Een lutherse Eredienst is ondenkbaar
zonder de h. Schriften. Enkele malen wordt daaruit met nadruk voorgelezen,
en, let u daar eens goed op, op allerlei momenten worden kleine fragmentjes
gezegd of gezongen. De h. Schriften hebben dus gezag.
Het is wel eens goed om zo nu en dan eens helemaal
bij het begin te beginnen: en dan in het bijzonder het begin dat in
de eerste tekst van het eerste bijbelboek wordt genoemd:
‘In den beginne schiep God de hemel en de aarde' .
God heeft geschapen, zo staat het hier beschreven. De gangbare uitleg
is, dat God, volgens deze tekst, de kale wereld en de hemel daaromheen
schiep. De kale wereld...? Ja toch, want Genesis 1:2 (daarna) luidt:
‘De aarde nu was woest en ledig'.....
U vraagt: ‘Waarom moeten we hier naar luisteren?'
Omdat ik niet tevreden ben met deze uitleg en het rampzalig vind dat
bij de uitleg van de eerste bijbeltekst al misverstanden optreden.
U moet daarvan weten, om niet met open ogen in de valkuil van het
fundamentalisme te duikelen.
Het gaat niet om mijn gelijk, maar om een waarschuwing voor ondoordachte
uitleg.
Ondoordacht vind ik de stelling, dat het bijbelse Israël geloofde
dat de Heere-God alles
gemaakt heeft. Wat voegt dat nou toe aan het oud-oosterse geloof dat
een godheid de maker van alles is? Moeten we daarvoor zondagochtend
naar de kerk om te horen wat altijd en overal wel geloofd is...?
Waar het mij om gaat, is het unieke van Oude- en Nieuwe Testament
u te verkondigen. Met zoiets kunt u verder, dat scherpt de geest en
geeft stof tot gesprek met andersdenkenden en andersgelovenden.
Oude- en Nieuwe Testament...! De Schepping komt als het ware opnieuw
ter sprake aan het begin van een bijbelboek in het Nieuwe Testament.
Het is het Johannes-evangelie dat, net als het boek Genesis,
als eerste woorden heeft: ‘In den beginne...' – in den
beginne was het Woord...'
‘Alle dingen zijn door het Woord geworden,' zo vervolgt de evangelist,
en dat Woord is Christus !
Hier mogen u en ik, als lutheranen, helemaal thuis zijn. Want de Christusprediking
is wezenlijk voor onze kerkelijke richting. Het is dan ook vanuit
Christus gezien dat wij spreken over schepping.
Niet als oergeschiedenis, niet als letterlijke beschrijving, maar
gelovige visie op al wat bestaat.
Ik vind het niet van christelijk geloof getuigen, als we Genesis 1:1
uitleggen op de manier waarop alle oud-oosterse volkeren spreken over
hun schepper-goden.
We zouden toch heel rare resultaten krijgen.
Rare resultaten...! Een voorbeeld is die uitleg van de woorden ‘hemel
en aarde.' Dat zou dat de ongevormde aardbodem met de hemel daaromheen
zijn. Dus de chaos van aarde en water door elkaar is dan een tussenfase...
Maar dan is de God van Israël daar wel verantwoordelijk voor...
In dat geval kunnen we net zo goed terecht bij de mythen van de antieke
volkeren. Dat komt er van, als we het scheppingsverhaal als geschiedenis
zien.
Gemeente, uiteindelijk kunnen wij hier niets mee, en wij lopen risico
verwikkeld te raken in vervelende discussies met fundamentalisten
die de hele bijbel letterlijk nemen.
Een zuiver uitgangspunt is de openbaring van de Heer,
de God van Israël — de openbaring in Christus Jezus. De
schriftwoorden: ‘in den beginne schiep God de hemel en de aarde'
mogen wij apart houden en uitleggen met de Johannes-tekst: ‘Alles
is door het Woord geworden.' Dat Woord is Christus.
De chaos van water en aarde is niet door het Woord geworden. Ik geef
daar geen positieve uitleg aan, en ik weiger om de Heere-God
verantwoordelijk te stellen voor die ‘eerste chaos.' Dát
hoort niet bij het positieve van het ‘in den beginne.'
Eigenlijk staat al het positieve al samengevat in die eerste tekst.
Het woord ‘scheppen', dat ene begrip alleen al, kan ons op het
goede spoor zetten.
U moet beslist precies te weten wat ‘scheppen' is.
We kunnen het ons gemakkelijk maken en met het Nederlandse woordenboek
in de hand ‘scheppen' vertalen met ‘maken.' Maar dit schiet
te kort.
Bij de Nederlandse lutherse predikanten kunt doorgaans een visie op
het Oude Testament horen die als volgt luidt: het Oude Testament is
een anti-heidens getuigenis. Dat betekent nú, dat we het woord
‘scheppen' anders moeten uitleggen dan zoals de oud-oosterse
volkeren het deden. Niet ‘maken', met
behulp van ongevormde materie of zoiets...
Dit is niet de betekenis van het woord ‘scheppen.'
‘Scheppen' is letterlijk: scheiding maken.
Hier is het Evangelie, hiermee begint de openbaring van de Heer
!
