Nederland 1942

22 Januari 1942
De achtste elfstedentocht wordt op de schaats gereden. Ondanks de oorlog trok de elfstedentocht een record aantal deelnemers. Deze tocht eiste echter drie doden. Tijdens de bijzonder strenge winter 1941-1942 was er in Nederland een nijpend tekort aan voedingswaren en brandstoffen. Verse groente en fruit waren haast niet te krijgen. Door het gebrek aan brandstoffen zaten duizenden gezinnen in de kou. Er werd door de Hollandse bevolking, die toch al verzwakt en ondervoed was, veel geleden.

25 Januari 1942
Duistjoodse families uit Hilversum worden naar het voor de eerste opvang van joden gebouwde opvangkamp bij Westerbork in Drente gebracht. Van hieruit werden de meeste joodse personen, meestal in goederenwagens, naar het Oosten getransporteerd waar ze meestal eindigden in de gaskamers van de daar aanwezige concentratiekampen.

27 januari 1942
Het vroor 27.4 graden, de laagste temperatuur ooit in Nederland gemeten.

28 Januari 1942
Wederom is er een zwaar bombardement van Geallieerde vliegtuigen op Rotterdam. Meer dan 50 doden zijn er te betreuren. Deze voorvallen bederven steeds weer de stemming onder de Nederlandse bevolking t.a.v. de Geallieerden.

9 Februari 1942
Nederland wordt verplicht om maandelijks 50 miljoen gulden aan Duitsland te betalen voor de oorlog tegen Rusland.

13 Februari 1942
Himmler stelt Hitler voor om 300.000 Nederlanders in Duitsland te werk te stellen. Hitler gaat hiermee akkoord.

19 Februari 1942
Meer dan 1.900 kunstenaars bieden Seys-Inquart een manifest aan om te protesteren tegen de Kultuurkamer. Door de talrijke cultuurbeperkingen was er heel wat ongenoegen in de kunstenaarswereld. Een van de opstellers van dit manifest was de bekende beeldhouwer Gerrit Jan van der Veen. Hij zette samen met nog enige andere kunstenaars een verzetsgroep op.

De Nederlandse Kultuurkamer werd in 1941 voorbereid en ging in November van dat zelfde jaar van start. De Kultuurkamer werd in Nederland ingericht naar het voorbeeld van de "Reichskultuurkammer" in Duitsland die onder verantwoording van de Duits nationaal socialistische minister van volksvoorlichting en propaganda Joseph Goebbels viel. Medio 1942 telde de Kultuurkamer ruim 26.000 leden en deze kunstenaars mochten dan hun beroep blijven uitoefenen. De kunstenaars die niet bereid waren hun creativiteit ten dienste te stellen van de bezettende macht werden vervolgd en monddood gemaakt. Dit grote aantal werd bereikt door een collectieve aanmelding van het journalistenverbond en van de grote professionele groepen musici.

De artsen hadden de artsenkamer. Ruim 4.000 artsen hebben geweigerd tot de artsenkamer toe te treden. De Duitse bezetter heeft de artsen in April 1942 automatisch lid gemaakt. De artsen hebben geweigerd de contributie te betalen en daarop zijn 80 artsen wegens hun weigering om contributie te betalen tot 1.000 gulden boete veroordeeld. Het overgrote deel van de artsen hebben in een aangetekend schrijven hun bevoegdheid tot het uitoefenen van hun beroep aan de voorzitter van de artsenkamer teruggegeven. Het woord arts op hun naamborden hebben ze overplakt. Ze bleven hun praktijk uitoefenen maar nu als kwakzalver.

28 Februari 1942
Eerste Britse wapendropping boven Nederland bij Hooghalen. Deze wapens waren hoofdzakelijk bedoeld voor de verzetsgroepen die deze wapens nodig hadden om hun verzetsdaden uit te voeren.

