Gebouw L'. Kazerne Oud Molen (Bastion Oud Molen)

Linkervleugel met wacht, keuken en hospitaal

Plattegrond kazerne Oud Molen (situatie 1879)
 

Begane grond:
1. Bergplaats. 2. Toiletten. 3. Gang. 4. Trap naar verdieping. 5. Sectiekamer van het hospitaal. 6. Tisanerie (medicijnenlaboratorium van het hospitaal). 7. Onderkomen voor 30 manschappen. 8. Onderkomen voor 29 manschappen. 9. Keuken voor manschappen. 10. Magazijn voor levensmiddelen. 11. Wacht (naast hoofdingang kazerne). 12. Hoofdingang. 13. Keuken voor officieren en onderofficieren. 14, 15 en 16. Onderkomens voor de commandanten van de Vesting, van de Artillerie en van de Genie. 17. Onderkomen van de Gouverneur van de vesting. 18. Toiletten officieren
 

Verdieping:
4. Trap naar begane grond. 19. Toiletten zieken. 20. Badkamers zieken (met drie badkuipen). 21. Waterreservoir en warmwaterfornuis. 22. Apotheek. 23. Onderkomen arts. 24. Ziekenzaal (9 zieken). 25 Ziekenzaal (9 zieken). 26. Onderkomen voor 3 ziekenoppassers. 27. Ziekenzaal (7 zieken). 28. Onderkomen voor 18 manschappen. 29. Onderkomen voor 10 onderoffieren. 30, 31 en 32. Onderkomens voor elk 3 officieren. 33. Onderkomen telegrafist. 34. Telegraafkantoor. 35. Badkamers officieren (met 2 badkuipen). 36. Bureau Vesting-Gouverneur
 

Voorgevel (linkervleugel) en hoofdingang

Kazerne Oud Molen is bij de vernieuwing van de vesting in 1877-'79 aangelegd en ligt op het middenterrein van bastion Oud Molen, achter het Arsenaal. Het is de enige bomvrije kazerne in de vesting met een verdieping en wordt beschermd door een zware aarddekking met het bovenvlak op ruim 11 meter boven NAP. De 70 meter lange voorgevel is afgekeerd van de veronderstelde aanvalsrichting. Het gebouw had meerdere functies: behalve kazerne en hospitaal, was het ook de centrale commandopost van de vesting.

De rechtervleugel van het gebouw is 14 meter diep en was geheel bestemd voor huisvesting van de leidinggevende officieren van het garnizoen. Rechts naast de ruim 13 meter lange toegangshal in het midden van het gebouw, lag een officierskeuken. Daarnaast lagen onderkomens voor de commandanten van de Genie, de Artillerie, de Vestingcommandant en de Gouverneur van de vesting. Uiterst rechts lagen toiletten voor deze officieren. De verdieping van deze vleugel bevat onderkomens voor nog 9 officieren en verder badkamers, een bureauruimte voor de Vestinggouverneur en een telegraafkantoor. De officiersonderkomens waren met meer luxe afgewerkt dan de andere lokalen in de kazerne. Zo waren de muren bepleisterd waar elders slechts was gewit en waren paneeldeuren toegepast in plaats van de goedkopere deuren van kruiselings op elkaar gespijkerde planken van de manschappenverblijven in de andere vleugel. Het meest luxueus waren de verblijven van de commandanten, die waren voorzien van een vlakke, gepleisterde zoldering. Dit was mogelijk omdat de vloer van de verdieping in deze vleugel is uitgevoerd als een houten balklaag en niet als een stenen tongewelf zoals in de andere vleugel.

De linkervleugel van het gebouw is 18 meter diep, 4 meter meer als de officiersvleugel. De lokalen zijn daardoor langer. Deze vleugel bevatte de manschappenonderkomens en het ziekenhuis. Op de begane grond, direkt links van de hoofdingang in het midden van het gebouw, lag een wachtlokaal. Daarnaast lag de manschappenkeuken met een groot levensmiddelenmagazijn. In de keuken waren negen fornuizen op een rij aangebracht waarop voor 1000 man gekookt kon worden (één bron spreekt zelfs over fornuizen voor 1600 man). De keuken was dus niet alleen bedoeld voor de bewoners van de kazerne maar voor een veel groot deel van of zelfs het gehele garnizoen van de vesting. Voor de watervoorziening zijn onder het gebouw acht grote regenbakken aanwezig met een gezamenlijke capaciteit van 605 m³ waarop meerdere waterpompen in het gebouw waren aangesloten. Naast de keuken lagen twee grote lokalen voor het onderbrengen van soldaten. Uiterst links op de vleugel lagen de manschappentoiletten en een bergruimte. Vanuit de toegangshal in het midden van het gebouw leidt een grof uitgevoerde ijzeren trap naar nog twee lokalen voor manschappenonderkomens op de verdieping. In totaal kon dit deel van de kazerne 77 manschappen en 10 onderofficieren huisvesten.

Toiletten (boven: voor zieken).  Ingang ziekenhuis.  Manschappenzaal (boven: ziekenzaal)

Het ziekenhuis (of militair hospitaal zoals men het vroeger noemde) had een eigen toegang op de linkervleugel en was afgescheiden van de rest van de kazerne. Het grootste deel lag op de verdieping. Het was bestemd als een oorlogshospitaal voor zwaargewonden die niet konden worden vervoerd. Er was ruimte voor 25 zieken, 3 ziekenoppassers en 1 arts. Op de begane grond direkt naast de ingang lagen een sectiekamer en een ruimte waar medicijnen werden bereid, een tisanerie. Het woord is afgeleid van tisanes, aftreksels van geneeskrachtige kruiden voor het helen van zieken. Een brede gemetselde trap leidde naar de ziekenzalen op de verdieping. De trap is mogelijk zo breed om er gemakkelijker met brancards te kunnen manoeuvreren. Naast de ziekenzalen was er een onderkomen voor de arts, een apotheek en 3 badkamers voor de zieken. Het water voor de baden kwam uit een ijzeren waterreservoir dat werd gevuld vanuit de regenbakken onder de kazerne. Het reservoir was aangesloten op een stookketel die was ingemetseld in een fornuis waarmee het water kon worden warmgestookt. Waterreservoir, fornuis en stookketel zijn nog aanwezig.

Hoewel gebouwd als oorlogsonderkomen, werd het gebouw door gebrek aan huisvesting elders vrijwel continu door soldaten bewoond. Vooral het ziekenhuis dreigde door deze permanente bewoning voor zijn oorlogsbestemming ongeschikt te raken. In de Eerste Wereldoorlog was het gebouw het stafkwartier voor de Groep Naarden. Ook waren er manschappen van het 16e Bataljon Landweer Infanterie ondergebracht. Zij maakten deel uit van de bezetting van de bedekte weg. Tussen de wereldoorlogen (in 1935) is het gebouw ook gebruikt als munitiemagazijn. Er lagen toen duizenden artillerie-projectielen, scherpe patronen, handgranaten en meer dan 23.000 kilo springstof opgeslagen. Tijdens de mobilisatie van 1939, die voorafging aan de Tweede Wereldoorlog, waren er manschappen van het 34e Regiment Infanterie gelegerd. Direct na de oorlog is de kazerne gebruikt voor het interneren van oorlogsmisdadigers en Duitse krijgsgevangenen.

Toiletten manschappen.  Opvallende tralies voor toiletten zieken.  Voorgevel rechtervleugel

Naar bastion Oud Molen    Naar begin