Hagedis
|
|
Kenmerken | Slank gebouwd reptiel, met droge hoornen schubben bedekt, lichtbruin of grijs gekleurde rug met rijen onregelmatige zwarte vlekjes bedekt, buikzijde lichtgekleurd. Alleen de mannetjes zijn lichtgroen gekleurd aan de zijkanten. Hagedissen hebben meestal vier poten met elk vijf tenen. Sommige soorten hebben helemaal geen poten (hazelwormen). |
Biotoop |
Langs bosranden, akkers, in duinen en heidegebieden. |
Verspreidingsgebied |
Europa en Azië. |
Maten | 19 cm |
Voortplanting en jongen | In april en mei is de paartijd. In juni en juli worden 6 tot 13 eitjes in een kuiltje gelegd. Na een maand komen de eitjes uit. Ze vervellen meerdere malen tijdens de groei. Na 4 tot 5 jaar zijn ze volgroeid. |
Leefgewoonte |
Doen van oktober tot maart een winterslaap. Houden van warme zonnige plaatsen. |
Voedsel | Insekten, spinnen, duizendpoten, pissebedden, wormen en slakken. |
Hagedissen kunnen er zeer verschillend uit zien. Bijzonder kleine soorten zijn
de gekko's en de kameleons. Eén van de grootste soorten is de varaan met een
lichaamslengte van tot 3 meter.
In tegenstelling tot slangen hebben hagedissen vast met elkaar verbonden
schedelbeenderen. De talrijke spitse tanden zitten vast vergroeid op de randen
van de kaken of daar binnen. Verder hebben ze ook tanden in het gehemelte.
Ze kunnen meestal snel lopen en zijn handige klimmers. Daarbij tillen ze hun
ledematen slechts een klein stukje van de grond op. Ze bewegen zich als een
slang of ze kruipen.
Bij enkele soorten wordt de
staart in gevaarlijke situaties afgeworpen. Het afgeworpen deel beweegt nog
enige tijd. Zo kan de hagedis ondertussen vluchten.
In de daarop volgende maanden
groeit er weer een nieuwe staart aan. Deze is meestal korter dan de oude staart
en heeft vaak ook een ander schubpatroon.
Enkele hagedissen kunnen door met de staart op de grond te slaan zichzelf omhoog
stoten en daardoor verre sprongen maken. Voor andere hagedissen, zoals
bijvoorbeeld soorten die in bomen wonen, is de staart een belangrijk
grijpwerktuig.
Weinig hagedissen leven in het water. Hoewel hun poten geen zwemvliezen hebben
kunnen ze zwemmen en zelfs duiken.
Hagedissen vervellen net als slangen. Hun huid wordt echter niet in één stuk,
maar in flarden afgestroopt. De schubben beschermen de dieren tegen uitdroging
en ook tegen sommige vijanden
In slechte tijden kunnen ze zeer lang zonder voedsel.
De 3.000 soorten kunnen worden
ondergebracht in verschillende families zoals bijvoorbeeld die van de gekko's,
leguanen, kameleons, veranen etc.
Zonaanbidders
Evenals
bij alle andere kruipende dieren is de lichaamstemperatuur van hagedissen
afhankelijk van de temperatuur van de omgeving. Door de eenvoudige bouw van hart
en longen kan het lichaam niet genoeg warmte produceren om een bepaalde
temperatuur vast te houden. Zodoende moet de lichaamstemperatuur van buiten af
op peil worden gehouden. Dat gebeurt door het zonlicht. Wanneer de temperatuur
van de omgeving daalt, dan daalt ook de lichaamstemperatuur en het dier wordt
traag.
Tijdens koude periodes houden de dieren een winterslaap,
ze ontwaken pas weer als de buitentemperatuur stijgt en hun lichaam weer
warm wordt.
Dit verklaart ook waarom men
hagedissen minder vaak aantreft in koudere streken.
Zon zorgt voor de eieren
Hagedissen
planten zich voort door middel van eieren. Het vrouwtje legt tussen de 6 en 15
eieren. Deze worden in een nest gelegd dat bestaat uit een kuiltje losse aarde
of mos. Het vrouwtje bedekt het nest en na één tot twee maanden kruipen de
jongen zelfstandig uit het ei. Ze kunnen het nest direct verlaten.
Sommige soorten hagedissen brengen levende jongen ter wereld. De moeder draagt
de eieren net zolang in haar lichaam tot ze openbarsten. De uitgekomen jongen
komen dan direct ter wereld.
Zandhagedis, ook bekend als
duinhagedis
De
zandhagedis
kwam vroeger algemeen voor in de Hollandse duingebieden, op enkele
eilanden en in andere heidegebieden, maar is sterk achteruitgegaan als
gevolg van de vergrassing van de heide. Op de Veluwe, in de Hollandse
kustduinen en op Vlieland en Terschelling komen ze nog wel voor. |