Etablissement "victor"
poffertjes- wafel- en beignetskraam
Pieter van twist / familie van engelenburg
| Kermisbedrijf 'P. van Twist - Etablissement Victor' (1938 - 1963) |
| Etablissement "Victor Consael" is een begrip dat bij menigeen slechts vage herinneringen zal oproepen. Omstreeks 1884 door hem opgericht, reisde de Belg Victor Célestin Consael vanuit Breda met zijn opbouwkraam door Nederland, het kermispubliek verwennend met beignets, wafels en poffertjes. Na zijn overlijden in 1917 zetten verschillende ondernemers de exploitatie voort. De reis eindigt begin jaren zeventig van de vorige eeuw met Adrianus Cornelis (Ad) Flantua (1936 - 2000) omdat exploitatie nauwelijks nog lonend is. |
| De eerste twee exploitanten na Victor Célestin Consael, Jacobus (Jac.) van Leeuwen (1888 - 1934) en Hendrik Johannes Andreas (Harrie) Nacke (1896 - 1971) brengen hun onderneming onder in een vennootschap. Harrie Nacke gaat na het overlijden van Van Leeuwen alleen door. Jac. van Leeuwens weduwe Sophia Christina van Netten, roepnaam Fietje, hertrouwt twee jaar later de veel jongere Pieter (Puck) van Twist. Afgaande op het verschil in leeftijd, 28! jaar, een opmerkelijk (liefdes?)setje. Met Fietje zijn we terecht gekomen bij het kermisbedrijf 'P. van Twist - Etablissement Victor', in het handelsdossier voor de Kamer van Koophandel in Breda omschreven met 'poffertjes-, wafel- en beignetskraam en verkoop van zwak alcoholische dranken'. Fietje dompelt zich dus opnieuw onder in frituur- en bakdampen. |
| Pieter (Puck) van Twist (Teteringen* 1912 - Breda 1990) |
| Het huwelijk tussen en met
Sophia
Christina (Fietje) van Netten werd eind 1936
voltrokken. Maar pas in 1948 schreef Pieter zijn bedrijf in bij de
Kamer van Koophandel in Breda. Zijn ouders, voorman-rangeerder bij de Staatsspoorwegen Pieter van Twist en Hendrika
Jans van der Broek, lieten zich niet zien in de
trouwzaal van het stadhuis in Breda. In plaats
van mondelinge toestemming tot zijn huwelijk
gaven zij hun fiat bij notariële akte. Reeds
lang de leeftijd van 30 jaar overschreden, kon
Fietje zonder ouderlijke toestemming trouwen. Het is niet boud te veronderstellen dat Fietje Pieter aanspoorde met een gebakkraam te reizen en hem op het idee bracht het kermisgebak onder de handelsnaam "Victor" te verkopen. De naamsbekendheid en goede reputatie van "Victor Consael" zal de drijfveer geweest zijn hun etablissement "Victor" te noemen. Met jarenlange ervaring in haar rugzak was Fietje ongetwijfeld de drijvende kracht, bij de 24-jarige Pieter ontbrak het aan ervaring neem ik aan, want hij liet bij de huwelijksvoltrekking aantekenen zonder beroep te zijn. Hooguit twee kermisseizoenen duurde de reis waarna "Victor" van 1939 tot 1947 stil lag. De Tweede Wereldoorlog, waarin het rondreizen sterk aan banden werd gelegd, de schaarste aan levensmiddelen in en de distributie van levensmiddelen na de oorlog gooiden namelijk roet in het eten. Met de in 1953 uitgesproken scheiding eindigde ook hun gezamenlijke reis. Fietje trok zich op 69-jarige leeftijd terug in Nieuw Ginneken, haar bungalow noemde zij toepasselijk "Victor". Een maand na de inschrijving van hun scheiding bij de burgerlijke stand van Breda trouwde Pieter werkster Catharina (Kitty) Stolwerk, zonder kermisverleden, vier jaar jonger en niet eerder getrouwd geweest. Een gevalletje van overspel ging vooraf, want Catharina baarde twee jaar voor hun huwelijk een tweeling. Op 5 april 1963 hief Pieter van Twist Etablissement "Victor" wegens verkoop op. "Victor" leefde voort in het gelijknamige 'Café Billard' in Breda. 'De verkoop in het klein' liet Pieter over aan vergunninghouder Wilhelmus Martinus Boemaars. Met de verkoop van het café op 22 januari 1976 aan Jacobus de Vet trok Pieter van Twist zich terug uit de horeca. *In 1997 werd Teteringen in zijn geheel geannexeerd door Breda en hield op te bestaan als zelfstandige gemeente. |
