Inleiding

Het is mijn bedoeling dat wapen te laten registeren, maar het is me nog niet helemaal duidelijk wat alles voorstelt.
Wat ik wel weet is dat de persoon die het wapen heeft gebruikt van beroep grutter was. Zie daarvoor ook de gravure (de derde afbeelding onderaan). Daaruit blijkt m.i. duidelijk dat een deel van het familiewapen een rosmolen voorstelt. En onderaan het lakstempel staan de initialen van de persoon. 

Vragen

Het is me niet duidelijk wat de afbeeldingen moeten voorstellen ter linker en ter rechterzijde van de rosmolen.

1. Wie heeft enige idee en heeft tips?
   Ik kreeg al de optie voorgelegd om die bij de registratie van het wapen weg te laten, maar daar ga ik (voorlopig) nog niet in mee.
    
2. Daarnaast weet ik nog niet welke kleuren ik zou moeten gebruiken. Wie heeft daarvoor tips?

Ik moet hierbij nog opmerken dat ik totaal geen verstand van heraldiek heb.

Reacties graag naar mijn e-mail adres.

Ik heb op 12 april 2006 ook vragen over dit wapen gesteld in de:

• nieuwsgroep SOC.GENEALOGY.BENELUX;
• mailinglist Genealogie Groningen;
• mailinglist Stamboom Drenthe.

Daarop heb ik diverse reacties ontvangen die hieronder zijn weergegeven.

Reacties

De volgende reacties (in volgorde van binnenkomst) werden ontvangen.

Huub van Helvoort:

"Volgens mij staat in het midden een rosmolen, of gruttermolen met aan weerskanten de breekstoelen waarin de grutwaar (boekweit) gebroken werd, deze werden aangedreven door de rosmolen.
Essentiele benodigdheden van een grutter.

Zie ook: http://www.historischmoordrecht.nl/WG-archeologie/ambachten/allerlei.html met ongeveer dezelfde opstelling als op het zegel.

Of de tekening op het zegel ook op een wapen stond is maar de vraag. Meestal zijn de afbeeldingen op een wapen veel minder gedetailleerd."

WillemV:

"Sorry voor de domper, maar dit is een lakzegel, geen wapen. Alhoewel lakzegels van wapendragers vaak hun wapen bevatten, is het omgekeerde niet altijd waar. Met andere woorden, een afbeelding op een lakzegel is geen bewijs voor het bestaan van een wapen. De afbeelding op deze zegel toont geen elementen die kenmerkend zijn voor heraldieke wapens.

De term "familiewapen" is misleidend. Wapens behoren doorgaans toe aan een individu, niet aan een familie. Nederland is echter een buitenbeentje in het wapenrecht, vergeleken met veel andere landen -- soms behoren wapens toe aan een individu en soms kunnen ze door alle leden van een familie gedragen worden. Het hangt vaak af van de familietraditie.

Eén ding staat echter vast: je kunt geen bestaand wapen opeisen zonder te kunnen bewijzen dat je rechtstreeks afstamt van de drager of dat het wapen onveranderd gedragen kan worden door alle familieleden volgens traditie. Er bestaan geen officiële wetten, maar het opeisen van een bestaand wapen zonder bewijs van verwantschap wordt in heraldieke kringen nog altijd als onsmakelijk gezien. Het opeisen van een adellijk wapen zonder bewijs van verwantschap is zelfs wettelijk verboden.

Ik raad je aan eerst uit te zoeken of deze zegel toebehoorde aan een voorvader, of aan iemand die ondanks dezelfde achternaam niet aan jouw familietak verwant is. De zegel bevat initialen die aanduiden dat het een persoonlijk zegel was van iemand wiens voornamen, aannemend dat de M voor Molema staat, beginnen met J en H (en misschien een derde naam met C). Heb je een voorvader wiens naam hieraan voldoet en aan deze zegel kan worden verbonden?"

Harry van Deelen:

"Ik wil eventueel mijn gedachte over deze afbeelding kwijt, maar ziet dit niet de boodschapper aan. Het is maar een idee.
Het lijkt mij een achttiende eeuwse afbeelding van beroep, van oorsprong geen heraldiek wapen.

