Cobi Fontijn naar 'Luther' en ds Baan naar 'De Dominee.' – een onbegrijpelijke zin, maar u moet weten dat het hier om films gaat. Een novum in dit kerkblad: filmrecensie, en maar liefst twee!

'DE DOMINEE'

Op 10 september keek ik naar 'De Dominee.' Uit nieuwsgierigheid waarom de gangster Klaas Bruinsma de bijnaam 'de dominee' droeg en omdat dit genre film mij boeit.
Het is een verfilming van waar gebeurde dingen.
Klaas Bruinsma werd in 1991 voor zijn hotel in Amsterdam geliquideerd. Onlangs werd hij nog genoemd als vriend van Mabel Wisse Smit.
We waren met welgeteld elf bioscoopgangers, waarvan er vier halverwege de film vertrokken. Merkwaardig. Ook al is dit geen topfilm, het is best een aangrijpend verhaal. Je moet door het soms excessieve geweld heenkijken om het drama te zien.
De persoonlijkheid van Klaas Bruinsma krijgt achtergrond doordat we een jeugdervaring te zien krijgen. De kleine Klaas, een kleuter nog, denkt bij een speelse sprong door zijn vader te zullen worden opgevangen. Vader staat wel klaar maar doet een stapje opzij. Klaas klapt pijnlijk tegen de grond. Commentaar van pa: 'Zo zie je, zoon: nooit te goed van vertrouwen zijn.'
Het gevolg van dit staal van opvoeding was, dat er geen band tussen vader en zoon groeide.
Klaas Bruinsma heeft later iedereen die in de drugshandel zijn vertrouwen schond, zonder scrupules afgemaakt. Zijn eigen, zeer geliefde partner schoot hij daarom dood en dat markeerde de laatste fase: meedogenloze maffia-oorlog, eenzaamheid en kilheid. Daarbij paste zeer wel zijn geheel zwarte kleding. Vandaar zijn bijnaam 'de dominee' maar dat kan ook komen door zijn strakke, emotieloze uitstraling. Klaas Bruinsma overlegde niet, lachte zelden, verordonneerde en overdonderde. Gedragingen die sommige buitenkerkelijken aan een dominee toedichten.

Ik verliet de zaal in een sombere stemming. Hoe verstikkend en verstrikkend is het kwaad. Ooit 'netjes begonnen,' want Bruinsma verwachtte een spoedige legalisering van de softdrugs, gebruikten Bruinsma en de zijnen steeds meer geweld.
Al in de oud-testamentische boeken Psalmen en Spreuken horen wij van de demonie van het boze.

U moet van het genre gediend zijn, anders kunt u deze film beter niet gaan zien. Voor wie wel gaat kijken: hij mist de kwaliteit van 'The Untouchables,' of van 'The Godfather.' Zelfs een mindere film als 'Prizzi's Honor' is beter dan 'De Dominee.'
Maar het is verder een keurig gemaakte film. Hij heeft zeker een plaats in de rij van Nederlandse speelfilms verdiend.

W. Baan

Het was in de maand september dat gedurende 5 avonden de film ‘Luther’ draaide in de Cinode van het Kunstmin. De opkomst was op de avond dat ik ging, bescheiden, maar dat was te verwachten want het is uiteraard een film waar slechts een geselecteerd publiek in is geïnteresseerd.
De film begint in 1505 als Luther tijdens een vreselijk onweer God belooft monnik te worden. Daarna volgt een impressie van zijn verblijf in het klooster, zijn geestelijke strijd, zijn tocht naar Rome en hoe hij de trappen van de St. Pieter beklimt. Het geheel geeft een redelijk goede kijk op de wereld waarin Luther leefde. De politiek, de kerk en hoe beiden met elkaar verweven waren in die tijd.
Door de hele film heen loopt als een rode draad zijn betrokkenheid bij het gewone volk. Daarin gaat hij soms zover dat hij de regels van de kerk overtreedt. Mooi is het om te zien hoe hij in toenemende mate worstelt met - en zich verzet tegen de regels van de kerk. Hoe hij steeds duidelijker gaat zien dat die regels niet overeenkomen met de bijbel.
Een prachtige scène is als hij tijdens zijn college aan zijn studenten de gek steekt met allerlei gebruiken en leerstellingen van de kerk. Opnieuw hekelt hij de leer van de aflaten en trekt die in het belachelijke. Het laat ons de humoristisch kant van Luther zien.

Bijzonder vond ik het moment dat hij zijn 95 stellingen aan de deur van de kerk spijkert. In mijn fantasie was dat altijd een keurig nette deur waar nog geen schrammetje aan zat en waar Luther in de nacht in het geniep de stellingen aan spijkerde. Niets was minder waar. De deur van de slotkerk werd gewoon als mededelingenbord gebruikt en hing vol met allerlei geschriften. Daartussenin timmerde Luther op klaarlichte dag zijn stellingen. Vooral via boeken en geschriften komen zijn denkbeelden in de openbaarheid en dit zeer tegen de zin van Rome. In Worms moet hij zich tenslotte voor de Keizer verantwoorden en wordt van hem geëist dat hij zijn boeken herroept. Hij weigert dit met de zo beroemde woorden: hier sta ik, ik kan niet anders. Daarna volgt de ontvoering door zijn vrienden naar de Wartburg alwaar hij gaat werken aan de vertaling van het Nieuwe Testament in het Duits. Intussen raken de gemoederen van voor- en tegenstanders meer en meer verhit eindigt tenslotte in een ware veldslag waarbij zo'n 100.000 mensen het leven laten.
Ook zijn we getuige van zijn eerste kennismaking met Katharina von Bora tot en met het huwelijk.
De film eindigt met het aanbieden van de Augsburgse confessie aan de keizer. Een overwinning voor de aanhangers van Luther.
De film is van begin tot eind boeiend. We werden ruimschoots getrakteerd op actie waarmee de film zich op topsnelheid aan ons presenteerde. Geen film dus om bij in slaap te vallen. Echter, hier en daar hadden zaken voor mij wel wat uitvoeriger belicht mogen worden.
In tegenstelling tot veel prenten waarop we Luther zien afgebeeld als een al wat oudere man, hebben we in de film te maken met een jonge Luther. Wat mij daarbij opviel was, dat hij in de loop van zo'n 30 jaar erg weinig veranderde. Heel realistisch ook was dat gedurende de gehele film op de achtergrond telkens was te zien het handjeklap en gekonkel tussen de politiek en Rome. Alles bij elkaar kan ik concluderen: een film die het bekijken waard is.

Cobi Fontijn