6 Maart 1942

Het "Englandspiel" begint half Maart 1942. Het Englandspiel was een door de Duitsers opgezette list waarbij met behulp van een, op gearresteerde uit Engeland afkomstige geheimagenten, buitgemaakte code de Engelse inlichtingendienst van valse inlichtingen werden voorzien. Eén van de op 6 Maart 1942 gearresteerde geheim agenten was Lauwers. Bij het misleidingspel dat de Duitse Geheime dienst tussen 12 Maart 1942 en 1 April 1944 met de Britse inlichtingendienst speelde werd gebruik gemaakt van de buitgemaakte code. De Britse Inlichtingendienst, een in dit werk nog onbedreven organisatie, hebben de berichten niet als vals kunnen ontmaskeren. Dit spel stelde de Duitsers in staat om misleidende berichten aan de Britten toe te spelen en zelfs voor het verzet bestemde agenten gevangen te nemen en voor het verzet bestemde wapens in ontvangst te nemen. Alle 59 gevangen genomen agenten werden voor de duur van de oorlog ondergebracht in het seminarie te Haaren in Noord-Brabant. Toen twee van de gevangen agenten ontsnapten en in Londen alarm sloegen betekende dit het einde van de grootste aller tijden in de doofpot gestopte spionagetragedies. In September 1944 werden de gevangen genomen agenten, naar Duitse concentratiekampen overgebracht, waar zij terstond bruut werden vermoord.

14 Maart 1942
Eindelijk is de strenge vorstperiode voorbij die van begin Januari af heeft geduurd. Het is te hopen dat Nederland zo'n oorlogswinter met honger en kou in de toekomst bespaard blijft.

23 Maart 1942
Op 23 maart 1942 trad een nieuwe verordening in werking waarin werd bepaald dat iedere inwoner in Nederland in Duitsland verplicht te werk kon worden gesteld. Na de capitulatie van Nederland in Mei 1940 waren er in Nederland ongeveer 500.000 werklozen en nog zo'n 70.000 gedemobiliseerde soldaten. De Duitse industrie kon een paar extra handen wel gebruiken. Veel Duitse mannen waren onder de wapenen. Hitler wilde niet dat vrouwen de opengevallen plaatsen in de fabrieken innamen omdat dit volgens hem onzedelijke situaties zou scheppen. Het was in de ogen van de nazi's ook niet nodig want in de door Duitsland bezette gebieden (o.a.Nederland) waren voldoende arbeidskrachten voorradig. De Duitsers propageerde dat uitzending naar Duitsland van mensen zonder werk een oplossing van het werkloosheidsprobleem was. Een grote propagandacampagne ging van start. Door een goed loon, prettig werk en andere gunstige zaken in het vooruitzicht te stellen werden de werkloze arbeiders gelokt. Van een massale vrijwillige aanmelding was echter geen sprake. Op 25 Juni 1940 werd een bericht aan alle gemeentebesturen gezonden. Werk in Duitsland werd beschouwd als passende arbeid en iedere werkloze die dat weigerde te aanvaarden, verloor zijn geldelijke ondersteuning. Vanaf het begin stuitte de verplichte tewerkstelling op verzet. Door de strijd aan het oostfront was het tekort aan Duitse arbeidskrachten toegenomen. Vanaf 23 Maart 1942 was iedere Nederlander verplicht in Duitsland te gaan werken. De verplichte arbeidsinzet veroorzaakte onder de Nederlandse bevolking veel onrust. De Duitsers wilden voor Mei 1942 al dertigduizend man naar Duitsland sturen door in September van hetzelfde jaar veertigduizend man op te roepen.

26 Maart 1942
Joodse landgenoten uit verschillende Nederlandse steden krijgen opdracht om naar Amsterdam te verhuizen.

27 Maart 1942

• Sauckel wordt algemeen gemachtigde voor de verplichte tewerkstelling in Duitsland of in de door Duitsland bezette gebieden van arbeiders uit de bezette gebieden in het Oosten en Westen.
• De Neurenberger rassenwetten, die o.a. huwelijken van joden met niet-joden verbiedt, worden ook in Nederland van kracht.

1 April 1942

• Er wordt een plicht voor aanstaande studenten en jonge ambtenaren in staatsdienst afgekondigd dat zij zich moeten melden voor de Nederlandse Arbeidsdienst.
• Alle Nederlandse kunstenaars moeten verplicht lid worden van de Kultuurkamer. Velen zoeken een andere positie toen er bekend werd gemaakt dat het niet aanmelden als sabotage zou worden beschouwd.

13 April 1942
De communistische politicus Henk Sneevliet wordt met zeven andere verzetsstrijders geëxecuteerd wegens het uitgeven van een periodiek.

19 April 1942
Nederlandse kerken protesteren tegen het optreden van de bezetter.

Mei 1942
Nadat bekend was geworden dat iedere Nederlander voor werk in Duitsland kon worden opgeroepen hebben vele Nederlanders werk gezocht bij bedrijven die voor de Duitse oorlogsindustrie werkten. Zodoende verwachtte men dat uitzending naar Duitsland niet zou plaatsvinden. De Duitsers waren niet ontevreden over het Nederlandse bedrijfsleven. De opdrachten van het Duitse leger en andere Duitse instanties werden op tijd uitgevoerd en men was tevreden over de kwaliteit. Bunkers of schepen, vliegtuigonderdelen of soldatenlaarzen, alles werd voor de Duitsers geproduceerd. De werknemers bij deze ondernemingen hadden er zelf belang bij om goed werk af te leveren want anders kon men wel eens op de lijst komen om naar Duitsland te worden gestuurd om daar te werken.

1 Mei 1942
Oprichting van het Nederlands Arbeidsfront. Het is de belichaming van de saamhorigheid van alle Nederlandse werknemers. Het heeft tot taak de arbeid in alle opzichten te beschermen. Het draagt er zorg voor dat iedere Nederlander zijn plaats in het economisch leven kan innemen. Het Nederlands Arbeidsfront is de werkende mens tot steun en zorgt voor billijke loonregeling en bevredigende arbeidsomstandigheden.

3 Mei 1942

• Executie van tweeënzeventig OD-ers. De OD (ordedienst) was niet als verzetsgroep opgezet en opereerde evenmin als zodanig. Al in de zomer van 1940 was men in Nederland van mening dat er een landelijke ordedienst moest komen als de Engelsen de Duitsers uit Nederland zou hebben verdreven. Van het voorjaar 1941 tot het voorjaar 1942 slaagde de Duitse veiligheidsdienst erin om het kader (ca. 450 arrestanten) van de ordedienst op te rollen. Hun werd ten laste gelegd dat ze een paar verraders hadden geliquideerd, sabotageacties hadden voorbereid en sommige hadden zich met spionage bezig gehouden. Op 11 April 1942 werd door een Duits gerechtshof negenenzeventig doodvonnissen uitgesproken en op Zondagmorgen 3 Mei 1942 werden na aankomst in het concentratiekamp Sachsenhausen tweeënzeventig Nederlanders met een nekschot vermoord. In zeven gevallen werd de doodstraf in levenslange tuchthuisstraf gewijzigd.
• Joodse medeburgers moeten vanaf 3 Mei 1942 de jodenster in het openbaar dragen. De kleur is geel en met zwarte letters staat er het woord "JOOD" op.

15 Mei 1942
Ruim 2.000 vroegere Nederlandse beroepsofficieren zijn weer in Duitse krijgsgevangenschap gebracht. Gebleken was dat leden van de voormalige Nederlandse weermacht zich schuldig hadden gemaakt aan allerlei vijandige handelingen tegen Duitsland.

21 Mei 1942
De joden in Nederland moeten praktisch al hun bezittingen inleveren.

Juni 1942
In snel tempo wordt het joodse medeburgers verboden om gebruik te maken van het openbaar vervoer. Ze moesten hun fiets inleveren, hun telefoon werd afgesloten en ze mochten ook niet langer in huizen van niet-joden verblijven. Er gold een uitgaansverbod voor joden van acht uur s' avonds tot zes uur s' morgens.

