In het voorjaar overlegden de leden van de 56 lutherse gemeenten, samen met synodeleden, over het voorgenomen besluit tot vereniging. Dat gebeurde tijdens kerkenraadsvergaderingen en gemeentevergaderingen. De synodeleden gaven tijdens deze raadplegingen informatie over de voorgeschiedenis en de besluitvorming rond het Samen op Wegproces. De kerkenraden en gemeentevergaderingen kwamen daarna zelfstandig tot een gemotiveerde mening.
Van de kerkenraden zijn 26 voor en 10 tegen vereniging. Van 20 werd tot aan het begin van de najaarssynode niets vernomen. Tijdens de vergadering kwam bericht van vier gemeenten, die voor bleken te zijn.
Bij de argumentaties zijn de meeste kerkenraden van mening dat er geen weg terug is in het verenigingsproces en omdat er voor onze kerk geen alternatieven zijn (37,8 procent). Ongeveer een derde (29,7 procent) vindt dat er na vereniging voldoende ruimte en vrijheid zal zijn voor een eigen plek van lutherse gemeenten in de Protestantse Kerk in Nederland. Een even groot percentage vindt dat de kerk te klein wordt en dat het aantal actieve lutheranen terugloopt..
Ruim een derde van de binnen gekomen adviezen heeft gemengde gevoelens over de classis. De lutheranen zullen daarin niets te zeggen hebben, zo menen sommige kerkenraden. Bijna de helft van de kerkenraden (40,5 procent) is bang voor overheersing door de andere partners. Er is verder angst voor het verlies van de eigen traditie en het eigen kerkgebouw.

'Weinig enthousiasme voor kerkvereniging'

Ondanks het feit dat de meerderheid van de kerkenraden voor vereniging is, zijn de argumenten niet positief te noemen. "De meerderheid van de gemeenten is weliswaar voor, maar met weinig enthousiasme", zei ds. Ilona Fritz, president van de Synode, tijdens de najaarszitting in Lunteren. De uitkomst zal hoe dan ook meewegen in de besluitvorming van 12 december. Ze wees er op dat tot nu toe de lutherse synode altijd in grotere meerderheid voor belangrijke SoW-besluiten stemde. "Met slechts vier stemmen tegen werd bijvoorbeeld de kerkorde van de PKN aanvaard. Bovendien is er al in een vroeg stadium gekozen voor vereniging en niet voor federatie."

"Wat blijft er van ons over is geen argument"

Ds. Strasser vond het jammer dat twee grote gemeenten (Amsterdam en Rotterdam) tegen de kerkvereniging zijn. Ds. Günther (Maarten Lutherkerk Amsterdam) relativeerde vervolgens het officiële 'nee' van Amsterdam. In de vijf brandpunten zijn inmiddels goede vormen van samenwerking. "Ik zou zonder die contacten en vormen van samenwerking niet meer in mijn gemeente willen werken", zei ds. Günther.
Ds. Strasser had zich gestoord aan het argument dat er van de lutherse identiteit en van lutherse gemeenten weinig zal overblijven in de verenigde kerk. "De vraag: wat blijft er van ons over, is toch nooit van belang voor het Kerk-zijn?" Hij wees er op dat de gemeente vooral haar missionaire en apostolaire taak moet zien.

Ds. Freytag was teleurgesteld over het geringe aantal positieve argumenten voor kerkvereniging. Zij zag er mede daarom weinig heil meer in. Ze stelde dat de synode goed moet luisteren naar de argumenten voor en tegen van de gemeenten. Zij constateerde dat er in 1985, toen de kerk besloot mee te doen aan het verenigingsproces, ook veel negatieve argumenten waren. "De gemeenten pasten zich sindsdien echter goed aan de veranderde omstandigheden aan. Met al onze idealen voor de verenigde kerk komen we er niet. Nu, na vijftien jaar deelname aan het SoW-proces, worden we als lutherse kerk nog vaak vergeten door de beide partners. Ik vraag me af of we tot het einde der tijden op onze aanwezigheid moeten blijven wijzen."

"Zorg over onverschilligheid gemeenten'

Ds. Akerboom beleed de 'trouw aan haar kerk'. Ze had echter moeite met het grote aantal gemeenten dat niet reageerde op het verzoek een uitspraak te doen. "Mijn zorg ligt bij de vermoeidheid en onverschilligheid van onze gemeenten."
De heer Leker motiveerde zijn tegenstem. "Ik ben in Samen op Weg gaan geloven, maar ik geloof er niet meer in."
De heer Seinstra zag een duidelijk verschil tussen de peiling, voorafgaande aan het synodebesluit van 1985 en de laatste raadpleging. "Er is nu veel meer instemming dan in 1985." Hij zei vertrouwen te hebben in de toekomst.

