INLEIDING

Poffertjes, vóór de twintigste eeuw ook wel bollebuisjes of broedertjes genoemd, zijn niet zoals wel wordt beweerd in de Bataafs-Franse Tijd (1795-1813) of kort daarna door Franse wafelkramen in Nederland geïntroduceerd, maar zijn oer-Hollands van oorsprong. Deze kleine, ronde gebakjes, traditioneel geserveerd met een klont boter en bestrooid met poedersuiker, werden reeds aan het eind van de zeventiende eeuw gegeten. Halverwege de achttiende eeuw verschenen de eerste poffertjesrecepten in gedrukte vorm.  

Met welke ingrediënten werd het beslag in de loop der tijden gemaakt, op welke manieren vulden de poffertjesbakkers en -baksters de kuiltjes in de pan en hoe verhitten zij de poffertjespan, wie aten poffertjes en waar? Vragen die ik in dit werk beantwoord. 

Poffertjes. Wie kent ze niet? Bollebuisjes en broedertjes zijn daar en tegen uitgestorven begrippen. Het Woordenboek der Nederlandsche Taal maakt geen onderscheid: de drie baksels zijn klein en gelijk van vorm en betekenen bollebuisjes en broedertjes hetzelfde als poffertjes. Terecht? Met ‘Zijn poffertjes, bollebuisjes en poffertjes gelijkbetekenend?’ geef ik het antwoord. 

Eenzijdig waren poffertjesbakkers niet, want veelal kwam ook de baklucht van wafels uit hun kramen. Maar ook (gevulde) oliebollen en appelbeignets lagen in hun vitrines uitgestald. Belgische exploitanten van ‘Franse’ wafel- en beignetskramen verruimden, geprikkeld door het succes van hun Nederlandse collega’s, in omgekeerde richting hun assortiment met poffertjes 

Poffertjes worden niet alleen in, maar ook buiten Nederland, in en buiten Europa gegeten. Dat, avontuurlijke, ondernemers niet altijd vaste voet aan de grond kregen, leest je in ‘Poffertjes in het buitenland’.

 Dit werk is ook een ode aan illustere poffertjesbakkers die ooit op kermissen en daarbuiten op evenementen poffertjes bakten. Of het reizen gedurende een aantal weken of maanden afwisselden met het pachten van een vaste standplaats. Exploitanten, die het reizen om wat voor redenen opgaven, plaatsten met toestemming van het gemeentebestuur hun opbouwkraam op een vaste plek of zetten hun nering in een nagelvast pand voort.

In ‘Opbouwkramen, vergane glorie’ breng ik niet meer bestaande poffertjeskramen weer tot leven. In ‘Opbouwkramen, in volle glorie’ zet ik nog bestaande poffertjeskramen en hun exploitanten in de schijnwerpers.