MUSICEREN MET KLANKSCHALEN

Musiceren met Klankschalen

Klankschalen worden veel te vaak gelinkt aan 'Therapie' en 'Genezing'.
Ondergetekende nuchtere jongen (alhoewel?) gelooft eerder in RELAXATIE en
vooral in MUSICEREN!

Klankschalen ( van oorsprong uit de Himalaya en NIET uit Tibet) schenken een
verrukkelijke sfeer, bespelen klankkleuren, brengen een goed gevoel vol
eigenwaarde naar boven, verwijzen naar de z(w)evende hemel. Klankschalen
nemen veel spanningen weg, sturen het gehoor en het waarnemingsvermogen
richting zachte extase. De hele kosmos lijkt wel een klankschaal vol levende
geluiden en trillingen. Dit zijn overduidelijk pioniersjaren, in een boeiend
tijdsgewricht met betoverende boventonen en rustgevende klanken. Heb er oren
naar want omgang met klankschalen is aantrekkelijk voor wie openstaat voor
onvermoede klanken en niet alledaagse geluiden. In Armenië zegt men dat elk
mens drie oren heeft: één links van zijn hoofd, één rechts, en één in zijn
hart. Een mens raakt, in zijn zucht naar geheimzinnigheid, doordrongen van
nieuwe klankkleuren en wonderlijke boventonen. Je hoeft geen yogi te zijn om
stilte te ontdekken binnen de levende klanken die je omringen. Vandaar dat
hier reeds 9 klankschaal-CD's gestalte kregen?
Er bestaat een duizelingwekkend aantal muzikale begrippen en termen, niet
alleen over tonaliteit, amplitude en dynamiek maar evenzeer over demping,
timbre, toonhoogte, reine en evenredige stemmingen, consonanten en
dissonanten. Notenleer en instrumentenbeheersing worden jong aangeleerd in
muziekscholen en conservatoria maar er bestaan geen geijkte technieken om
klankschalen bijvoorbeeld in een gesyncopeerd ritme of volgens de regels van
het contrapunt te bespelen. Het is trouwens een misvatting om 'muzikaliteit'
te vereenzelvigen met vlot notenlezen of het virtuoos beheersen van
ingewikkelde instrumenten.

SLAGSTOKKEN

Er zijn kloppers en slagwerkstokken (mallets) zat, verkrijgbaar in alle
maten, vormen en soorten. 'Chalklin Mallets' van Paiste geven uitstekende
resultaten. Wikkel ze, na gebruik, in een doek of stop ze in een stokkentas.
Vervaardig je eigen slagstokken, uit soepel hardhout als witte eik, es, olm
of notelaar om nog beter de ware aard van hout, kristal en metaal te
begrijpen. De beste slagstokken zijn lang en smal. De slagstok in hout of
hoorn van een sjamaan is omzwachteld met paarden of hertenhuid. Kleine
metalen ringetjes zorgen voor een bijkomend geluid. Bamboe is uitstekend als
slagstok. Het is licht, soepel en sterk. Bamboe symboliseert bescheidenheid
en verwijst naar de godin van de barmhartigheid, Kwan-Jin. Stokken van eik
symboliseren onsterfelijkheid, onwrikbare kracht en duurzaamheid. In
principe kun je met alles wat je klankschalen niet beschadigd aan het
stoeien gaan. Een goede slagstok haalt de klank zuiver naar voren.Grote
klankschaal? Grote slagstok! Simpel. Dezelfde regel toepassen bij gongs en
cimbalen spreekt vanzelf.

BRUSHES

Telescopische brushes dienen om te wrijven, te slepen en te vegen tijdens
zwoele 'slows'. Dat die 'vegertjes' ontworpen zijn als vliegenmeppers of om
het schuim terug op het lauwe pilsje van de drummer te kloppen, is uiteraard
toogpraat. Brushes van grote merken zoals: Pro-Mark TB5, Regal Classic,
Regal Jeff Hamilton, Vater, Vic Firth Heritage, Supercussion of Zildjian
zitten kwalitatief en inzake vraagprijs op één lijn. Voor zo'n 25 Euro haal je een prima stel 'borstels' in huis al bepaal je zelf je voor
keur door een vergelijken van klank, afwerking, gewicht of wat je intuïtie
je ingeeft. 'Regal Classic' scoort momenteel het best. Brushes of borstels
zijn prima in te schakelen in het klankschaalgebeuren. Ook houten
haarborstels met spiraalsgewijs ingeplante stugge haren zorgen voor een
prima geluid bij percussief gebruik op je grote klankschalen. Van 'singing
bowls' stap je meteen over op 'swinging bowls'.

