HOME

familie kermis

Gezicht op IJsselmonde gezien vanuit het noordoosten, 1749, prent. [Stadsarchief Rotterdam, Beeldbank, XXXI-619]

Herkomst familienaam Kermis?

Waarom noemt een familie zich Kermis, is het eerste wat ik mij afvroeg. Het antwoord op die vraag moet ik schuldig blijven. Volgens het Meertens Instituut [CBG | Familienamen] zou deze familienaam kunnen wijzen op een kermisvierder of op iemand die op kermissen optreedt. Kermis zullen zij ongetwijfeld hebben gevierd - daar over later meer, maar kermisreizigers die optraden als clown, muzikant, worstelaar, zanger of toneelspeler, of een goktent of attractie exploiteerden heb ik bij de protestants-christelijke familie Kermis niet aangetroffen. Startpunt bij deze genealogie was de verdronken zeeman Paulus Groen die in 1847 trouwde met Neeltje Kermis (Va.4). De lijn naar het verleden doortrekkend eindigde de zoektocht naar een verder verleden in de tweede helft van de zeventiende eeuw in IJsselmonde. Waarmee de familie Kermis vóór de invoering van de burgerlijke stand wèl hun brood mee verdiende? Het antwoord op die vraag moet ik vooralsnog schuldig blijven want de doop-, trouw- en begraafboeken 'zwijgen'. Na 1811 onderhielden de mannen hun gezinnen aanvankelijk met de verdiensten uit ongeschoolde arbeid. Vanaf de zesde generatie monsteren zij aan bij de koopvaardij. Een risicovol bestaan dat aan veel zeevaarders het leven kostte en dat ik met twee kaders 'Zeemansverdriet' heb geïllustreerd. IJsselmonde heeft niet het alleenrecht op deze familienaam. De oudste vermelding trof ik aan in de databank Wie is wie in laatmiddeleeuws Brussel met de inschrijving op 30 augustus 1485 van Johannes De Kermis uit Aken aan de Oude Universiteit van Leuven. Twee eeuwen later duikt in België een tweede Kermis op: Etienne Kermis gedoopt te Brussel op 1 juni 1710. In het Stadsarchief van Amsterdam trof ik een kind aan van Jan Kermis, dat op 18 september 1624 begraven werd op het Karthuizer Kerkhof. Volgens de Nederlandse Namenbank rest nog een kleine familie. De volkstelling leverde in 1947 nog vijftien naamdragers op - twaalf in Zuid-Holland, waarvan elf in Rotterdam, twee in Noord-Holland en een in Noord-Brabant, 60 jaar later woonden er in Nederland nog zeven personen met de achternaam Kermis.

Paardenmarkt

Vanaf 1700 kende IJsselmonde een jaarlijks evenement in de vorm van een paardenmarkt gecombineerd met een kermis of zoals B&W van IJsselmonde in de Rotterdamsche courant van 7 juni 1856 aankondigde dat op de dag van de gewone paardenmarkt alleen op die dag 'Openbare Vermakelijkheden en Uitstallingen' toegelaten zullen worden. Bedelarij en hazardspel [dobbel- en kansspellen] zullen 'strengelijk' worden geweerd. Door de toenemende regel- en wetgeving besloot het bestuur en de vrijwilligers begin 2020 te stoppen met het organiseren van de jaarlijkse paardenmarkt in Oost-IJsselmonde. Zonder twijfel zal de familie Kermis de paardenmarkt hebben bezocht en plezier hebben beleefd aan de openbare vermakelijkheden.

Rotterdamsche courant 16 juni 1855

De Nederlands Hervormde Adriaen Janszkerk gezien vanuit het zuiden, IJsselmonde juni 1891, prent. [Stadsarchief Rotterdam, Beeldbank, 1975-298]  In deze kerk werden de borelingen in de familie Kermis gedoopt.

