WAAROM AL DIE KERKLIEDEREN?

Het is wel eens goed om iets waar in onze Gemeente vrijwel nooit over wordt nagedacht of gesproken aan de orde te stellen. Waarom zingen wij in onze Liturgieviering al die oude liederen? Kritiek is er natuurlijk altijd. Die kritiek, en mijn antwoorden daarop, laten zich in drie paragraafjes weergeven.

De vele oude kerkliederen staan ver van de mens van nu af

Klassieke kerkliederen vullen het overgrote deel van onze Liturgie. Wie al heel lang in een protestants kerkgebouw (zoals het lutherse is) komt, zal daar geen moeite mee hebben. Anders ligt het met jongeren die op de basisschool geen 'psalmversjes' hebben hoeven leren en niet meer gezamenlijk gezangverzen in de klas hebben gezongen. Deze jongeren, als ze nog in de Eredienst komen, kunnen de Liedboekinhoud niet waarderen. Zij vinden de teksten 'stom' en de melodieën oubollig. Ook oudere kerkgangers ontwikkelen een kritische zin jegens het Liedboek. Ik bedoel diegene die van lieverlee moderner worden en de klassieke noties niet meer voor hun rekening nemen. Ook denk ik aan hen die in de ban van de New Age raken - dat is een verzamelnaam voor allerlei interesses op spiritueel gebied, van westerse en/of oosterse oorsprong. Er klinkt een roep naar eigentijdse liederen. Nieuwe proefbundels zien het licht, raken ingeburgerd en worden 'echte' bundels. In Gemeenten die zulke bundels nog niet gebruiken, nemen voorgangers kopieën van te zingen liederen mee om 's zondags uit te delen. Wordt er een nieuwe geloofsgemeenschap gesticht, bijvoorbeeld van evangelische signatuur, dan komt er ook een liederenboek bij dat perfect aansluit op die nieuwe geloofsgemeenschap.

Door die verschillende liederen staan wij in de traditie der Kerk

Welke visie op kerk-zijn (welk kerkbesef) spreekt uit het zelf kiezen van liederen die passen bij de eigen groep? Het is een kerk-zijn van eigen makelij. Basis van de verschijnsel is de onderlinge afspraak van gelovigen als groep van gelijkgezinden. Daarentegen is de klassieke Kerk als verschijnsel een gemêleerde groep, een verzameling mensen waar ketterij en rechtzinnigheid als een gedraaid touw doreen gestrengeld zijn. De traditie der Kerk is niet een kristalheldere bron waaruit enkel dogmatisch-zuiver water geput kan worden. De Kerk is in haar beginstadium al een verzameling van stromingen geweest. Wie in de Nieuw-testamentische brieven tussen de regels door kan lezen, komt daar achter. Er zijn verschillen tussen de geloofspraktijk van Petrus en Paulus, en van Paulus en Jakobus, terwijl Johannes weer geheel eigen accenten legt. Ook is er de stroming waarvan we een neerslag hebben in de Hebreeënbrief. Denkt u vooral niet dat het hier om tegenstrijdigheden gaat. Het gaat om veelvormigheid, verschillen in beleving, aandachtspunten en accenten. Zondermeer zullen de liederen die in de samenkomsten gezongen zijn, een weerspiegeling geweest zijn van wat ter plaatse leefde. Later worden overtuigingen en meningen bijgesteld, door contacten met andere geloofsgemeenschappen of in de confrontatie met andersgelovigen. Die bijstelling levert nieuwe kerkliederen op, maar sommige oude blijven in gebruik. Zo gaat dat tot de dag van vandaag. Met behulp van die verschillende liederen kunnen wij in de traditie der Kerk staan. Het is goed dat oude en nieuwe liederen naast elkaar blijven bestaan. Samen Kerk zijn is wat anders dan een groep gelijkdenkende gelovigen zijn. Begrijpelijk dat mensen graag de eigen overtuiging ook bij anderen horen, maar kerkelijk is deze wens niet. Verder is het vrijwel onmogelijk om de eigen mening te relativeren wanneer we samen zijn met anderen die vrijwel hetzelfde geloven als wij. Altijd hebben wij in de Kerk te maken met mensen 'aan onze rechter- en linkerzijde': er is altijd wel iemand die liberaler denkt of orthodoxer gelooft. Het is de opgave om samen Kerk te zijn. Mag ik zeggen, dat een bundel die kerkgangers van verschillende richting samen kunnen gebruiken, een kerkscheppend middel van de Heilige Geest is?  Iedere kerkganger is vrij, als enkeling voorkeuren te koesteren Duidelijk mag zijn, dat de inhoud van een kerklied geen verplichte kost om te geloven is. Het kerklied is een deel van de Liturgie en staat ten dienste van de lofprijzing, de smeking en het gedenken van Gods heilsdaden. Tot slot: wat zou ons geestelijk leven arm zijn, wanneer we enkel op ons verstand af gaan. Kerkmuziek en kerklied appelleren in hoge mate op het gevoel, op het hart. En:  'Het hart heeft zijn overwegingen die het verstand niet kent.' (Pascal).

W. Baan