Nu wilde jij dit als heraldieke afbeelding en er was al een waarschuwing dat het niet op deze manier mogelijk was? Nu ben ik daarvoor gedoken het boek Heraldisch Vademecum van dhr Nagtegaal geschreven/gemaakt voor het CBG. Vanzelf keek ik bij gereedschappen of het een mogelijke heraldische afbeelding kon zijn. En op blz. 175 - 6.3.3 daar staat op de vierde richel een afbeelding van een "heraldische" Rosmolen. Deze zou dus eventueel gebruikt kunnen worden.

Dan blijft over de afbeelding van het paard, die ikzelf dan wel graag ook afgebeeld zag worden, want dit paard had vanaf de oudste wapen afbeeldingen een stringente betekenis, namelijk het wees op de omvang van het 'rijke' bezit van een "Heer". Zoals u kunt begrijpen waren de Eigenerfden Heren niet alleen op het platteland vertegenwoordigd, maar ook in het Stedelijke agglomeraat, je ziet daar ook grond en huizen c.q. gebouwen bezitters, vaak waren zij meesters in de gilden. En als zodanig zitters in de vierschaar, vertegenwoordigers van het stadsbestuur. Zo een paard was in het Germaanse tijdperk al een gebruikte afbeelding om de bezitter als belangrijk aan te duiden.

In Vlaanderen bijvoorbeeld hadden de welgeboren en tevens eigenerfden meesters van de gilden op de nok van hun huis een paard als duiding van hun schildboortigheid. Geen onzin de boeren en burgers, zij waren het die vochten tegen Philips de muntendief met zijn zeg maar de Franse ridderschap. Zij waren niet minder riddermatig, zij waren de schildboertige Poorters, die met hun Hoog edele heren de graaf van Vlaanderen en de hoge Zeeuwse edelen vochten in de gulden sporenslag en de slag wonnen tegen bezettende en eigendommen pikkende roofridders. Net als indertijd de bisschop van Utrecht deed en ook z'n slag verloor tegen een leger van Hoge Duitse edelen en Drentse Eigenerfden (is edelen) waaronder befaamde kruisridders.

In ieder geval het paard hoort erbij, zie blz. 150 - 5.2.1 en wel rennend, want het moest de rosmolen aandrijven. Voorts het Monogram van de eerste voorouder, te zien op blz. 190 - 9.

De twee mannetjes lijken mij op bierroerders, want zoals je weet werd het Gruit gebruikt om bier te maken, nu heb ik dergelijke afbeeldingen van roerlepels (het leek meer een roeiriem) wel op Duitse en Belgische bierbrouwerij flessen gezien, vaak in handen van een broeder. Ik zou derhalve als wapenfiguren links en rechts van het wapenschild (dus buiten het wapen) een roerlepel dragende man plaatsen. Als helmteken kun je misschien een korenschoof gebruiken? Maar dan zou ik wel even kijken of er geen receptuur was (het moet wel gebruikt zijn geworden, niet elke grondsoort leende zich daartoe)? In ieder geval in de middeleeuwen en ook daarna was een Gruiter vaak edel ze hielden dit in leen al dan niet voor een bepaalde periode, kijk maar naar de namen die veel stedelijke schildboertigen droegen."

Peter Verhagen:

"Het dier op het lakzegel lijkt me een hond. Op de tekening staat de hond ín de cirkel getekend, maar op het lakzegel lijkt de hond vóór de rosmolen te lopen. Zou het kunnen dat de rosmolen door de hond werd aangedreven i.p.v. door een paard?"

Henk Panjer:

"Het zouden de "gebroeders" Molema kunnen zijn. Ook in de initialen onderop lijkt het op de tekening een & teken te staan iets in de trant van J & C M de M zou weer voor Molema kunnen staan."

Johan Breukink:

"Ik denk dat de twee dingen maalstenen zijn met vultrechters en een as met bovenaan een tandwieltje dat door het grote tandwiel (met paard) aangedreven wordt. Op de gravure van Luiken zie je zelfs drie stenen."

Jan Pieter de Groot:

"Ik denk dat de objecten links en rechts van de rosmolen, zaadmolens zijn. Je ziet ze ook op de gravure van Luiken, maar dan met een langere aandrijfas. Ik denk dat vanwege plaatsgebrek op een rond zegel deze lange as niet mogelijk was. De onderdelen: onderstel, zaadmolen, trechtervormige bak waar
het zaad ingestort werd, (korte) as en tandrad zijn met een beetje goede wil wel te herkennen. Ik weet het natuurlijk ook niet zeker, maar hopelijk kun je er iets mee."