INTERMEZZO Raadselachtig vertrek Vraagtekens alom bij het koppel Arend Kermis en Lijsbeth (Elizabeth) van Beek. Lijsbeth zou omstreeks 1758 te Charlois geboren zijn, maar noch haar doop noch die van Pieter heb ik in Charlois of Rhoon (hun woonplaats) in de doopboeken aangetroffen. Ook de speurtocht naar ondertrouw en trouw bleef vruchteloos. In bovengenoemde generaties duiken regelmatig de plaatsen Charlois en Rhoon op. Pieter Kermis zou daar tussen kunnen passen. Zijn voornaam zou een verbastering kunnen zijn van Arien of Arij en de doopnaam die zij hun zoon Pieter op 22 maart 1789 in Rhoon hebben meegegeven, wijst ook in die richting. De zoektocht naar hun identiteit werd bemoeilijkt omdat de ouders van Arend en Lijsbeth mij onbekend zijn. De aangevers van haar overlijden in 1818 (Johannes Hille, 27 jaar, sjouwer, en Jacob Schrik, 50 jaar, sjouwer, beiden woonachtig te Rotterdam in de Langelijnstraat K 476) wisten de namen van Elizabeth's ouders niet te noemen: 'Zijnde de namen van wijle hare ouders overleden te Rhoon aan de declaranten onbekend'. Over de eerder overleden Arend zwijgen de digitale bronnen. Toen enigst kind Pieter op 17 november 1819 te Rhoon met Neeltje Stok in het huwelijk trad, was hij niet bekend met de verblijfplaats van zijn ouders Arend Kermis en Elizabeth van Beek, 'beide overleden blijkens acte van bekendheid, gepasseerd voor den Heer Matheus Philippus Stoop Vrederegter van het Kanton Ridderkerk'. Op 18 september 1819 staat Pieter met vier getuigen voor de vrederechter 'op het punt staande in het huwelijk te treden, dog zich in de onmogelijkheid bevindende om het overlijden of de afwezigheid zijner evengemelde ouders, op een Legale wijs, te kunnen aantonen'. Gerrit Wanders, 66 jaar, Dingeman van Dongen, 41 jaar, Pieter Odriga, 38 jaar, en Cornelis Sta, 37 jaar, allen woonachtig te Rhoon, verklaarden: dat zij Arend Kermis en Elizabeth van Beek, ouders van Pieter Kermis, 'zeer wel gekend hebben, dat dezelve tot voor ruim Een en twintig jaren, in de Gemeente Rhoon gewoont hebben, en als toen vandaar vertrokken zijn, zonder te weten waarheen zij Zich begeven, nog iets van dezelve gehoord of vernomen hebben, ook niet of dezelve nog in Leven of reeds overleden zijn'. Met deze verklaring, vastgelegd op 24 september, was de weg voor Pieter vrij om in het huwelijk te treden met Neeltje Stok. [Bron: Genver, FamilySearch, huwelijksbijlagen Rhoon 1812-1830, p. 353 en 354 van 1074] Pieter was ongeveer tien jaar oud toen zijn ouders omstreeks 1798 met onbekende bestemming uit Rhoon vertrokken. Zouden zij Pieter hebben achtergelaten of samen met hem vertrokken zijn? Het antwoord zullen we waarschijnlijk nooit krijgen.

