De handtekening door de eeuwen heen

Er is van onze verre voorouders veelal maar weinig wat ons aan hen persoonlijk herinnert. Natuurlijk hebben we van onze opa's en oma's nog wel een mooie foto, maar van hun opa's en oma's bestaan meestal geen foto's. In voorname families bestaan dan vaak nog wel geschilderde portretten, maar bij het gewone arbeidersvolk kom je dit niet tegen. Zij moesten het doen met een voorwerp dat jarenlang door de overledene gebruikt was. Zo bestaat van Bernardus Stege geen foto, maar wel een door hem gebuikte tabaksdoos. Deze voorwerpen overleefde meerdere generaties alleen wanneer ze van enigerlei waarde waren.

Hierdoor bestaat er nu nog maar weinig meer wat ons aan onze voorouders herinnert. In de archieven vinden we natuurlijk wel allerlei documenten die betrekking hebben op hen, maar ze gaan altijd over onze voorouders, maar zijn nooit afkomstig van hen. Uitzondering hierop is als het document tekst of een handtekening bevat dat door onze voorouders zelf is geschreven. Daarmee krijgen we echt iets in bezit dat afkomstig is van hen.

Herman Onstein schrijft definieert de handtekening in zijn afstudeerscriptie alsvolgt: "de naam van de ondertekenaar in leestekens, al of niet met zijn voornaam of voorletters, gesteld in het handschrift van de ondertekenaar, waarbij individualisering mogelijk is". Over de betekenis van de handtekening zegt hij:  "De essentiële functie van de handtekening is controle van origine en integriteit van een geschrift"
De handtekening in zijn meest eenvoudige vorm is een kruisje dat door de comparant wordt geplaatst, omdat hij/zij het schrijven niet machtig is. We mogen volgens bovengenoemde definitie dit geen handtekening noemen, maar het is wel een persoonlijke nalatenschap van onze voorouder. Bij Jurjen Stege (1847-1919) hebben we pech, want bij de aangifte van de geboorte van zijn dochter Agatha staat onder de akte:

De hedendaagse handtekening zal echter veelal ook niet voldoen aan genoemde definitie, want we doen tegenwoordig ons best om onze naam onleesbaar in de handtekening te verbergen. Veelal bestaat de handtekening nog maar uit enkele pennenstrepen.Gelukkig zijn de handtekeningen uit het verleden meestal uitstekend leesbaar, zodat we met zekerheid kunnen vaststellen welke handtekening onder de akte die van onze voorouder is. Zo tekende Bernardus Berends Stege (1781-1845)  twee dagen na de geboorte van zijn zoon Berend Bernardus duidelijk leesbaar diens geboorteakte. Zijn zoon was echter maar 1 dag oud geworden en dus  inmiddels overleden. Bernardus tekent met beide voornamen voluit geschreven.

Een handtekening wordt tegenwoordig dagelijks door ons op papier gezet, maar ook in vroegere eeuwen kwam het regelmatig voor dat men een handtekening onder een document moest plaatsen. Dat geeft ons nu de gelegenheid om deze handtekeningen naast elkaar te vergelijken. Zo laat de krachtige handtekening van Kasper Stege (1860-1951) zien dat hij het schrijven wel degelijk machtig was.

 Bij de geboorteaangifte van zoon Berend Gerhardus (1883)

Bij de geboorteaangifte van zoon Johannes Harmannus (1887)

Bij de geboorteaangifte van dochter Johanna Berendina (1889)

Bij de geboorteaangifte van zoon Anthonij Gerhardus (1891)

Hieronder nog enkele handtekeningen die ik de lezer niet wil onthouden:
De handtekening van Niklaas Stege (1893-1972) uit het poeziealbum van kleindochter Gertrüd:

 

Op een verhuisbericht de handtekening van Kasper Bernardus Stege (1911-1995) op 79-jarige leeftijd: