Standaardlengte catheter is 40 cm. Er is ook een vrouwen verblijfscatheter. Voor een goede doorstroom wordt een wat grotere catheter (Ch) gebruikt, dan bij een eenmalige catheter. Bij volwassenen doorgaans Ch 12, 14 of 16.

Er zijn ook 3 weg catheters: zgn. spoelcatheters, wanneer patiënt intensief gespoeld moet worden.

Pas op: een te groot ballonvolume heeft als nadelige gevolgen:

• blaasirritatie
• blaaskrampen
• uiteindelijk urinelekkage.

Suprapubische catheters

Door de uroloog wordt het catheter via de buik in de blaas ingebracht.

Voordelen suprapubische catheter:

• ongeschonden toestand van de urethra wordt bewaard.
• kleinere kans op infecties
• minder spasmen van het externe sfinctergebied ( met name bij mannen).
• minder blaasspasmen
• eenvoudiger verzorging.

Nadelen suprapubische catheter:

• moet geschieden door een uroloog
• suprapubische punctie moet geschieden met een volle blaas
• catheter kan afknikken op huidniveau.
• Grotere infectiekans met staphylococcen.

Risico’s bij het inbrengen van een suprapubische catheter:

• bloedingen bij initiele punctie ( antistolling is een contra-indicatie)
• darmperforatie
• intraperitoneale positie van het catheter.

Keuze van de toedieningsweg hangt van een aantal factoren af, waaronder:

leeftijd en geslacht patiënt, prognose, medische en verpleegkundige begeleiding, verzorging in de thuissituatie, mobiliteit, sexuele activiteit en neurologische situatie.

Complicaties

Infecties:

Kans op urineweginfecties wordt aanzienlijk verhoogd. Factoren die een rol spelen zijn:

• duur van de catheterisatie
• leeftijd van de patiënt.
• geslacht van de patiënt.
• soort catheter
• residuvolume in de blaas
• conditie van de patiënt
• catheterisatietechniek
• verzorging van de catheter.

Behandeling van een blaasontsteking met antibiotica is gecontraindiceerd als de catheter nog in situ is.

Steenaanslag:

Catheter kan verstopt raken, met als gevolg lekkage of stuwing in de urinewegen.

Steenaanslag kan worden tegengegaan door spoelen van de blaas met spoelvloeistof (solutio R) of door de urine sterk aan te zuren.

uitvallen van de catheter:

Door lek raken van de ballon of een te klein ballonvolume kan de catheter uitvallen. In geval van een suprapubische catheter moet deze snel vervangen worden: de opening in de blaaswand kan zich binnen 6 uur sluiten.

Blaaskrampen:

Vaak veroorzaakt door een te groot ballonvolume. Hierdoor kan lekkage langs de catheter ontstaan.

Therapie: catheter verwijderen.

Het inbrengen van catheters:

Het inbrengen van 1-malige catheters kan door patiënten geleerd worden in de polikliniek. In het algemeen komt men uit op gemiddeld 4 x catheteriseren per dag.

De afname catheter is in principe voor eenmalig gebruik. De gecoate catheter sowieso.

FILM CATHETERS!!!!!!!

De verblijfscatheter wordt door een arts of verpleegkundige ingebracht.

Glijmiddelen:

Instillagel 7 of 11 ml, afhankelijk van geslacht.

Lofric® catheter bevat al een glijmiddel, en hoeft slechts met water bevochtigd te worden.

Na inbrengen van instillagel moet men 5 minuten wachten met het inbrengen van de catheter.

Catheterstopjes:

worden toegepast wanneer een normale mictie gewenst is: patiënt ledigt catheter op vaste tijdstippen door het stipje uit de catheter te verwijderen.

Dit systeem mag alleen gebruikt worden, wanneer er geen multiresistente bacteriën aanwezig zijn, dus in de thuissituatie.

Blaasspoelingen:

Toepassing: aanzuren urine bij infecties

bij steenvorming in de blaas

na prostaat-operaties.

Veel gebruikte blaasspoelingen: fysiologisch zout; m.n. na prostaatoperaties, om blaas continu te spoelen.

solutio R

solutio G amandelzuuroplossing, alle drie de oplossingen om neerslagen op te lossen en de urine aan te zuren.

terug naar homepage