14 Juni 1942
Anne Frank begint met het schrijven van haar dagboek in Amsterdam.

27 Juni 1942
De joodse raad in Nederland besluit de aangekondigde deportaties te coördineren.

Juli 1942

• Uit Rotterdam werden de eerste Joden weggevoerd. Uit Amsterdam gingen er reeds enige een paar weken geleden. Voor het vervoer werden door de Duitsers veewagens gevraagd bij de Nederlandse Spoorwegen. De Nederlandse Spoorwegen gaven echter 3e klas wagons. Toen namen de Duitsers binnenkomende veewagens in beslag haalden het vee eruit en stopten mannen, vrouwen en kinderen erin op het gebruikte stro. Er waren geen wc's. De trein bleef twee dagen staan zonder te vertrekken. Toen bracht men de Joden over naar de Hollandse Schouwburg in de Plantage Middenlaan in Amsterdam. Voor 2.000 mensen waren er drie wc's. Kleine kinderen werden naar een crèche gebracht tegenover de Hollandse Schouwburg waar ze verschoond konden worden. In Rotterdam werden wel 3e klas wagons ingezet om de Joden te vervoeren. Vierentwintig uur na ontvangst van de oproep moesten de opgeroepenen zich melden. Hun huis moesten ze keurig achterlaten en een inventaris van hun bezittingen maken en daarna afgeven. De huissleutels moesten ze ook afgeven. Verder kregen ze nauwkeurig op wat ze moesten meenemen: o.a. rugzak, trainingspakken voor de kinderen, goede schoenen, wollen ondergoed en insectenpoeder. Het vertrek uit Rotterdam van het eerste transport verliep rustig. Mensen die er op een afstand getuige van waren stonden te huilen. Bij het tweede transport uit Rotterdam zijn maar 300 van de 800 opgeroepen joden verschenen.
• In de zomer van 1942 namen de Duitse bezetters ca. 50.000 fietsen in beslag.

8 Juli 1942
Anne Frank en haar familie duiken onder in het grachtenhuis aan de Prinsengracht in Amsterdam.

11 Juli 1942
De kerken protesteren tegen de jodendeportaties in Nederland.

15 Juli 1942
Nederlandse joden worden opgeroepen om op transport naar Duitsland te gaan. Van de vierduizend opgeroepen joden hebben zich er ca. duizend gemeld. De drieduizend die niet waren verschenen werden tijdens een grote razzia op zes, zeven en acht Augustus 1942 grotendeels van huis gehaald onder meer door Nederlandse politieagenten. De gedachte dat de joden zich als schapen naar de slachtbank hebben laten leiden is onjuist. Toen de deportaties begonnen besloten heel wat joden te vluchten, onder te duiken of in het verzet te gaan. "ZE HADDEN NIETS TE VERLIEZEN". Ca. 1.000 joden zijn er in geslaagd naar het buitenland te vluchten en dan hoofdzakelijk naar Zwitserland. De tocht naar de vrijheid was een hachelijke onderneming en de gidsen lieten zich er dik voor betalen. Er ontstond een nieuw fenomeen "ONDERDUIKEN". Veel joodse medeburgers bleven niet lijdzaam thuis wachten tot ze opgehaald zouden worden maar vonden onderdak bij niet-joden, vrienden, kennissen en collega's. Het was moeilijk om gastgezinnen te vinden want deze namen een enorm risico. Op het onderbrengen van joodse medeburgers stonden zware straffen, meestal de doodstraf. Om verraad en ontdekking te voorkomen moesten alle mogelijke voorzorgsmaatregelen worden getroffen. Ziekte, kiespijn, zwangerschap van onderduikers konden zorgen voor bijna niet oplosbare problemen. Naar schatting zijn 20.000 joden ondergedoken en dezelfde schatting zegt dat de helft de oorlog heeft overleefd.

Toen de Duitsers ook zieken, krankzinnigen, baby's en honderdjarigen opriep om in Duitsland te gaan werken verloor deze gedwongen te werk stelling in Duitsland het laatste restje geloofswaardigheid en meldde zich niemand meer.

16 Juli 1942
De vierduizend op 15 Juli 1942 opgeroepen joodse medeburgers zouden volgens plan van de Duitsers s' nachts om zestien minuten over twee vanaf het Centraalstation te Amsterdam met de trein vertrekken naar het kamp Westerbork in Drente. De Nederlandse regering had het kamp voor de Tweede Wereldoorlog laten bouwen voor opvang van joodse vluchtelingen uit Duitsland. De Duitsers gebruikten het kamp als doorvoerkamp naar concentratiekampen in het Oosten.

6 Augustus 1942
Koningin Wilhelmina spreekt het Amerikaanse congres toe.

15 Augustus 1942

• Eerste executies van Nederlandse gijzelaars van Sint Michielsgestel.
• In de zomer van 1942 arresteerde de Duitse bezetter ruin duizend vooraanstaande Nederlanders die als gijzelaar werden ondergebracht in het kleinseminarie Beekvliet en het grootseminarie Haaren. Op 15 Augustus 1942, enkele dagen na een sabotageaanslag op een Duitse militaire trein, werden vijf van hen geëxecuteerd. In de nacht van 14 op 15 Augustus 1942 werden gijzelaars van hun bed gelicht en in de vroege morgen in de bossen bij Goirle gefusilleerd.