| Sophia Christina (Fietje) van Netten (Rotterdam 1884 - Breda 1969) |
| Fietje was zes jaar oud toen moeder Alida
Zwaan in 1890 overleed. Een jaar na de
voltrekking van Fietjes huwelijk met
bierbottelaar Johan Hendrik Neef overleed vader
Pieter van Netten in 1905. Haar eerste huwelijk
eindigde na acht jaar in een scheiding en
kinderloos. Zoon Gerrit Neef overleed in het
eerste levensjaar, dochter Elizabeth Margaretha
Neef werd niet ouder dan twee dagen. Ook haar tweede huwelijk met koffiehuishouder Jacobus van Leeuwen eindigde kinderloos. Na vijftien jaar huwelijk overleed hij in 1934 plotseling op 45-jarige leeftijd. 'Mijn geliefde man', liet weduwe Fietje in een rouwadvertentie weten. Fietje overleed op 15 november 1969, de begrafenisstoet - de lijkwagen met koperen kaarslantaarns werd getrokken door twee zwart gedrapeerde paarden; daarachter vijf zwart-bruine volgkoetsjes met de donkere gordijntjes neergelaten tegen al te onbescheiden blikken; de bloemstukken en kransen van uitsluitend rode anjers en rozen - trok talloze belangstellenden. In de rouwkamer van de protestantse begraafplaats Zuilen speelden een violist en een organiste de serenade "Les millions d'Arlequin" van Richard Drigo en wereldhit "Seranata" van Enrico Toselli. De door haar zelf geschreven tekst: 'Lach maar paljas, mijn hart is gebroken', op het kaartje dat op haar borst rustte, was bestemd voor Pieter van Twist. Of de liefde wederzijds was, weet zijn dochter niet. Volgens familie en vrienden had Fietje 'een werkzaam en veelbewogen leven' achter de rug. 'De zaken die zij heeft gedreven zijn etablissement Victor Consael en etablissement Victor. Op kermissen en feestelijkheden was zij een zeer geziene figuur. Deze voorbeeldige vrouw, die schier alle eigenschappen van een goed mens in zich droeg, heeft de rust thans wel verdiend.' Sophia Christina van Netten rust naast haar 35 jaar eerder overleden man Jacobus van Leeuwen. [Bron uitvaart: Leydsche Courant 20 november 1969, te vinden in het digitale krantenarchief van Erfgoed Leiden en Omstreken] |
| Theodorus (Dorus) van Engelenburg (Rotterdam 1911 - Rotterdam 1982) |
| Het einde van het kermisbedrijf van Pieter
van Twist betekende niet het einde van
etablissement "Victor". Die kwam in handen van
Theodorus, roepnaam Dorus, van Engelenburg. Los
werkman gaf Dorus in 1933 op bij zijn huwelijk
met Willemina Sophia de Vries. Volgens de in
Rotterdam opgemaakte gezinskaart verdiende Dorus
ook de kost als groentehandelaar en
kermisreiziger. De persoonskaart die in 1939 de
gezinskaart verving, laat zien dat hij ook nog
