HOME

vulsma

Harlingen, Zuiderhaven op de achtergrond de R.K. Sint Michaëlkerk (Foto Henk Werk, september 2016)

Tot 1881, toen de Sint Michaëlkerk werd gewijd, kerkten de rooms-katholieke Harlingers, waaronder de familie Vulsma, op dezelfde plaats in een achttiende-eeuwse schuurkerk.

Kermisgebak

Poffertjeskraam Vulsma, '2 porties à 15 cent'. Eén van twaalf prenten uit een map Een Hollandsche kermis, W.F.A.I. Vaarzon Morel, uitgave de Erven Bohn, Haarlem 1897. (Collectie Karel Loeff)

Van reizend met opbouwkramen naar bakkend in nagelvaste panden (Deel 2)

Samen reizen Aldert en Nicolaas Vulsma tot 1892 stad en land af, naar 's-Hertogenbosch - de enige plaats onder de grote rivieren?, naar 's-Gravenhage, Haarlem, Delft, Zutphen, Zwolle, Deventer en Groningen. Steden die opduiken in dagbladen, maar gezien hun grote werkgebied licht krantenarchief Delpher waarschijnlijk slechts een tipje van de sluier op. Aanvankelijk adverteerde Gebroeders Vulsma met 'Zuur- en Poffertjeskraam', maar begin jaren 80 werden kermisgangers opgeroepen een bezoek te brengen aan hun 'Poffertjes- en Ververschingskraam'. Hun assortiment beperkte zich niet tot poffertjes en verversingen, maar Aldert en Nicolaas Vulsma bakten ook wafels in de jaren 80, zoals onder andere blijkt uit een advertentie in de Zutphensche courant van 18 juni 1888. Hun 'zo gerenommeerde fijne Hollandsche Wafelen' verkochten de broers voor vijftien cent per portie (twee stuks?) en zij bezorgden 'ten allen tijde' een dozijn (twaalf stuks) voor 84 cent aan huis. Gebroeders Vulsma stond kennelijk eerder op de kermis in Zutphen gezien de opmerking 'en recomandeeren zich tot hetzelfde drukke bezoek als voorgaande jaren'. Op de Haagse kermis hadden zoetekauwen in 1885 de keuze uit poffertjes, wafelen én beignets, 'en wat er opgedist wordt, is puik van qualiteit en netjes bediend'. [Het Vaderland 12 mei 1885] 'WAARSCHUWING!' staat boven en onder een advertentie in het Dagblad van Zuidholland en 's Gravenhage van 13 mei 1885. Zijn de broers bevreesd voor concurrentie van eigen familie? Die suggestie wordt in ieder geval gewekt dat de kraam van volle nicht Cecilia Vulsma en echtgenoot Sierk de Boer uit hun vaarwater moet blijven:

WAARSCHUWING! Gebr. Vulsma gevoelen zich gedrongen aan de geachte Inge- zetenen van 's Gravenhage mede te deelen, dat hun Poffertjes-, Wafel- en Verver- schingskraam NIET v e r p l a a t s t is, maar evenals vorige jaren staat op het Buitenhof tegenover de Halstraat. Daar er Kaartjes verspreid zijn van S. DE BOER, die handelt onder de Firma VULSMA, onzen bekenden naam, dat diens Tent verplaatst is naar de Schedeldoekshaven, zou dit allicht tot vergissing of teleurstelling aanleiding kunnen geven. UEds. Dienaren, GEBRs VULSMA WAARSCHUWING!'.   Voorgevel lunchroom Joh. Vulsma, Amsterdam, Utrechtschestraat 86 (Nationaal Archief, foto Kees Hofker / Spaarnestad Photo (05887)) Het pand is opgenomen in het Rijksmonumentenregister. Interieur lunchroom Joh. Vulsma, Amsterdam, Utrechtschestraat 86 (Nationaal Archief, foto Kees Hofker / Spaarnestad Photo (05887))