Jan Jaap Hazenberg:

"De afbeeldingen links en rechts lijken mij borstbeelden op een voet. Rechts (voor de kijker links) een vrouw en links een man.
Het doet mij denken aan beelden van William en Mary die ik ooit heb gezien, volgens mij op de Fraeylema Borg in Slochteren.
Kan de voerder van dit wapen daar iets mee gehad hebben? Uit welke tijd stamt de afdruk eigenlijk?"

Boed Marres:

Het is een prachtig lakzegel met een zeer intrigerende afbeelding. Waard om uit te zoeken wat er in getekend is.
Het lijkt me van belang hiervoor na te gaan wat de familie-, gezins- en werkomstandigheden van de vroegere eigenaar waren.

De afbeelding toont echter geen schild en is dus géén wapen. Het lijkt een soort (huis)merk te zijn . Deze merken waren altijd persoongebonden, dus je mag dit koesteren als een uniek persoonlijk overblijfsel van een verre voorvader, ik neem althans aan dat de drager dit van je was, maar je mag het je niet toe-eigenen, dat noemen ze usurpatie.

Tonni de Boer:

"Volgens mij is het een heel goede weergave van de complete rosmolen. Met een beetje moeite kan je op de gravure zien dat er een aantal overbrengingen vanaf het centrale horizontale rad zijn naar kleine maalinstrumenten. ook zie je in ieder geval 1 vultrechter en de verticale pijlvorm daaronder zou hel goed een schematische weergave van de stortgangen van het maalsel kunnen zijn. Misschien is er ergens een oude rosmoleninstallatie nog te zien? Op de gravure hangt ook een soort klokvormig iets waarvan ik me geen voorstelling kan vormen wat of het kan zijn."
Ik vond deze nog:

• Boertange (zie vooral de de onderste met de overbrenging):
  http://www.molendatabase.nl/nederland/molen.php?nummer=1276
• Ook een mooie weergave van het aandrijfwerk (2e foto):
  http://www.historischmoordrecht.nl/WG-archeologie/ambachten/allerlei.html

Opmerkingen n.a.v. de reacties

Bij deze bedank ik een ieder die op mijnvragen heeft gereageerd. Er m.i. een aantal terechte vragen en opmerkingen gemaakt. Hieronder ga ik daarop in. Hoewel ik ook een aantal vragen openlaat, omdat ik geen kennis van heraldiek heb. Ik zal t.z.t. echter alles (laten) betrekken bij (poging tot) de registratie.

Het familiewapen Molema zit in een lakzegel op een envelop met daarin een testament van Everhardus Molema. Dat noemt men een "olographisch testament". Het betreft een notariële akte van 29 januari 1904.
Eerhardus was van beroep grutter, winkelier en koopman.

De initialen onderaan het lakzegel (zie hieronder de afbeeldingen) zijn de initialen van zijn vader, Jan Helmers Molema (J H M). Hij was ook grutter. Zijn vader was klander, perser en grutter. En zijn vader was korenmolenaar. Daarvoor in rechte lijn nog een landbouwer en een molenaar.

Deze Jan Helmers Molema is een rechtstreekse voorouder van me; Everhardus is kinderloos gestorven.

In een procesverbaal opgemaakt (26 april 1909) na het overlijden van Everhardus Molema door de kantonrechter van Zuidbroek waarbij de notaris het testament ter opening aanbood en door de kantonrechter werd geopend wordt vermeld:

"..... dat het pakketje bestaat
in een geele enveloppe, gesloten met
een zegel van rood lak, dragende
het afdruksel van het familiewapen
van Everhardus Molema, welk
zegel gaaf en ongeschonden was; dat op
de bovenzijde geschreven staan de worden
- Dit pakket bevat mijnen geheel
door mij geschreven en geteekenden
uitersten wil, E. Molema. ......"
 

Afbeeldingen

Onderstaand de volgende afbeeldingen:

• foto van het lakstempel;
• tekening van het lakstempel;
• gravure van de grutter.