In het Kerkblad’ van de Evangelisch-Lutherse Gemeente Dordrecht van december 2003 stond een aardig stukje van dominee W. Baan. Het ging over het verzet van diverse landskerken in Duitsland, bijv. in Hannover, Beieren, Baden-Würtemberg, tegen de te ver doorgevoerde commercie in de adventstijd. De verkoopmanie (in de tuincentra bijvoorbeeld) belemmert de geestelijke voorbereiding op Kerstmis zoals men die vroeger kende en naleefde. In Berlijn, Brandenburg heet deze actie zelfs ‘Red de Advent’.
Vooral het zinnetje: ‘de vroege kersstemming belemmert de geestelijke voorbereiding op Kerstmis’ trof mij. Daar wringt de schoen. Maar waarom?
Je moet dan wel iets weten van de huidige kerstgebruiken, die op Engeland en Amerika gericht zijn. Zij dringen steeds meer onze cultuur binnen. Maar ook van de advents- en kerstgebruiken in vroeger dagen in Duitsland, de omringende landen en hier bij ons. Een Duitse predikant legde dat enige jaren geleden op de Britse (BBC) tv in een serie over advent uit. In de Germaanse taalgebieden is advent een periode van ingetogen wachten, verlangen naar het Kerstkind. De natuur verstilt op het land wordt niet meer gewerkt, er breekt een rustperiode aan. Dan is er tijd om je op Kerstmis te bezinnen. Maar de Engelse adventstijd is er een van drukte, plezier. Plezier en het feest staan voorop. ‘Merry Christmas’ zeggen de kaarten. ‘Merry’ betekent vrolijk, opgewekt, joviaal. Mijn grote Oxford Dictionary zegt: cheerful and lively - opgewekt en levenslustig, levendig.
Het Duitse ‘froh’ heeft als vertaling: blij, levenslustig.
Men zegt wel eens dat de taal de spiegel van de ziel is. Daar leg je je innerlijk mee bloot. In de beide uitdrukkingen voor ‘Vrolijk Kerstfeest’ of ‘Prettige Kerstdagen’ vinden we die gedachte terug in de woordenschat.
In mijn Duitse woordenboek van Wahrig staat het nog mooier. Hij heeft voor ‘froh’ de omschrijving ‘von Freude erfüllt, Freude bereitend.’ Ik vertaal hier liever niet, er gaat dan zeggenskracht verloren. Dat is het risico van vertalen. Het kalme verlangen en uitzien naar de komst van Christus vinden we in veel adventsgebruiken terug: de adventskrans die wij ook kennen, de vele adventsliederen die in de open lucht gezongen worden. Dat kunt u nog zien op de Duitse tv, op zondagavond, zo rond 6,7 uur. Dus niet op prime time. Op 24 december was er 's middags altijd een programma ‘Wij wachten op het Kerstkind’, met liederen, sfeerbeelden , enz. Daar keken we veel naar. Het is er niet meer. Dat is een teken aan de wand.
In het Salzburgerland gaan in de dagen voor Kerstmis de ‘Perchten’ door het dorp. Dat zijn jonge mannen, gehuld in dierenhuiden, afzichtelijke houten duivelsmaskers voor hun gezichten, en niet te vergeten: bellen en een bezem. Zij trekken met veel herrie door het dorp en verjagen zo de kwade geesten. Verder zijn er bijvoorbeeld het Sint Thomas luiden in Friesland en het midwinterhoornblazen in Twente? De kwade geesten moeten met Kerstmis verdwenen zijn.
Zo is het dorp rein om het Christuskind te ontvangen. ‘Hoe zal ik u ontvangen; hoe wilt gij zijn ontmoet...’ Wij wachtten ook toen al in stille verwondering en verlangen af.
Maar hoe anders gaat het toe in Engeland en Amerika, vooral bij het onkerkelijke bevolkingsdeel. Veel glitter en overdadige versiering. Daar zult u wel eens iets van op tv hebben gezien in series. Maar dan krijgen we ook nog de Christmas party van je kantoor, het bedrijf waar je werkt. Daar draait het om teveel alcohol en teveel amoureuze opdringerigheid en flirtpartijtjes. Dan komen de feestgangers met een dubbele kater thuis, gevolgd door onenigheid met je partner. En zo moet het Kerstfeest nog beginnen.
Om die redenen waarschuwt men in Duitsland tegen de opdringende angelsaksische cultuur. Als liefhebber van Engeland heb ik er niets op tegen. Maar dan wel op de plek waar het hoort: in het Verenigd Koninkrijk en niet hier. Daarom ben ik in die tijd rondom Kerstmis het liefste thuis.
Ik wens u en allen die u dierbaar zijn ‘Ein frohes Weihnachts-fest’ en ‘Prosit Neujahr’.

W.J. Boon, Sliedrecht