'Samen op Weg-consulent voor begeleiding rouwproces'

Ds. Hallewas was niet vrolijk geworden van de raadpleging. "Er is weinig over van het blijde geloof van de lutheranen. Woede, pijn, onmacht zijn de gevoelens die worden geuit. Er zijn veel onredelijke reacties. Iedereen moet het ontgelden."
Het heeft volgens Hallewas te maken met het besef dat de lutherse kerk niet meer volledig kerk kan zijn. "Samen op weg is een rouwproces. We zijn als kerk bezig met het verwerken van een verlies." Hij bepleitte de aanstelling van een SoW-consulent om dit rouwproces in de gemeenten te begeleiden.
Hij zei verder: "Het gaat niet om het instandhouden van een kerk. Het gaat om de verkondiging van het Woord en het uitdelen van de sacramenten. De mogelijkheden daarvoor zijn mét de Protestantse Kerk in Nederland groter dan er zonder.

"Ik wil de hoop niet opgeven"

Het aanvankelijk elan voor de vereniging van de drie kerken is verdwenen. Er is een geestelijk vacuum ontstaan, waarin de managers hun kansen hebben gezien. Het is, zoals de profeet Amos (hoofdstuk 6, vers 10) schreef: 'Want het is niet om er de Naam des Heren bij te noemen." Met deze woorden becommentarieerde kerkelijk hoogleraar professor Barnard het verenigingsproces tot nu toe. Hij concludeerde nog maar eens dat de kerk de gemeenschap der heiligen is. "Die gemeenschap is echter niet overtuigd. Niet meegaan met de kerkvereniging is echter geen enkele garantie voor nieuw elan. Dat nieuwe elan is niet afhankelijk van de kerkvereniging. Dat kan zowel binnen als buiten de PKN ontstaan."
Alles afwegende was hij als pre-adviseur van de synode toch vóór vereniging. "Ik wil de hoop niet opgeven dat we elkaar zullen dienen en elkaar niet de voet dwars zullen zetten. Is dat naief? Ja!"

Inhoudelijke partnerschap met Nordelbische lutherse kerk

De jarenlange partnerschap met de Nordelbische evangelisch-lutherse kerk in Duitsland en onze kerk heeft een nieuwe impuls nodig. Die conclusie trekt de Synodale Commissie na een bezoek, vorige week, aan de synodevergadering van de Duitse kerk. De partnerschap mag niet langer hoofdzakelijk van financiële (ondersteuning bij het veilig stellen van de predikantspensioenen) en personele (predikanten) aard zijn, maar moet meer inhoudelijk worden. De Nordelbische kerk richtte voor dit doel inmiddels een werkgroep op. Een dergelijke werkgroep zal er ook in onze kerk komen.

Veel belangstelling voor 'Luther-cursus'

Er meldden zich inmiddels zestig deelnemers aan de cursus 'Lutherse sporen in theologie en kerk'. Dit is boven verwachting. De cursus ging inmiddels van start in Rotterdam, Arnhem en Zaandam. In januari wordt er gestart in Den Haag, Amsterdam en Groningen. De cursus is bedoeld voor lutherse kerkenraden en belangstellende gemeenteleden en beslaat tien bijeenkomsten. Het gaat om een toerustingscursus, die bedoeld is om de eigen kracht van de lutherse traditie te versterken en te ondersteunen. Het gaat bij de cursus niet om een opleiding tot lekenvoorganger. Enkele onderdelen zijn: geschiedenis van de lutheranen; Maarten Luther, persoon en theologie, Lutherse spiritualiteit en Grote leerstukken zoals de Tweerijkenleer. De cursus wil kerkenraden ook helpen om een beleidsplan voor de gemeente op te stellen. Ds. Alida Groeneveld is cursusleidster. Zij hield tijdens de najaarssynode een inleiding. Inlichtingen zijn bij uw kerkenraad te verkrijgen.

Extra GKV op 8 november in Arnhem

De extra Generale Kerkelijke Vergadering in verband met het ophanden zijnde verenigingsbesluit is op 8 november in Arnhem. Kerkenraden krijgen daar de gelegenheid om met elkaar en met de Synodale Commissie van gedachten te wisselen. Nadere informatie hierover volgt via uw kerkenraad.

Samenstelling: Jibbo Poppen
Reageren: jibbo@planet.nl

Notities van mei 2003
Notities van december 2002