een tijdje als binnenschipper actief is geweest. De kermiswereld zal niet vreemd voor hem zijn geweest. Immers vader Gerrit reisde aan het eind van de negentiende eeuw en in het eerste kwart van de vorige eeuw met verschillende attracties: een draaimolen, een schiettent en een schervenkeuken, ook wel scherventent genoemd, waar je het servies aan diggelen mocht gooien. Niet vreemd dus dat Van Engelenburg in de kermiswereld dook en de exploitatie van "Victor" voortzette. Van wie hij de kunst van het bakken van poffertjes en wafels heeft geleerd, weet ik niet. Zou Pieter van Twist hem hebben ingewerkt? Zo'n twintig jaar duurde de reis die abrupt door zijn overlijden werd afgebroken. Zonder afscheid te kunnen nemen van zijn klanten in Harderwijk en Nijmegen, waar hij ieder jaar langdurig buiten de kermis om een standplaats innam. De kermisgangers in Groningen kenden "Victor" ook. Zo bakte Dorus tijdens de Meikermis in 1974 poffertjes op het welbekende "Eilandje" op de Vismarkt. Een gewilde maar dure standplaats, die na tientallen jaren voor het laatst in 1971 door Corn. de Haan werd ingenomen en vrijkwam voor andere poffertjeskramen. Afgaande op een verslag in het Nieuwsblad van het Noorden van 9 mei 1975 bracht een niet nader genoemde poffertjeskraam 25.000 gulden pacht op. Om met een positief saldo te eindigen moest de exploitant, Van Engelenburg?, iedere dag minimaal 2.500 gulden omzetten. |
 |
| Poserend Pieter (Puck) van Twist en Catharina (Kitty) Stolwerk in hun etablissement "Victor". De bakker met de platte bakkersmuts zou volgens hun dochter Kitty van Twist "Wiebe" kunnen zijn. (afbeeldingen kraam: fotocollectie Stichting Kermis-Cultuur) |
| Hans van der Schoot meent in de linker poffertjesbakker Sjef Timmermans uit Den Haag te herkennen, 'via hem ben ik in de poffertjes terecht gekomen'. Aart Stuy weet het zeker: volgens hem is de poffertjesbakker "Rooie" Joop Boekholt. |
| Theodorus (Theo) van Engelenburg (Rotterdam 1940 - Rotterdam 2013) |
| In 1973 zette zoon
Theo de zaak van vader Dorus over. De bakkers hadden de
beschikking over een honderd kilogram wegende
bakplaat, waarop 240 poffertjes tegelijkertijd
gebakken konden worden, een wafelmolen die
plaats bood aan zes wafelijzers, en een
suikertafel. Hun territorium bevond zich, zoals
gebruikelijk, aan de voorkant van de kraam.
"Victor" bood plaats aan 200 zoetekauwen en
straalde nostalgie uit met veel koperwerk,
glas-in-loodramen en beschilderde panelen uit
1945 van de Amsterdammer Wim Simons. Op 18
augustus 1991 viel het doek voor de familie Van
Engelenburg in het Zeeuwse Aardenburg. Een
correspondente van dagblad De Stem:
'Opvolgers voor de poffertjeskraam heeft de
familie [Van] Engelenburg niet, zodat zij de
deuren hebben gesloten van het honderd jaar oude
familiebedrijf. Vanaf vandaag zet Patricia de
Jong zich in voor haar nieuwe zaak en zorgt de
nieuwe poffertjesbakker voor het geheime
recept.' Maar dat was van korte duur, want
De Jong (lees haar stiefvader Henk Cordes) kwam
haar financiële verplichtingen niet na. 'Mijn
vader is met wat opgetrommelde familie en
vrienden de kraam gewoon op gaan halen.
Afgebroken, weer ingeladen' en 'uiteraard weer
opgebouwd, o.a. in Hellevoetsluis'. aldus Theo's
zoon Edwin van Engelenburg. Zei het via een zijtak, worden poffertjes nog altijd in de familie gebakken. Theo's zus Gerrie trouwde Berend Sipkema, hun oudste dochter Sophia bakt met man Ton en hun tweelingdochters nog steeds poffertjes op kermissen. Niet in een nostalgische opbouwkraam maar naar eigen ontwerp in een uit- en inklapbare metalen doos. |
| Het doek valt |
| Het doek viel in Hellevoetsluis waar de
poffertjeskraam ter plaatse werd omgebouwd naar
grillroom Akçay. Daarbij zijn slechts enkele
elementen bewaard gebleven. Edwin van
Engelenburg zette mij op het spoor naar
grillroom Akcay in Hellevoetsluis en wees me op
het plafond en de glas-in-loodramen. Op
