Hoe werkt pijn?
N.B. Ik heb geen medische opleiding. Alles op deze pagina's heb ik uit boeken of van het Internet gehaald, en is niet gecontroleerd door medische professionals!
- De basisprincipes
- Pijngrens (en het beïnvloeden ervan)
- Hoe meet je pijn?
- Is pijn *altijd* functioneel?
De basisprincipes
Waartoe dient pijn?
Pijn is noodzakelijk om je te beschermen tegen schade aan je lichaam.
Stel bv. dat je een pizza uit de oven wilt halen. Je vergeet ovenhandschoenen aan te doen, en trekt het rooster met blote handen naar buiten (zoals mij begin 2014 is overkomen). Dan zorgt pijn ervoor dat je zo min mogelijk schade oploopt, doordat je niet weet hoe snel je je handen terug moet trekken.
De zenuwcellen die pijn produceren
Nociceptors zijn gespecialiseerde zenuwcellen die het pijnsignaal produceren. Ze geven dat pijnsignaal pas af als ze sterker geprikkeld worden dan een bepaalde drempelwaarde.
Als je bv. zachtjes met een speld op je vingertop drupt voel je de speld. Dat zijn je normale zenuwcellen in actie.
Als je steeds harder gaat drukken passeer je uiteindelijk de drempelwaarde van de nociceptors, en ga je pijn voelen.
De drempelwaarde is echter niet constant. Hij varieert onder invloed van bepaalde stoffen in je bloed.
Stoffen betrokken bij de pijnreactie
Als cellen beschadigd raken produceren ze stoffen die de drempelwaarde van de nociceptors verlagen, waardoor je veel sneller pijn gaat voelen. Met de hand die het ovenrooster geraakt heeft voel je daarna pijn als je wat dan ook aanraakt.
1 groep van die stoffen heet prostaglandines. Als cellen beschadigd zijn produceren ze o.a. arachnoidezuur, 1 van de prostaglandines.
Dat wordt door enzymen COX-1 en COX-2 omgezet in prostaglandine H2, dat dan weer wordt omgezet in o.a. TXA2, PGD2, PGE2 en PGF2.
De laatste serie stoffen zorgt ervoor dat je lichaamstemperatuur omhoog gaat, dat er een ontstekingsproces op gang komt, en dat je pijngevoeligheid toeneemt.
Enzymen hebben een plek waar het arachnoidezuur in past, zodat de reactie kan plaatsvinden. Sommige pijnstillers werken doordat ze die plek blokkeren, en arachnoidezuur niet meer kan worden omgezet in de andere stoffen.
Pijngrens (en het beïnvloeden ervan)
De pijngrens (pijngevoeligheid, pijndrempel) is de sterkte van de prikkel die nodig is om pijn te voelen.
Relatie tussen pijngrens en geest/lichaam
De pijngrens verschilt (in dezelfde omstandigheden) van mens tot mens, en ook per persoon afhankelijk van diens fysieke en mentale toestand.
Iedereen kent misschien wel de beelden van mensen op de Filippijnen, die zich bij bepaalde christelijke feestdagen aan het kruis laten spijkeren. Door hun geloof ervaren zij veel minder pijn dan jij of ik zouden voelen in dezelfde situatie.
En je hebt misschien ook wel eens meegemaakt dat je zelf pijn niet of nauwelijks voelde als je door iets heel leuks werd afgeleid.
Ik heb zelf de ervaring dat je de pijngrens door training ook kan verschuiven, in beide richtingen. Zo ging ik pijn heel erg uit de weg toen ik een muisarm kreeg, en ik heb het idee dat ik daardoor mijn pijnzenuwen nog gevoeliger heb gemaakt.
Omgekeerd, door bij het douchen het water steeds iets warmer in te stellen, kan ik nu veel warmer water verdragen dan een paar jaar geleden.
Relatie tussen pijngrens en stoffen in je lichaam
In elk geval lijkt het gen TrypA1 betrokken bij de hoogte van de pijngrens. Dit gen heeft invloed op de manier waarop zenuwcellen pijn detecteren.
Door methylering (een organische reactie) van het gen kan de pijngrens van mensen lager komen te liggen.
De volgende vraag is dan weer wat die methylering veroorzaakt.
Hoe meet je pijn?
De gangbare methode om van iemand te weten te komen hoeveel pijn hij heeft, is te vragen een cijfer tussen 0 en 10 te geven voor de mate van pijn.
Het zou natuurlijk fantastisch zijn als pijn objectief gemeten kon worden. Mogelijk zijn de eerste stappen in de goede richting gezet.
Het Universitair Ziekenhuis Antwerpen heeft samen met een Israëlisch bedrijf 2 toestellen ontwikkeld, die pijn meten op basis van een aantal gegevens. Dat zijn o.a. doorbloeding en weerstand aan de huid.
Is pijn *altijd* functioneel?
Pijn is nuttig in verschillende soorten situaties.
Pijn zorgt ervoor dat je geen schade oploopt, bv. als je in bad wilt gaan terwijl het water te heet is.
Pijn zorgt er ook voor dat je voorzichtig doet als je al schade hebt opgelopen. Als je je been gebroken hebt, is het beter om er een tijdje niet op te lopen. En dus is het goed als je pijn voelt als je het been (te zwaar) belast.
Pijn kan echter ook ontstaan omdat je pijnsysteem ontregeld is. En als je je al goed bewust bent van de schade die je hebt, zit je ook niet meer te wachten op constante pijn.
Wat is het effect van pijn op een levend wezen?
Toen ik in 1993 muisarm kreeg las ik al snel artikelen waarin gesteld werd dat het heel belangrijk is om niet onnodig pijn te voelen.
In sommige medische kringen doet men er niet al te moeilijk over als de patient wat pijn voelt. Maar het schijnt veel beter te zijn om onnodige pijn te onderdrukken.
In een onderzoek onder muizen bleek zelfs dat ze langer leven als ze geen pijn voelen.
Nog een belangrijke situatie waarin pijn niet zinvol is, is die van mensen met fantoompijn.
Reageer via E-mail (dalmolen@xs4all.nl)
Deze pagina is voor het laatst gewijzigd op: 9-10-2014 20:42:35