Oktober 1942

• Het deporteren van Joden wordt door niets meer geremd. Aanvankelijk was er een leeftijdsgrens van 60 jaar en later van 65 jaar. Nu wordt iedereen meegenomen. Zo is er op 3 Oktober 1942 bij een plotseling transport van 150 joodse gezinnen uit Rotterdam een bedlegerige vrouw van 93 jaar meegenomen. Ook op straat werden in grote getale Joden opgepakt en weggevoerd, zelfs kinderen. Het joodse ziekenhuis in Rotterdam werd ook leeggehaald. Met ziekenauto's zijn de patiënten naar het emplacement gegaan en daar in veewagens neergelegd. De verpleegden uit het joodse oudemannen- en vrouwenhuis hebben hetzelfde lot ondergaan.
• In de herfst van 1942 vorderde de Duitse bezetter grote metalen voorwerpen, onder andere kerkklokken, die dan naar Duitsland werden afgevoerd nadat deze metalen voorwerpen waren omgesmolten voor de oorlogsindustrie.

2 Oktober 1942
Eerste joden deportatie vanuit Westerbork naar de concentratiekampen.

8 Oktober 1942
Geruchten over evacuatie van Den Haag zaaien paniek onder de bevolking.

16 Oktober 1942
Bij Woudenberg worden vijftien gijzelaars gefusilleerd.

December 1942
In verband met de aanleg door Duitsland langs de Nederlandse kust van de Atlantikwall wordt er een begin gemaakt met de sloop van woningen in Den Haag.

19 December 1942
Het leven in het kamp Amersfoort. Over het concentratiekamp Amersfoort komen telkens minder gunstige berichten waarbij men moet bedenken dat het in een concentratiekamp heel moeilijk is om de geest op peil te houden. De ervaringen van een persoon die er zes maanden moest doorbrengen volgen hier: De eerste dag bij aankomst wordt men gekeurd, dan krijgt men kampkleren aan. Dit zijn oude tot op de draad versleten militaire uniformen, daarbij klompen, een van de belangrijkste zaken in het kamp. Men krijgt maar heel even de tijd om een paar uit te zoeken en moet als men geen goed passende meeneemt al die tijd, bij iedere stap die men doet, pijn lijden. Op de eerste dag probeerde men de nieuw aangekomenen geestelijk murw te maken door ze uren lang zonder eten oefeningen te laten doen. Iemand kreeg een flinke klap in het gezicht toen deze met een handdruk afscheid wilde nemen van een ter dood veroordeelde. Op een enkele uitzondering na was de stemming in het kamp slecht. Dit werd ten dele veroorzaakt door de houding van de vele aanwezige communisten die zich niet verbonden voelden met de overige gevangenen. De gevangenen zijn verdeeld in werkcommando's elk onder een eigen voorman. Deze voormannen, zelf ook gevangenen, zijn met stokken bewapend en krijgen soms opdracht om gevangenen uit hun ploeg af te ranselen. Er zijn erbij die dat krachtdadig doen om zodoende een wit voetje te halen.

1942.

• Toen in de loop van 1942 de groep vervolgden toenam en veel jongemannen zich probeerden te onttrekken aan de verplichte arbeidsinzet in Duitsland steeg de behoefte aan onderduikadressen. De belangrijkste groep die hiervoor zorgde was de "Landelijke Organisatie". De verzorging van de meer dan 200.000 onderduikers veroorzaakte een grote behoefte aan distributiebescheiden zoals stamkaarten en levensmiddelenbonnen. Uiteraard was er ook veel geld nodig. Dit had tot gevolg, dat kleine groepjes, de knokploegen, overvallen pleegden op bevolkingsregisters, gemeentehuizen en distributiekantoren om daar de benodigde documenten buit te maken. Deze gewapende activiteiten breidden zich uit tot het bevrijden van gevangenen en het liquideren van verraders en tegenstanders. Dit alles leidde tot de vorming van de Landelijke Knokploegen
• De Duitse bezetter heeft in de loop van 1942 van de ca. 340.000 paarden die in Nederland aanwezig waren ca. 40.000 paarden gevorderd. Het waren meestal de beste paarden die werden gevorderd.
• Aan benzine was vrijwel vanaf het begin van de Tweede Wereldoorlog gebrek in Holland. Wat nog aan auto's reed werd uitgerust met gasgeneratoren. Men kon er hout, antraciet of turven in stoken.

naar hoofdmenu