I Arend Kermis, overleden vóór 1819. Trouwde? Lijsbeth (Elizabeth) van Beek, geboren Charlois? omstreeks 1758, overleden Rotterdam 19 december 1818. Uit deze relatie / huwelijk: II Pieter Kermis, gedoopt (gereformeerd) Rhoon 22 maart 1789, overleden 's-Gravenambacht 7 september 1831, bouwknegt [boerenknecht], arbeider. Trouwde Rhoon 7 november 1819 Neeltje Stok, geboren Barendrecht 27 april 1788, gedoopt (gereformeerd) West-Barendrecht 1 mei 1788, overleden vóór 22 september 1758, arbeidster. Dochter van Martinus Stok en Marijgje den Otter, beiden overleden.   Uit dit huwelijk:   II.1 Maria Kermis, geboren Rhoon 17 juli 1821, overleden Rhoon 5 oktober 1821.   II.2 Martinus Kermis, geboren Rhoon 30 juli 1822, overleden Rhoon 5 september 1822.   II.3 Martinus Kermis, geboren Rhoon 23 juni 1826, overleden Rhoon 30 september 1826.   II.4 Elizabeth Kermis, geboren Rhoon 4 september 1827, overleden Charlois 11 januari 1894. Trouwde Charlois 22 september 1858 Arij de Reus, geboren Oost- en West-Barendrecht 16 april 1828, overleden Rotterdam 11 september 1900, arbeider. Zoon van Adrianus de Reus en Pleuntje Nieuwburg. Elizabeth en Arij trouwden pro deo, want zij verkeerden 'in behoeftige omstandigheden'.   II.5 Martinus Kermis, geboren 's-Gravenambacht 7 juni 1830, overleden 's-Gravenambacht 5 juli 1830.   Pieter Kermis ondertekende geboorteakten in 1826 en 1827. Verklaarde in 1821, 1822 en 1830 niet te kunnen schrijven. Gekwetst aan zijn rechter hand?

GENERATIE VII

VIIa Teunis Kermis, geboren Maassluis 30 januari 1860, overleden Rotterdam 7 november 1940, zeeman (1884, 1887, 1888), koopman (1889, 1892), winkelier (1890, 1904), varensgezel (1893), los werkman (1906, 1909), bootwerker (1907), broodbakker (1920), broodslijter, courantenbezorger (1928).

Trouwde (1) Maassluis 29 september 1884 Cornelia Oosterlee, geboren Rozenburg 1 april 1858, overleden Rotterdam 26 februari 1903. Dochter van Marinus Oosterlee, arbeider, en Cornelia van Dijk.

Uit dit huwelijk:

VIIa.1 Teunis Kermis, geboren Maassluis 23 juli 1886, overleden Rotterdam 19 januari 1980, varensgezel, hofmeesterbediende, steward Holland Amerika Lijn. Trouwde Rotterdam 15 januari 1913 Maria Elizabeth van Zuijlen, geboren Rotterdam 15 augustus 1888, overleden Rotterdam 17 april 1968. Dochter van Willem Casper Franciscus van Zuijlen, borstelmaker, en Gijsberta Schrauwen, modiste. Uit dit huwelijk: geen nakomelingen.

Opmerkelijke vondst Teunis Kermis (Maassluis 1886-Rotterdam 1980) (VIIa) en mijn vader Hindrik Werk (Groningen 1917-Haarlem 1999) waren allebei in dienst van de Holland Amerika Lijn. Teunis van 1917 tot 1951 als steward op passagiersschepen (de 'dammem'), Hindrik van 1937 tot 1953 als engineer, voornamelijk op vrachtschepen met passagiersaccommodatie (de 'dyken'). Gezamenlijk vaarden zij met de ss Veendam op en neer tussen Rotterdam en New York. Zullen zij elkaar gekend hebben? Wellicht oppervlakkig tussen 362 bemanningsleden? [Bron: Ellis Island Foundation Ltd., passenger search 1820-1957.] Geschilderd door Frans Romeijnsen voor de tentoonstelling 'Veendam in de vaart', gehouden in 2018 in het Veenkoloniaal Museum te Veendam. De ss Veendam (2) (1923-1953) werd gebouwd op de werf van Harland & Wolff Ltd te Belfast en met een vermogen van 8000 apk dubbelschroefs voortgestuwd door een Brown-Curtis turbine, die werd gevoed door negen oliegestookte Babcock & Wilcox-waterpijpketels. In de Tweede Wereldoorlog door de Duitse Kriegsmarine afgevoerd en terug in Nederland grondig gerenoveerd en ingericht voor 552 passagiers, 195 eersteklas- en 357 toeristenklaspassagiers. De passagiers zullen in de watten zijn gelegd in vergelijking met de allereerste overtochten met 328 bemanningsleden op (maximaal) 1984 passagiers. Hutje bij mutje! [Bron: Kapt. C. van Herk, De schepen van de Holland Amerika Lijn, p. 67-68, Unieboek N.V., 1981]

