HOME

Families POFFERT (Feerwerd) en TER WIEL (Garnwerd) [1]

TIES TER WIEL betrokken bij twee scheepsrampen

In het register van naamsaanneming op 31 december 1811 te Ambt Hardenberg [2] staat de aangenomen familienaam Pofferts, in de akten van de burgerlijke stand ook wel verbasterd tot Poffert en Poffers. Voor de hand liggend, want hun wortels liggen in Overijssel "op 't Pofferts op 't Heemserveen", een buurtschap dat tot 1940 behoorde bij Ambt Hardenberg.

Maar waarom koos Martje Derks uit het Groninger dorp Feerwerd voor haar en de kinderen in 1812 voor de achternaam Poffert? Een vraag die wel nooit beantwoord zal worden. En zullen haar kinderen en kleinkinderen ooit nageroepen zijn met 'Poffertje'? De associatie met het kermisgebak heeft geleid tot deze webpagina. De aanleiding is dit keer niet een verwantschap tussen de families Werk en Poffert, want die heb ik niet kunnen ontdekken. Meer voor de hand ligt dat nazaten van Martje Derks en Harm Klasen ooit de geur van poffertjes of ander kermisgebak hebben opgesnoven die opsteeg uit een kraam van de familie Werk.

Ontegenzeggelijk was de familie Poffert 'met handen en voeten' gebonden aan Feerwerd. Harm Klasen, zijn kinderen en kleinkinderen zijn allen geboren te Feerwerd en vóór 1811 daar ook gedoopt. In mannelijke lijn eindigt onderstaande genealogie reeds in de negentiende eeuw bij de tweede generatie. Harm Derks Poffert, de oudste zoon van Derk Harms Poffert, is niet ouder geworden dan  negen jaar; schuitenvaardersknecht Popke Derks Poffert overleed ongehuwd op 23-jarige leeftijd en de derde zoon is levenloos geboren.

Hun zuster Mattje Derks Poffert overleed op 41-jarige leeftijd, echtgenoot Pieter ter Wiel achterlatend met hun driejarige zoon Adrianus. Uit het tweede huwelijk van Pieter met Derktje Kooi is zoon Ties geboren. Ties is zestien jaar oud als hij als lichtmatroos aanmonstert op schoenerbrik Elisabeth [3], 25 jaar later eindigt zijn zeemanscarrière abrupt wanneer hij als gezagvoerder met stoomschip Anton van Driel [4] op de rotsen loopt van Newfoundland. 27 van de 30 bemanningsleden, waaronder Ties van der Wiel, overleven de schipbreuk niet. 

Familie Poffert (Feerwerd)

Doopinschrijving Derk Harms. Bron: Groninger Archieven; Kerkeboek Feerwerd 1666-1811. Collectie DTB (toegang 124). Inventarisnummer 72.

Begraafplaats Feerwerd, mei 2010.   Gedenksteen Jantje Poffert (II.10), echtgenoot Jan Nienhuis en dochter Grietje Catharina Nienhuis. (Copyright © Henk Werk)

Foute of onduidelijke opgave van de nabestaanden of graveerfout van de steenhouwer? Jantje Poffert is niet op 20 maar op 26 juli 1912 overleden.

Familie Ter Wiel (Garnwerd)

[7]

[5]

Stoomschip Anton van Driel gestrand en kapot geslagen op de rotsen van Newfoundland (1919)

Rotterdam maandag 17 november 1919, in opdracht van de Nederlandse regering en onder gezag van kapitein Ties ter Wiel vertrekt de 2522 ton metende ss Anton van Driel met bestemming Sydney aan de Canadese oostkust. Door het buitengewoon slechte weer duurt de reis maar liefst 27 dagen. De hoop vóór Kerstmis weer thuis te zijn is vervlogen. Nog meer omdat de boycot door de Canadese regering, als gevolg van de Amerikaanse mijnwerkersstaking, moet worden afgewacht  alvorens 3800 ton steenkool kan worden geladen. Twee weken na aankomst gaan de trossen los op zaterdag 27 december.

Ties ter Wiel kiest de gebruikelijke noordelijke route, die in de regel ook werd gevolgd door de passagiersschepen van de Holland-Amerikalijn. ss Anton van Driel is twee dagen onderweg als het noodlot toeslaat aan de zuidkust van Newfoundland. Ter hoogte van het vissersdorpje St. Shott's [8] loopt het stoomschip zondagavond in het pikkedonker op de rotsen. Bakboordzijde slagen alle bemanningsleden, sommigen halfnaakt, aan boord van een van de twee gestreken reddingssloepen te komen. Roeien naar de rotsige kust in een poging aan land te komen is uitgesloten en omdat hun schip niet meer zo werkt valt het besluit terug aan boord te gaan. Slechts twee van de 29 bemanningsleden lukt dit en overleven de ramp: 2e stuurman Van der Ploeg en stoker Bredius. De overigen sterven de verdrinkingsdood. Tot hun niet geringe verbazing treffen zij in de telegrafiehut tremmer Michel aan, die zich in Sydney had gemonsterd. De vorige dag gewond geraakt aan een voet en zich verwarmend aan een kachel was de paniek hem volledig ontgaan. Gedrieën trekken zij droge kleren aan van 1e machinist Rotermundt. De volgende morgen bij daglicht doen zij een tevergeefse poging een oude werkboot in gereedheid te brengen. Woensdagmorgen worden zij uiteindelijk gered door de Canadese stoomsleepboot A.P. Ingraham en te Trepassey aan land gezet. Het passagiersschip ss Nieuw-Amsterdam brengt beide Nederlanders vanuit New York naar thuishaven Rotterdam.