Er was ooit chaos, water en grond door elkaar, maar de Heer
grijpt in op de chaos, Hij brengt scheiding aan. Zo zet hij al wat
bestaat op de juiste plaats!
Hiermee kunnen wij verder, want ook in ons bestaan maakt de Heere-God
scheiding tussen wat chaotisch is en wat strekt tot ons heil; heil
— onze heelheid.
Met deze achtergrond krijgen we beter zicht op de tegenstelling evolutietheorie
- gemaakt in zes dagen van de kosmos.
Die tegenstelling is zinloos. Er zijn vooral in Amerika miljoenen
bijbellezers die aannemen dat de kosmos in zes dagen gemaakt is. Maar
hoe schandelijk
putten zij de aarde uit en vervuilen het milieu. Hun ‘Genesis
1 geloof' draagt geen vruchten.
Daarentegen, onlangs was een zakenman op de televisie die al zijn
vrije tijd en veel eigen geld stak in hulp aan verarmde bevolkingsgroepen
in Armenië, Tetsjenië en andere in Kaukasische gebieden.
Hij legde zijn persoonlijke motivatie uit. "Wij zijn afkomstig
van de dieren, en daar moeten wij boven uit. Wij laten het zwakke
niet in de steek, zoals dieren doen, maar wij bieden hulp."
Deze motivatie vind ik bijbelser dan heel wat vrijblijvend gepraat
over de zogenaamde schepping in zes dagen.
Evolutietheorie of ‘alles gemaakt in zes dagen...' ?
Over geen van tweeën gaat het in Genesis 1. Gods scheppen is
een scheidende arbeid, een arbeid die als zodanig bevrijdend en heilzaam
is. In deze scheppende arbeid eigent Hij zich de hoogste macht toe.
Het gaat om het Evangelie van een God die u en mij heel maakt, vergeving
biedt en verzoening schenkt.
Het gaat niet om natuurkundige informatie, over hoe de natuur tot
stand gekomen is.
Hoor ook nog eens hoe het Johannes-evangelie spreekt over het Scheppingswoord.
Dat Woord is Christus en het was in den beginne bij God de Vader vóór
er maar iets geworden is. Dus kijk ik niet eerst naar mijzelf, niet
eerst naar hoe ik leef en dat ik moet sterven... Ik neem ook niet
een uitgangspunt in al wat ik zichtbaar en tastbaar voor mij heb,
mijn succes, mijn verdriet...
Niet het natuurlijke is uitgangspunt, maar Christus is het. Hij was
van den beginne bij de Vader.
Een mensenleven lang in de Kerk is nodig om te leren, dat wij enkel
door Christus mogen kijken naar onszelf, naar ons leven en sterven,
naar heel de natuur om ons heen.
Zo onderwijst het Johannes-evangelie, wanneer het getuigt van het
Woord van de Vader waardoor alle dingen zijn geworden. Het scheppende
Woord is scheidend, het is als een tweesnijdend scherp zwaard dat
u en ik mogen hanteren.
Het is, vergeleken met de eerste woorden van het bijbelboek Genesis,
verdieping, radicalisering.
In den beginne schiep God... In den beginne was het Woord... Denk
bij de term ‘begin' niet aan een punt in de tijd. Het Hebreeuwse
begrip dekt iets anders. Daarom dat veel vertalers schrijven: ‘In
eerste instantie,' of ‘In hoofdzaak.'
Waar gáát het nou eigenlijk om, waar is ons uitgangspunt,
wie heeft er de doorslaggevende stem?
Het is het levende Woord dat in ons midden verkondigd wordt. Het is
de opgestane Heer die
ons een volstrekt nieuw, uniek gezicht geeft, ogen des geloofs zoals
dat ietwat plechtig heet.
Dit levende Woord gaat vooraf aan al wat bestaat en gebeurt. U hoeft
dan ook niet te tobben met vragen als: hoe kan God die vreselijke
ziekten en misdaad en allerlei kwaad toelaten... Waar komen toch al
dat bederf en dood vandaan ...
Maar, die horen bij de natuur, en de natuur is wat anders dan de schepping...
De heilige Schriften van het bijbelse Israël verkondigen de Heer
als Schepper. De chaos van ziekte, bederf en dood komen niet voor
zijn verantwoording, die waren er al. Tegen die chaos heeft Hij zijn
scheppende Woord gesproken, een woord van macht, een woord van heelmaking
en verzoening.
Ziekte, bederf en dood horen bij de natuur, maar ons geloof is van
de natuur niet afhankelijk. Het geloof richt zich op de Scheppende
Heere-God en op Christus
die het levende Woord is.
Dit levende Woord ontvangen wij onder, in en met brood en wijn, het
Heilig Avondmaal. Het is tot vergeving en verzoening, het schept het
leven dat uit de Heere-God
is.
Leven van eeuwigheidswaarde, als een zaad gezaaid in deze wereld,
en ontkiemd tot opstandingsleven.
Opstandingsleven waarin wij worden betrokken, zodat wij leven met
Christus! Dat bezingen wij met Gezang 351
TERUG
NAAR DE INHOUDSOPGAVE