HAMERS

In plaats van mallets kan ook gekozen worden voor een houten hamertje zoals
de orthodoxe monniken van Athos gebruiken op de semantron, een langwerpige
plank die ritmisch wordt gehamerd als uitnodiging tot de avonddienst in de
katholikon. Beplak een houten hamer met zelfklevende vilt. Een pianohamer is
eveneens bruikbaar.

OPSTELLING:

Het maakt een groot verschil uit of je gaat neerzitten of prefereert van
rechtstaand je klanken op de wereld los te laten. Indien je neerzit volstaat
een strook schuimrubber waarop je een stuk viltig vasttapijt legt. Het
handigst is een rond tapijt met een doorsnede van ruim anderhalve meter. Zo
ben je door je klankschalen, die allemaal binnen handbereik staan, omringd.
-Een omgebouwde pianotafel is uitstekend voor het opstellen van twee rijen
klankschalen, net zoals een piano ligt de hoogste toon uiterst rechts, de
laagste uiterst links.
-Voor wie slechts een paar schalen gebruikt kan een strijkplank een
geschikte tafel zijn. Drapeer er een fraai doek over.

LIGCONCERT OF KLANKBAD:

Het verloop van een ligconcert is in wezen vrij simpel. In een aangename
verwarmde en stofvrije ruimte liggen een tiental mensen neer op
luchtmatrassen of ligmatten. Gun iedereen voldoende ademruimte, laat maximum
twintig personen deelnemen indien de ruimte dit toelaat, dan blijft het voor
iedereen leuk. Fel licht wordt best vermeden, telefoon en gsm's blijven
gewoon buiten. Er kan eventueel gebruik gemaakt worden van een vleugje
wierook. De klankschaalbespeler vertrekt van uit de stilte met een
improvisatie waarbij in een traag ritme repetitieve en rustgevende klanken
tot ontwikkeling komen. De bespeler zal uiteraard geen agressieve
klankreeksen of hinderlijk geschraap laten beluisteren.
De combinatie van verschillende schalen en heel aparte klankreeksen verdient
ondersteuning, bijvoorbeeld van een of meer gongs, uiteraard wordt er niet
gemept en worden de boventonen en lange nagalmen alleen gebruikt met het oog
op relaxatie of stimulatie. Sommige mensen dommelen rustig in. Moet kunnen,
zolang ze maar niet snurken.
Na een klankbad is het best nog even na te genieten. Voorzie eventueel
dekens om afkoeling tegen te gaan. Sommige mensen hullen zich het liefst in
stilte na een ligconcert. Anderen evalueren graag. Laat beide mogelijkheden
open.
Het kan voorvallen dat je gast tijdens een klankbad bevangen wordt door
melancholie of verdrongen verdriet. Het bijstellen van de hulpvraag is hier
belangrijker dan om het even welk hoogstandje op je klankschalen. Voorzie
goede opvang met inachtname van privacy.
Tijdens of na een klanschaalrelaxatie, voelen sommige mensen een tintelende
energie en worden heel bewust van hun lichaam dat warmer aanvoelt. Een
opvlieger? Anderen spreken van een ijl gevoel alsof ze op een wolk worden
opgenomen. Hierdoor kunnen bepaalde weerstanden, vooroordelen of angsten,
ook tegenover de klankschalen of de klankbeleving, wegvallen.
Weerstanden kun je ook doorbreken door een duo-concertje op te bouwen, je
dialogeert met elkaar via klankschalen of andere instrumenten.
Sommige mensen aan wie een klankbad of klankschaalmassage verstrekt wordt,
aanzien de verstrekker als een onfeilbaar hulpverlener of toch op zijn minst
als iemand met voor elk stankje een klankje. De verstrekker maak best meteen
duidelijk dat ook hij wel eens droomt van een verafgelegen eiland en juist
daarom graag met beide voeten op de grond blijft staan. Klankschalen
bezorgen niemand almacht. Klankschalen zijn onvoorstelbare hulpmiddelen om
diep te luisteren en voor harmonie te zorgen. De kunst is te horen hoe de
golvende klankrupsjes die in de klanken wonen schitterende vlinders worden
om te vliegen in vrijheid. Klankschalen, gongs, cimbalen en klankplaten
blijken over heuse toverkracht te beschikken... al zou het van spirituele
hoogmoed getuigen te geloven dat daardoor illusies, emoties en hartstocht
verdwijnen.
De innerlijke bewogenheid blijft. Klanken beleven is een ultieme en intieme
ervaring die wijst op de realiteit van alle verschijnselen. Omgang met
klankschalen helpt aanwezig te zijn in het leven en dat gebeurt niet altijd
in stilte of onopvallend. Klank is niet per sé een contemplatief gebed
waaruit inzicht en bewustzijn ontstaan, musiceren kan ook een spel zijn.
Bedillerig en waanwijs meditatieve klanken eisen gaat voorbij aan de aard
van de kinderen: jonge wolven, die er zijn om de wereld te verkennen zonder
al te veel oordeel of rigide interpretaties. Toegegeven, er wordt soms iets
harder gemept maar de zwevende boventonen blijven sprankelen en het recht op
onderzoeken is vanzelfsprekend.