Ruim een maand na de scheepsramp meldt het Amersfoortsch Dagblad dat ss Anton van Driel "geheel uit elkaar geslagen is. Alleen de boeg steekt nog boven de rotsen uit; 21 lijken zijn geborgen." [9]

ss Anton van Driel vertrokken uit Sydney op Cape Breton Island (Nova Scotia, Nieuw Schotland) Gestrand ter hoogte van St. Shott's op het zuidelijkste puntje van het schiereiland Avalon (Newfoundland)

Stoomschip Alice H in de Oostzee ten onder door gesprongen zeemijnen (1914)

In de nacht van 20 op 21 augustus 1914, twee maanden na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, zinkt stoomschip Alice H [12] in de Oostzee, 20 mijl ten noorden van het eiland Dagö (Hiiumaa, Estland). Matroos K. Heeres staat aan het roer en 1e officier Ties ter Wiel aan het kompas wanneer hun schip, varend in konvooi, op een mijn loopt. Het gehele voorschip wordt uit elkaar geslagen, maar zinkt nog niet. Een luik wordt in de lucht geslingerd. Grote stukken hout en balken vallen rondom hen neer. De kapitein slaapt in de kaartenkamer en springt naar buiten. Zijn vrouw komt op blote voeten en in nachtgewaad aan dek en vraagt: "Wat gebeurt er". Het zijn de laatste woorden die Heeres van haar heeft gehoord. Een tweede en derde mijn springen onder het ketelruim en onder het achterschip uit elkaar en betekenen de genadeklap.

"We zagen nog de "Alice" met den kop naar boven zinken", volgens Heeres, die met twaalf andere bemanningsleden het vege lijf in de aan bakboordzijde gestreken reddingboot weten te redden. De reddingboot aan stuurboordzijde gaat met tien collega's ten onder in de golven. Onder hen kapitein Jan Rente Smit en zijn vrouw Jansje Pals, amper drie maanden eerder te Rotterdam getrouwd. [13] 2e officier Charles Currie en donkeyman [hulpstoker] A. van der Vindt hebben meer geluk. Zij zien kans met zwemvest om zich vast te klampen aan stukken hout en worden door Heeres en de zijnen aan boord gehesen. De zoektocht naar andere bemanningsleden wordt na twee uur gestaakt. Na acht uur zeilen bereiken de overlevenden Dagö. Daar vernemen zij dat stoomschip Houtdijk, het achterste schip in het dertien schepen tellende konvooi, eveneens door mijnen is getroffen en is gezonken.

Met prachtig weer en bestemming Helsingborg verlaat stoomschip Alice H op 18 augustus 's morgens acht uur de haven van de toenmalige Russische hoofdstad St. Petersburg. Op ongeveer een uur varen ligt het Russische eiland Kronsjtadt (Kotlin) waar een Russische loods en marineofficier aan boord komen. Op nog een uur varen ligt een wachtschip, de loods stapt van boord en onder begeleiding van een loodsstoomboot vervolgt Alice H zijn vaart in de Finse Golf. "Om half zes namiddags vertrok het loodsstoomschip en kon men zonder gevaar verder stoomen." Aldus het relaas van Ties ter Wiel in het Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander [14], gedetailleerder en nogal afwijkend van het verslag van matroos Heeres in dagblad Het Volk [15]. De laatste laat hun schip om zes uur 's avonds uit St. Petersburg vertrekken, ter hoogte van Kronsjtadt voor anker gaan en de reis de volgende middag onder begeleiding van een torpedoboot vervolgen.

Ter Wiel: "Op den 19den Augustus, 's morgens half zes, werden de schepen door een Russische gouvernementsstoomboot aangehouden en werd last gegeven onmiddellijk de Papenwickbocht binnen te loopen en daar verdere orders af te wachten. 's Morgens om acht uur ging men in die bocht voor anker en om elf uur heesch het gouvernementsstoomschip de vlag en gaf het signaal om te volgen. Om twaalf uur 's middags verlieten beide stoomschepen [Alice H en de Houtdijk] met nog 11 andere de Papenwickbocht [16], begeleid door de gouvernementsstoomboot." Om tien minuten voor zeven bereikt het konvooi Nargö (eiland Naissaar ten noorden van Tallinn), veilig door het mijnenveld [17] geloodst en zonder begeleiding verder varend. Afgaande op Heeres voert de Alice H het konvooi aan, de Houtdijk sluit de rij. "Ik stond wacht. Het was een prachtige nacht, en nog te 12 uur telde ik de schepen achter ons aan de toplichten : zij waren er nog alle 13." Een uur later ontploft de eerste mijn, de reddingboten  worden deels neergelaten. De Alice H begint nog geen half uur later onmiddellijk te zinken wanneer de tweede mijn ontploft. De bemanning gaat onmiddellijk in de reddingboten en maakt dat zij wegkomt.

De bemanning van beide Nederlandse stoomschepen reist naar Nederland via Reval (Tallinn, hoofdstad van Estland), waar tegenover de Nederlandse consul een verklaring wordt afgelegd, Hamburg en Groningen. Woensdagavond 2 september loopt de trein het Rotterdams Maasstation binnen. Ruim twee maanden na hun aankomst bericht Het nieuws van den dag: "De Raad [voor de Scheepvaart] was van oordeel, dat allen, die aan boord waren, blijkbaar hun plicht hebben gedaan en dat de reddingsmiddelen behoorlijk in orde waren." [18] 

Noten en geraadpleegde bronnen

Nieuwe pagina: 7 juni 2010. Voor het laatst bijgewerkt: 21 juni 2018.

Copyright © Henk Werk Met uitzondering van genealogische data is gehele of gedeeltelijke overname alleen toegestaan na schriftelijke toestemming.