bijgaande afbeelding de bar met daarboven drie
van de overgebleven ramen. Op 18 maart 2023 opende Café & Restaurant pizzeria, grillroom Akçay elders in Hellevoetsluis een nieuw pand. Kort daarop werd “Victor” met de grond gelijk gemaakt. |
 |
| Bar, grillroom Akcay Hellevoetsluis (foto Henk Werk) |
 |
 |
| genealogiefragment van twist |
| I. Pieter van Twist, geboren Breda 1 maart 1885, overleden Breda 19 april 1966, leerling timmerman, timmerman, hulparbeider StaatsSpoorwegen (1903), arbeider in vaste dienst StaatsSpoorwegen (1906), rangeerder StaatsSpoorwegen (per 1 januari 1938 N.V. Nederlandsche Spoorwegen); standplaats Breda 1906-1939, standplaats Feijenoord (Rotterdam) 1939-1944. Trouwde Breda 17 mei 1909 Jans Hendrika van den Broek, geboren Breda 1 februari 1885, overleden Rotterdam 5 november 1962. |
| Uit dit huwelijk: |
| I.1 Willem Bastiaan van Twist, geboren Teteringen 2 september 1909, overleden Breda 10 september 1918. |
| I.2 Maria van Twist, geboren Teteringen 11 november 1910, overleden Amsterdam 30 juni 1986. Trouwde Amsterdam 14 augustus 1935, scheidde Amsterdam (Burgerlijke Stand) 18 september 1978 Johannes Luiken, geboren Ginneken en Bavel 13 januari 1903, overleden Amsterdam 9 september 1981, timmerman, emballeur rolluikenfabriek. Zoon van Hermanus Luiken, arbeider, en Maria van Rijckevorsel. |
| I.3 Pieter van Twist, volgt II. |
| I.4 Willem Bastiaan van Twist, geboren Breda 5 januari 1919. |
| I.5 Charlotte (Lotje, Lotte) van Twist, geboren Breda 7 juli 1920, overleden Breda 12 februari 1997. Trouwde Breda 7 januari 1946 Cornelus Antonius (Cees) Oomen, geboren Ginneken en Bavel 18 november 1919, overleden < 1997, kruidenier, dreven samen een groentewinkel in Ginneken en in het Laurensziekenhuis in Breda (in het Ginneken). Zoon van Aloysius Oomen, kruidenier, en Gerardina Machielse. |
| I.6 Jan van Twist, geboren Breda 17 juli 1923, overleden ?? Trouwde Rotterdam 23 oktober 1946 Hendrika Hilferink, geboren Maarn 9 maart 1924, overleden ?? Zoon van Dirk Jan Hilferink en Alijda Jacoba Poots. |
| # # # # # |
 |
| Etablissement "Victor", 1954-1963, locatie onbekend (fotocollectie: Kitty van Twist) |
| In het midden Catharina (Kitty) Stolwerk, half verscholen aan haar rechterzijde Pieter (Puck) van Twist, rechts kelner Gerrit de Niers uit Nijmegen |
| II. Pieter (Puck) van Twist, geboren Teteringen 27 juni 1912, gedoopt Breda (Sint-Josepkerk) 28 juni 1912, overleden Breda 6 december 1990, exploitatie Etablissement "Victor" (1938-1939), (het bedrijf lag stil in de periode 1939-1947), (1947-1963), exploitatie 'Café Billard' "Victor" (1963-1976). |
| Trouwde (1) Breda 29 december 1936, gescheiden (Breda, Burgerlijke Stand) 15 februari 1954 Sophia Christina (Fietje) van Netten, geboren Rotterdam 7 november 1884, overleden Breda 15 november 1969, begraven Breda (protestantse begraafplaats "Zuilen"), exploitatie Etablissement "Victor Consael", exploitatie Etablissement "Victor". Dochter van Pieter van Netten, conducteur, wisselwachter (1880, 1882), handelsagent (1894), koffijhuishouder (1904), en Alida Zwaan, gescheiden van Johan Hendrik Neef, weduwe van Jacobus van Leeuwen. |
| Trouwde (2) Breda 18 maart 1954, kerkelijk huwelijk Breda (Breda (Onze Lieve Vrouw van Goede Raad, "Driesprong") 10 april 1954 Catharina (Kitty) Stolwerk, geboren Bergen op Zoom ('s morgens half zes) 5 september 1916, gedoopt Bergen op Zoom 5 september 1916, overleden Breda 15 december 1992, werkster, op de kermis werkzaam in goktenten (< 1954). Dochter van Constantinus Marinus Stolwerk, arbeider, en Catharina de Koning. |
