Een stekelbaarsje is méér dan een klein visje dat door jongetjes met een schepnetje of een zelfgebogen haakje aan een stuk touw gevangen wordt! Een aantal jaren geleden hielpen de stekelbaarsjes het moderne diergedrag-onderzoek van de grond en tegenwoordig worden ze ook gebruikt bij het testen van vuil water. Ondanks de bewapening met stekels worden stekeltjes wel degelijk gegeten, vooral door futen en ijsvogels. Een andere vijand is de lintworm.

Nestbouwende vissen

Als het voortplantingsseizoen nadert krijgt het mannetje fellere kleuren en krijgt hij een rood buikje. Hij neemt een territorium in bezit waar hij al zijn soortgenoten uit verjaagt. In het centrum van zijn gebied bouwt hij een nest van plantendelen, die hij met een kleverige afscheiding van zijn nieren aan elkaar plakt. In zee gebruiken stekeltjes zeewier. Hangt het nest naar behoren in de waterplanten, dan probeert het mannetje een of meer wijfjes ertoe te bewegen om haar eitjes in zijn bouwsel af te zetten. Is dit gelukt dan volgt het mannetje haar op, om met zijn homvocht de eitjes - 2mm in doorsnee - te bevruchten. Tijdens de 5 - 12 dagen die de ontwikkeling in beslag nemen, bewaaiert het mannetje zijn broed door het nest heen. De baby-visjes zijn bij het verlaten van de eischaal 4 mm groot. Ze blijven onder bewaking van hun vader tot ze oud genoeg zijn om ook het nest te verlaten. In een jaar tijd groeien ze tot 2,5 - 5 cm.

mannetje bouwt een nest            mannetje en vrouwtje bij het nest

Liefdesleven bestudeerd

Het driedoornig stekelbaarsje werd voor de wetenschap een belangrijk dier toen de Nederlander Nico Tinbergen het liefdesleven ervan ging bestuderen. Het visje bleek een uitstekend voorbeeld van het gebruik van signaalprikkels. Een mannetje met een territorium verjaagt de andere mannetjes omdat ze een "rode keel" hebben. Zelfs een houten model van een mannetje wordt aangevallen, als het maar een rode keel heeft. Vrouwtjes die klaar zijn om eitjes af te zetten komen het territorium binnen met de opgezwollen buik naar het mannetje toe. Op het zien daarvan begint het mannetje opgewonden aan een zig-zag dans. Ook dat gedrag komt al met een houten model in dezelfde vorm tot uiting. Is het mannetje uitgedanst, dan draait hij zich om en gaat hij naar het nest. Het vrouwtje volgt hem en gaat het nest in, alsof hij haar de weg gewezen heeft door met zijn kop naar de ingang te wijzen. Eenmaal in het nest wordt het vrouwtje door het mannetje aangestoten en begint hij te trillen, waarop zij reageert door eitjes af te zetten. Vanzelfsprekend worden de signalen niet altijd even stereotiep beantwwoord: een "overrijp" vrouwtje bijvoorbeeld gaat linea recta naar het nest.