Zoet of zout?

Zalmen kunnen zowel in zoutwater als in zoetwater leven. In de zee zit voor hen het meeste voedsel. Ze eten daar tot ze vet en rond zijn. Zalmen planten zich alleen voort in water dat koud is, dat snel stroomt, dat veel zuurstof bevat en dat niet vervuild is. Zulk water vinden zalmen in de rivieren. En die rivieren zijn zoet. Als de zalmen naar de rivieren trekken komen ze allerlei hindernissen tegen. Die hindernissen zijn stroomversnellingen, watervallen en stuwdammen. Om door die watervallen te komen springt de zalm naar boven. Onderweg sterven er veel door uitputting en zware verwondingen. Bij sommige stuwdammen zijn vistrappen gemaakt, zodat ze toch langs de stuwdam naar boven kunnen zwemmen.

Geen routekaart nodig

Alle vissen vinden de weg terug met behulp van de zon, zoals de trekvogels. Voor het laatste stuk gebruiken ze hun neus (ruiken). Maar hoe vinden ze het begin van de rivier? Ze gebruiken een soort 'kompassysteem'. De zon is de wegwijzer: je kunt met behulp van de zon gemakkelijk de richting vaststellen, je moet alleen weten hoe laat het is. Je kunt ook, wanneer je de richting kent en de zon ziet, de tijd vaststellen. De zon kan door de zalmen in zee gezien worden, maar ze hebben geen klok. Ze hebben echter wel een aangeboren biologische klok, die te maken heeft met stofwisselingsprocessen, die in ongeveer 24 uur verlopen. Deze 'klok' zorgt, in samenwerking met de stand van de zon, voor gevoel voor de juiste richting. De keuze van de juiste rivier en de juiste rivierzijtak waar ze geboren zijn, is dan een zaak van de reukzin. Mogelijk heeft ook aardmagnetisme een richtingaangevende invloed.

Lange reis vóór en na de paaitijd

De paaitijd is van september tot januari. De jonge zalmpjes worden geboren in de bovenloop van de rivieren en trekken na een jaar naar zee, waar ze zeer snel groeien . Op ruim tweejarige leeftijd keert de zalm naar de rivieren om te paaien, ze keren dan terug naar waar ze geboren zijn. Tijdens deze reis eet de zalm niet, maar teert op zijn eigen vet. Als de zalm op de plaats van bestemming is, worden de eitjes tussen kiezels van de beekjes gelegd en deze worden dan bevrucht door de mannetjes. Daarna keren de zalmen weer terug naar de zee. Omdat de meeste zalmen totaal uitgeput zijn, sterven er veel. Hierna herhaalt de hele cyclus zich weer. 

Wilde zalm steeds zeldzamer

De meeste zalm wordt gevangen tijdens z’n trek rivieropwaarts met behulp van fuiken. Een enkele zalm wordt nog op zee gevangen, maar het grootste deel komt uit de zalmkwekerijen. 
Zalmkwekerijen komen voor langs de Noorse kust, de beroemde fjorden, nabij de Shetland-eilanden en aan de westkust van Schotland. De jonge zalmen worden in bassins opgefokt en daarna uitgezet in o.a. de fjorden. Hier wordt de natuurlijke leefwijze van de wilde zalm nagebootst tot aan de vangst. Gezien dit het gehele jaar een doorlopend proces is, is er het hele jaar door dus aanvoer van verse, gekweekte zalm.