VIIa.2 Cornelia Kermis, geboren Maassluis 15 november 1887, overleden Maassluis 18 mei 1888.

VIIa.3 Lena Cornelia Kermis, geboren Maassluis 10 november 1889, overleden Maassluis 2 december 1890.

VIIa.4 Cornelia Kermis, geboren Maassluis 30 oktober 1891, overleden Maassluis 20 april 1892.

VIIa.5 Lena Aartje  Kermis, geboren Maassluis 24 oktober 1892, overleden Capelle aan den IJssel 25 januari 1972, dienstbode. Trouwde Rotterdam 16 mei 1923 Barend Bakker, geboren Emden (Pruisen) 16 oktober 1898, overleden Rotterdam 19 oktober 1976, schipper, gem[eentelijke] werkman, werkman gem[eentelijke] Technische Dienst. Zoon van Leendert Bakker, arbeider (1892), zandschipper bij de gemeente (1901), en Laurina van Heteren.

VIIa.6 Cornelia Marie Kermis, geboren Maassluis 27 december 1893, overleden Rotterdam 22 november 1894.

VIIa.7 Pieter Kermis, volgt VIIIa.

VIIa.8 Cornelia Maria Kermis, geboren Rotterdam 9 oktober 1897, overleden Rotterdam 27 oktober 1897.

VIIa.9 Maria Cornelia Kermis, geboren Rotterdam 17 april 1899, overleden Rotterdam 2 april 1941, dienstbode. Trouwde Rotterdam 24 november 1920 Adrianus Roedoe, geboren Rotterdam 22 december 1899, overleden Rotterdam 28 september 1944, scheepsbouwer [in loondienst], magazijnmeester, expeditieknecht. Zoon van Jan Roedoe, smid [in loondienst], klinker, scheepsbouwer, en Hendrika van Gurp.

VIIa.10 Joan Leendert Kermis, geboren Rotterdam 23 juli 1900, overleden Rotterdam 25 juni 1901.

VIIa.11 Wilhelmina Kermis, geboren Rotterdam 24 oktober 1901, overleden Rotterdam 11 april 1932.

Trouwde (2) Rotterdam 18 november 1903 Geertruida Brakus, geboren Nijehaske (Haskerland) 13 mei 1879, overleden Rotterdam 10 oktober 1922. Dochter van Hendricus Brakus, wegwerker, en Maria Theresia Clemens.

Uit dit huwelijk:

VIIa.12 Hendricus Johannes Kermis, volgt VIIIb.

VIIa.13 Johanna Kermis, geboren Rotterdam 28 december 1904, overleden Rotterdam 9 september 1907.

VIIa.14 Maria Theresia Kermis, geboren Rotterdam 2 mei 1906, overleden?? Trouwde Rotterdam 14 mei 1924 Johannes van Maurik, geboren 20 augustus 1902, overleden??, rijwielhandelaar, rijwielhersteller. Zoon van Cornelis van Maurik, vuurstoker op een sleepboot, machinist sleepdienst, stoker, en Petronella Elisabeth Arnolda Hartman.

VIIa.15 Johanna Kermis, geboren Rotterdam 12 december 1907, overleden Sprimont (provincie Luik, België) 24 april 1985, begraven Ouderkerk aan de Amstel (R.K. begraafplaats H. Urbanus), boekbrocheerster. Trouwde Rotterdam 21 maart 1928 Willem Jan van de Velde, geboren Rotterdam 5 februari 1905, overleden Ouder-Amstel 19 juni 1984, plaatwerker. Zoon van Marinus van de Velde, arbeider, los werkman, en Jacoba Sinke.