NEW AGE:

Klankschalen worden gemakkelijk (gemakshalve?) gelinkt aan New Age-muziek;
volgens waarnemers eerder een houding tegenover muziek dan een op zichzelf
staande muziekstroming. Daar lusten we wel pap van, tenminste zolang wordt
gedacht aan schoonheid of harmonie en niet aan kneuterigheid of een of
andere auditieve zoethouder. Een criticus spreekt in de Frankfurter
Allgemeine Zeiting (19 december 1986) van: "New Age-muziek als een oase voor
beschavingsinvaliden die aanspraak maken op een idylle." Soms blijkt New
Age-muziek inderdaad niet meer dan een muzikale vluchtheuvel te zijn al kan
ze ook omschreven worden als rustige en atmosferische muziek met een
minimalistische en repetitieve structuur.
Stilstaan bij de oeroude overweging: "Woorden zijn menselijk, klanken zijn
natuurlijk, stilte is kosmisch," is niet overbodig! "New Acoustic Music" is
een hedendaagse creatieve muziekstijl waarin klankschalen beter op hun
plaats zijn dan in de New Age-music.

IDIOFONE INSTRUMENTEN:

Klankschaalliefhebbers gaan vaak op zoek naar aanverwante instrumenten om
het belevingsgerichte met nog meer kleur en variatie uit te breiden. De
familie van de idiofone instrumenten, waartoe ook de klankschalen behoren,
is een verbinding. Idiofone instrumenten zijn vervaardigd uit materiaal dat
van nature klankrijk is. Je kunt dus in de eerste plaats je luisterend oor
richten op een vijftal hebbedingen: bellen, cimbalen, crotals, gongs en
klankplaten.

BELLEN

Bellen of klokken met een integraal klankmechanisme kende men reeds zo'n 900
jaar voor onze tijdsrekening, als muziekinstrumenten en als cultische
hulpmiddelen Ze brengen het geluid van het element lucht over. Slangen,
tijgers en boze geesten hebben het niet begrepen op het gerinkel van bellen.
Er zijn vier basisvormen:
Kogelbellen: worden geluid door een los kogeltje (halsband van kat, hond en
geit of de trits bellen aan een paardentuig). Ook de zotskap van de nar
heeft kogelklokjes of kogelbelletjes.
Uit Myanmar komen bronzen tijgerbellen.
Klepelbellen: hebben een vaste, zwaaiende klepel, aan de binnenkant.
Klauwbellen: van sommige klepelbellen (Indische olifantenbel) bestaat de
mantel uit een aantal gebogen staafjes of klauwen.
Staafbellen: Muziektherapeuten gebruiken deze staafbelletjes of 'windchimes'
omwille van het zachte geluid. 'Stannard' en 'Meinl' zijn bekende merken.
-Een klepel slaat een klok of bel altijd aan de binnenzijde aan.
-Een hamer (soms ook een balk) slaat altijd aan de buitenzijde aan.

DE GHANTA

Deze boeddhistische bel symboliseert de vergankelijkheid en het vrouwelijke
principe dat verwijst naar wijsheid en het doel. De weg of het mannelijke
principe wordt door de Vajra of donderkeil gesymboliseerd. Ghanta en Vajra
vormen samen een éénheid, net zoals de weg en het doel onafscheidelijk zijn.
De belrand van de Tibetaanse dril bhu of ghanta, aandraaien met een
hardhouten stok geeft een hoge en doorzingende toon.