| Uit dit huwelijk: een dochter en een zoon. |
 |
| # # # # # |
| genealogiefragment van engelenburg |
| I. Theodorus (Dorus) van Engelenburg, geboren Rotterdam 31 augustus 1911, overleden Rotterdam 14 september 1982, begraven Rotterdam (Algemene Begraafplaats Crooswijk) 17 september 1982, los werkman (1933), koopman in groenten, exploitant luchtschommel (1944-1950), exploitant oefeningsspel (1952-?), kleinhandel in groenten en fruit (markthandel) (1961-?), exploitatie Etablissement "Victor" (1964-1973 volgens de Kamer van Koophandel te Rotterdam). Trouwde Rotterdam 20 september 1933 Willemina Sophia de Vries, geboren Rotterdam 9 mei 1915, overleden Rotterdam 29 november 1996. Dochter van Johannes de Vries, los werkman, koopman in ongeregelde goederen, en Hendrika Sandrina Maij, caféhoudster. |
| Uit dit huwelijk: |
| I.1 Johanna Maria van Engelenburg, geboren Rotterdam 11 december 1933, overleden Rotterdam 2 februari 2004, gecremeerd te Rotterdam (crematorium Hofwijk). Trouwde Rotterdam 21 maart 1956 Dirk Bontes, geboren Rotterdam 8 augustus 1928, overleden Tilburg 15 juni 1983, sorteerder op een scheepswerf, koopman in lompen en metalen, koopman (1957). Zoon van Jan Bontes, steenkolentremmer (1914), ijzerwerker, los werkman, en Anna Adriaantje van Veen. |
| I.2 Hendrika Sandrina van Engelenburg, geboren Rotterdam 30 januari 1936. Trouwde 's-Gravenhage 12 september 1956 Leendert Vermolen, geboren Bussum 23 juni 1931, overleden Roosendaal 13 april 2017, exploitant van een poffertjeskraam. Zoon van Johannes Matthijs Vermolen, vrachtschipper (1929), kermisreiziger, kermisexploitant, cafetariahouder, en Mina Gerrits, houdster van een schiettent (1929), kermisexploitante. |
| I.3 Gerrie van Engelenburg, geboren Rotterdam 10 april 1937, overleden Capelle aan den IJssel 25 november 2007, gecremeerd Rotterdam (crematorium "Rotterdam") 30 november 2007, kermis- en strandtentexploitante. Trouwde Rotterdam 13 januari 1960 Berend (Bep) Sipkema, geboren Amsterdam 30 maart 1933, overleden Rotterdam 5 mei 2013, gecremeerd Rotterdam (Goetzer Dela) 10 mei 2013, kermis- en strandtentexploitant, exploitatie reuzenrad, exploitatie oliebollenkraam. Zoon van Cornelis Sipkema, kermisreiziger, kermisexploitant, en Petronella Catharina Slieker, kermisexploitante. |
| I.4 Theodorus van Engelenburg, volgt II. |
| I.5 Willemina Sophia van Engelenburg. |
| # # # # # |
| II. Theodorus (Theo) van Engelenburg, geboren Rotterdam 23 september 1940, overleden Rotterdam 23 mei 2013, gecremeerd Rotterdam-Overschie (crematorium Hofwijk) 29 mei 2013, exploitatie Etablissement "Victor" (1973-1987 volgens de Kamer van Koophandel te Rotterdam) (1987-1991; 1992-?). Trouwde Jaike Arends. |
| Uit dit huwelijk: een zoon. |
| Per advertentie in het Algemeen Dagblad
van 27 juli 1991 werd kraam "Victor" te koop
aangeboden: T.k.a. mooiste oud-hollandse poffertjes en wafelkraam. (Victor). Afm. 20-10 m. Geheel compleet rondom in glas en lood. Direkt te aanvaarden. Te bez. Terbregsehof 58, R'dam. Tel 010-4554910. |
| Heeft U vragen? Mist U informatie of heeft U tips? Deponeer ze in mijn elektronische brievenbus. |
| Nieuwe pagina: 21 februari 2020. Voor het laatst bijgewerkt 27 juli 2024. |
| Copyright © Henk Werk. Met uitzondering van genealogische data is gehele of gedeeltelijke overname alleen toegestaan na schriftelijk toestemming. |