VIIa.16 Aartje Kermis, geboren Rotterdam 22 mei 1909, overleden Breda 31 december 2007, hoofdjuffrouw schoonmaakbedrijf.

Trouwde (1) Rotterdam 29 januari 1930 Daniel Willem Verschuuren, geboren 8 januari 1911, overleden Rotterdam 24 november 1950, vuurstoker grote vaart, havenarbeider, tijdschrijver (1950). Zoon van Daniel Willem Verschuuren, scheepsklinker, havenarbeider, en Dina Carolina Holderikx.   Trouwde (2) Rotterdam 7 mei 1952, gescheiden Rotterdam 28 oktober 1957 Cornelis Boes, geboren Rotterdam 24 december 1901, overleden Rotterdam 20 april 1968, cafébediende, caféhouder. Zoon van Jurriaan Adrianus Boes, schipper - los werkman, machinist, hellingknecht, en Hinderkie Appeldoorn.   Trouwde (3) Rotterdam 27 augustus 1958 Arie in 't Hout, geboren Schiebroek 16 november 1884, overleden Rotterdam 23 februari 1959, huiseigenaar. Zoon van Pieter Pieterse in 't Hout, veehouder, en Cornelia Leeuwenburg.

VIIa.17 Catharina Maria Kermis, geboren Rotterdam 28 mei 1914, overleden Amsterdam 23 februari 1994, dienstbode.

Trouwde (1) Rotterdam 29 augustus 1934, gescheiden Rotterdam 11 oktober 1946 Abraham Jakob van Klaveren, geboren Schiedam 13 oktober 1909, overleden Geelong (Victoria, Australië) 1982, fruithandelaar, radiomonteur. Zoon van Johannes van Klaveren, gasfitter, gas- en waterfitter, en Reintje Peverelli.   Trouwde (2) Ouder-Amstel 12 januari 1949 Goitse Egtbert van Wijk, geboren Lonneker 12 juni 1919, overleden Amsterdam 19 januari 1992, chauffeur, opzichter Landbouw Crisis Organisatie (1942), vertegenwoordiger. Weduwnaar van Froukje Noordhof, zoon van Hendrik Jan van Wijk, rijkscommies, ambtenaar der directe belastingen, en Geertje Kersaan.

VIIa.18 Antonia Kermis, geboren Rotterdam 26 september 1916, overleden??, dienstbode. Trouwde Rotterdam 20 februari 1935 Aegidius Lankhorst, geboren Rotterdam 28 september 1912, overleden??, monteur. Zoon van Aegidius Lankhorst, brandersknecht, los werkman, varensgezel, koopman, en Aleida Josina Pellinkhof.

# # # # #

Ongewenste vreemdeling Een meter en 60 centimeter lang, bruine ogen, blonde haren en een gezonde gelaatskleur noteerde Joseph Leleu - adjunct opziener van de Antwerpse politie verbonden aan het hoofdbureau - op 28 april 1924 om half elf 's avonds in het proces-verbaal van aanhouding. Hendricus Johannes Kermis (VIIIb) was zes dagen daarvoor van boord gegaan van een vrachtschip van Stoomvaart-Mij "Telegraaf" en was kennelijk niet teruggekeerd aan boord en verbleef illegaal in Antwerpen. De Belgische diender stelde verder vast dat de Rotterdammer geen vaste woonplaats en geen middelen van bestaan had. In opdracht van de hoofdcommissaris van politie van Antwerpen werd Kermis de volgende dag door de Gendarmerie van Antwerpen overgebracht naar de grens van Holland. [Bron: FelixArchief Antwerpen, inventarisnummer 481#177522] Scheepvaart 28 februari 1924