CIMBALEN:

Er was eens een Turks-Ottomaanse sultan die met zijn elitetroepen, de
Janitsaren, in de wonderlijke hoofdstad Constantinopel (nu Istanbul) leefde.
Avedis Zilçan maakte deel uit van dit keurkorps, hij zou als oorverdovend
afschrikkingswapen in 1623 de eerste bekkens hebben uitgevonden. Alhoewel
nakomelingen van Avedis Zilçan nu nog de gekende schitterende
Zildjan-bekkens vervaardigen hebben ze, historisch gezien, pech want er
bestaan oudheidkundige vondsten die bewijzen dat Assyriërs (800 voor
Christus), Zigeuners, Chinezen, Egyptenaren, Grieken (500 voor Christus),
Romeinen (Pompeï) en Tibetanen reeds veel vroeger de bekkens uitvonden. Uit
Bali komen de Chengcheng en de Rinchik, bekkens op een kleine standaard die
bovenaan worden aangeslagen met kleine cimbalen die de speler in zijn handen
houdt. Kies de juiste cimbaal voor de juiste situatie. Neem evenveel tijd
als voor je klankschalen om vertrouwd te raken met je cimbalen. Hanteer de
juiste stokken, dus zware stokken alleen op zware cimbalen. Gebruik geen
metalen slagstokken.
Het is best je cimbalen schuin, naar je toe wijzend, op te hangen. Vlak op
de rand slaan laat de klank onmiddellijk uitsterven en is bovendien
schadelijk voor je cimbalen, stokken en polsgewrichten. Handcimbalen .
worden met de holle zijde tegen elkaar geslagen, rand tegen rand en liefst
in een horizontale schuifbeweging. Verticaal tegen elkaar slaan wordt
verhinderd door de luchtweerstand.

CIMBALEN, SOORTEN:

Er bestaan 3 soorten cimbalen:
Grote cimbalen: waarvan er één in elke hand wordt gehouden.
Grote en kleine cimbalen: bevestigd op een statief (drums).
Kleine vingercimbalen: Worden gebruikt per paar zoals door Turkse
buikdanseressen, of aan een koord geregen. Vingercimbalen komen ook voor in
de Spaanse Flamenco. In Japan worden vaak chappa's, dikke mini-cimbalen,
gebruikt. In een onwaarschijnlijk tempo worden, met humor, verschillende
geluiden aan deze bekkentjes ontlokt in een soort dialoog waarbij de klanken
als het ware naar elkaar worden gegooid.

TINGSHA'S:

Tingsha's of kleine boeddhistische bekkentjes worden per paar, aan een
riempje bevestigd. Ze worden voor een doordringende klank haaks op elkaar
geslagen. Voor een zingende klank tikt men de randen tegen elkaar. Aanslaan
met een staafje kan ook. Sommige tingsha's zijn voorzien van rijke
ornamentatie uit het boeddhisme. Schaf je geen tingsha's aan met een
onaangename klank, gebruik ze ook niet vlak voor het slapengaan, zeker niet
bij dementerende mensen met een verstoord slaappatroon. Kijk ook uit met
verhaaltjes over de (vaak vermeende) aanwezigheid van meteoriet of goud want
die beïnvloeden het prijskaartje ongunstig.

CROTALS:

Crotals zijn kleine, ronde en dikke bronzen. Meestal worden de chromatisch
gestemde crotals in een serie opgesteld. Aanslaan gebeurt, net zoals bij de
triangel, met metalen staafjes. Er zijn vondsten van crotals uit de
Koptische periode (400 v. C.). Paiste heeft een set van twee chromatische
octaven, met demppedaal. Crotales werden in oud Egypte op een gevorkte stok
geplaatst en gebruikt als een klepper. Debussy gebruikte crotals in zijn
'Prélude à l'Après-midi d'un Faune'.

GONGS

Gongs zijn handvervaardigde slaginstrumenten uit Oost-Azië. Opgravingen
verwijzen naar de Han-dynastie (200 voor Ch.) in China, terwijl andere gongs
hebben India als wieg hebben. De eerste gongs waren platte platen, verwant
aan de cimbalen, en kregen oorspronkelijk de benaming tamtam mee. Gezien de
verwarring met de Afrikaanse boomdrum werd deze naam weer afgevoerd. Latere
gongs (met een diameter tussen 50 en 150 cm.), zoals de Javaanse
dorpsgongen, kregen een bult of slagknobbel in het midden. Via deze
uitstulping wordt ook de eventuele toon bepaalt en worden de boventonen
verhindert van rand naar rand door te lopen. Gongs worden artisanaal
gehamerd, uit een bronsbroodje, door een goed op elkaar afgestemde ploeg die
vaktechnisch zeer sterk is. Een stoker, bedienaars van blaasbalgen, smeden
en een meestersmid hebben dagenlang werk, niet alleen naar de vormgeving toe
maar ook om de gong in de gewenste toonhoogte te hameren en te smeden. Bij
elke bronslegering wordt een oude gong meegesmolten om zo de oude ziel van
dit schitterend instrument aan de komende generaties door te geven.
Sommige therapeuten gebruiken grote gongs bij een gerichte niermassage. Het
aanzwellend donker klankspectrum kan angst aanjagen en onrust veroorzaken,
sommige (vooral oudere) mensen hyperventileren of worden misselijk.
Overprikkeling vermijden is steeds aanbevolen.

Adres-tip: The Big Beng, Jeroen Beets, Tweede Wittenburgerdwars-straat 148, 1018 LP Amsterdam, NL. Tel. 0031.(0)20.6277524 (Gong winkel).

bigbeng@planet.nl

KLANKPLATEN

De Kung Zee, komt uit Myanmar (ex-Birma, helaas met dictatoriaal regime),
Thailand, Cambodja, Laos, India en Noordoorst Thailand. De Kung Zee (koeng
zies) of de chee a zee (tsjie-je-zies) is een uit brons gegoten klankplaat
uitgesneden in de vorm van een geabstraheerde zittende boeddha, hangt aan
één koordje. Roteert na het aanslaan makkelijk om zijn as, met een heel
aparte rondzingende, atmosferische en gecentreerde klank. Sla een kung-zee
aan en dompel hem in een klankschaal gevuld met water. De klank zal afremmen
met heel eigen klankverschuivingen. In China bestaat als variant van de Kung
Zee, de Hsieng Ban in de vorm van een gelukswolk.

Paiste is een Zwitsers cimbalenmerk, biedt een serie klankplaten aan. Het
zijn rechthoekige, dikke en zware bronzen platen met een uitgesproken warme
en golvende klank. Ze klinken als bellen met een uiterst lange nagalm.
Zildjian verkoopt eveneens grof geribbelde bronzen klankplaten.
De Rotosound is een bronze ronde schijf die geleidelijk smaller wordt naar
de rand toe, ontwikkeld door Paiste. De klank is langgerekt, warm, levendig
en helder met een bel-achtig karakter. De houder met kogellager laat je toe
van de schijf rond te draaien, wat een soort doppler-effect met een speciale
vibrato veroorzaakt.

REFLECTIE, BOVENTONEN:

Als liefhebber van klankschalen en musiceren kun je tijdens je
luistertochten alle kanten uit. Het ontdekken van klankkarakters en
harmonische structuren is hoe dan ook een boeiend avontuur waarbij je gehoor
als je meest gevoelige en nauwkeurige zintuig ruim aan zijn trekken komt,
zeker in onze huidige sterk visueel gerichte wereld.
Klankschalen, cimbalen en gongs ontwikkelen zonder veel moeite
bovenharmonische klanken of boventonen. Dit zijn harmonischen boven de
grondtoon. Muziektonen zijn samengestelde klanken met verschillende te
onderscheiden intervallen. Elke toon heeft een basis-frequentie maar ook
veelvouden daarvan. Deze brengen zwakkere en hogere tonen voort, de
boventonen. In elke natuurlijk gevormde toon is een grondtoon met boventonen
te onderscheiden. Deze zwevende klanken kunnen voor ontroering zorgen maar
ook voor een muzikale taal die moeiteloos de link legt tussen muziek en
religie. Boventonen kennen hun eigen zintuiglijke effecten die inwerken op
het psychoakoestisch klankbeeld van de luisteraar. Met andere woorden, je
klankschalen hebben een eigen en uniek geluid dat rijk aan boventonen is.
Klankrijkdom heeft het vermogen je te raken in je innerlijk wezen met
ontroering en beklijvende resonantie. Vandaar de aantrekkingskracht van
percussieve instrumenten als: djembé, darabukka, shekere, enz.

GEERT VERBEKE

uit: HOOR HET MAANLICHT, uitgave in eigen beheer 15 Euro.
Info: http://users.skynet.be/geert.verbeke.bowls

TERUG