Op 6 mei 1887 opende Gebroeders Vulsma tijdelijk in 's-Gravenhage een poffertjes- en wafelsalon op nummer 20 aan de Lange Pooten. Tot ergernis van een van de bezoekers was het aan het einde van de openingsdag hommeles: 'INGEZONDEN STUKKEN M i j n h e e r  d e  R e d a c t e u r ! Na afloop van een voorstelling in het Gebouw op Vrijdagavond begaf zich een zeer talrijk publiek naar den tijdelijken wafelwinkel van de Gebr. Vulsma in de Pooten. Nauwelijks waren alle personen gezeten, of het sloeg 12 uur en deed de politie het lokaal on[t]- ruimen. Protesten hielpen niet en de eigenaar der zaak leed groote schade. Met welk recht deed de politie dien winkel sluiten? Banketbakkers mogen toch open- blijven zoolaat als zij willen! E e n d e r 68 w e g g e j a a g d e n.' (Bron: Het Vaderland 10 mei 1887) (Bron: Haagsche courant 6 mei 1887) Vennoot Aldert Vulsma overleed in 1892 op 52-jarige leeftijd te Amsterdam. Overeenkomstig de door notaris Michiel Goslings vastgelegde afspraken, zal Gebroeders Vulsma voortgezet zijn door vennoot Nicolaas Vulsma en Aldert's weduwe Cornelia Wilhelmina van Stekelenburg. Nicolaas Vulsma overleed in 1912 op 71-jarige leeftijd eveneens te Amsterdam, waarna Gebroeders Vulsma vermoedelijk door Cornelia Wilhelmina van Stekelenburg, ondersteund door zoon Johannes Theodorus Vulsma (Va.), tot aan haar overlijden in 1915, werd geleid. In de periode 1915-1920 laat Gebroeders Vulsma zich nog een aantal keren horen. Twee keer komen de bakgeuren van wafels en poffertjes buiten de kermis om uit een nagelvast pand. In 1915 uit hotel De Karseboom in Nijmegen en in 1920 uit het Volkspark Gebouw in Zwolle. In 1919 bezoekt Gebroeders Vulsma met een poffertjes- en wafelbakkerij de Zomerfeesten Bonus Eventus in Breda. Ondertussen opent Johannes Theodorus Vulsma op 4 juli 1917 een poffertjes- en wafelsalon annex lunchroom op nummer 86 aan de Utrechtschestraat in Amsterdam. Oblieën in blik verkoopt 'Joh. Vulsma' respectievelijk voor één gulden en vijftien cent en voor één gulden en 75 cent, voor verzending rekent hij 40 cent portokosten.* Formeel sluit de salon op 25 april 1932.** Uitgebakken is Vulsma dan nog niet. Jaarlijks, van 1933 tot 1937, bakt hij in de maanden augustus en september poffertjes en wafels in de tuin van restaurant La Bordelaise in Velp.*** Johannes Theodorus overleed op 6 mei 1938 te Amsterdam. Wie in de jaren 1938, 1939 en 1940 in de tuin van La Bordelaise achter de poffertjespan stond en de wafelijzers in het vuur legde, is mij niet bekend. Zijn tweede vrouw Alida Catharina Kuipers overleed in 1926 en geen van zijn zonen volgde hun vader op. (Bronnen: * De Amsterdamsche dameskroniek 9 september 1922. ** Noord-Holland Archief, Kamer van Koophandel Amsterdam, Handelsdossier 5051. *** Delpher, dagbladadvertenties.)

Van reizend met opbouwkramen naar bakkend in nagelvaste panden (Deel 3)

Cecilia Vulsma (IIIb.1), dochter van schoenmaker Gerardus Nicolaas Vulsma, volle nicht van Aldert en Nicolaas Vulsma, en Sierk de Boer, zoon van dakpannenbakker Hendrik Sierks de Boer, reisden onder de firmanaam S. de Boer firma Vulsma. Cecilia en Sierk trouwden in 1873 te Harlingen, vestigden zich te Amsterdam en reisden tot 1887 met hun gebakkraam ondermeer naar Tilburg, Zwolle, 's-Gravenhage, Rotterdam, Nijmegen, Haarlem, Tiel, Arnhem en Winschoten. Toeval of een bewuste keuze om in hetzelfde jaar dat de Haagse kermis werd verboden te stoppen met reizen en te verhuizen naar de Hofstad? Hoe dan ook, kort voordat zij Amsterdam achter zich lieten, openden Cecilia en Sierk een poffertjes- en wafelsalon in een nagelvast pand op nummer 62 aan de Prinsestraat. Kennelijk was de opening van een nagelvast pand zo nieuwswaardig dat ook buiten 's-Gravenhage deze gebeurtenis aandacht kreeg: 'Nu er geen kramen meer zullen komen op het Buitenhof, hebben een wafelbakker en een poffertjesfabrikant zich geassocieerd, en in de nieuwe Prinsenstraat is nu een parmanente [sic] wafel- en poffertjes-salon verrezen' (Utrechtsch provinciaal en stedelijk dagblad 27 december 1886) en 'In onze nieuwe Prinsenstraat is een salon voor poffertjes en wafels geopend, een keurig établissement, als restaurant ingericht en waarvan het hoofdvertrek niets anders is dan een vaste broedertjes-kraam [synoniem voor poffertjeskraam] met steenen muren en spiegelruiten' (Nieuwe Groninger courant 28 december 1886). Welke persoonsnamen schuilen achter de geassocieerden [compagnons]? Wie de poffertjesfabrikant was, is een raadsel: Sierk de Boer? Cecilia Vulsma? Advertenties, onder andere in de Haagsche courant van 24 april 1890, geven wél antwoord op de vraag wie de wafelbakker was: Jacobus van der Zee, zijn wafelijzers, en daarmee zijn wafels, waren  J. v. d. Z. gemerkt. Ging S. de Boer firma Vulsma weer op reis? Slechts één aanwijzing op dat antwoord geeft een advertentie in de Winschoter courant van 25 september 1889 toen hun wafel-, poffertjes- en ververschingskraam voor de eerste maal de kermis in Winschoten bezocht. Bij hoge uitzondering vermeldde de firma haar prijzen tien cent voor een dozijn poffertjes en 72 cent  voor een dozijn wafels. Lang zal de reis niet hebben geduurd, want kort na de kermis in Winschoten overleed Sierk de Boer op 45-jarige leeftijd te 's-Gravenhage. Voormalige wafel- en poffertjesbakkerij C. Vulsma, Den Haag, hoek Prinsestraat-Juffrouw Idastraat, 2025 (Foto's  Henk Werk) Het Centrum van Den Haag, waaronder de Prinsestraat, valt onder Rijks Beschermd Stadsgezicht.   Twee jaar na het overlijden van Sierk de Boer trouwt Cecilia Vulsma de zes jaar jongere wafelbakker Arnoldus de Vries. Een bekende van de familie Vulsma, want Arnoldus leerde het vak bij Gebroeders Vulsma. Dat blijkt uit het Algemeen Politieblad (1884, p. 999) waarin hij staat vermeld als 'voormalig knecht Gebroeders Vulsma'. Arnoldus de Vries verkeerde in 'kennelijke staat van dronkenschap op de openbare weg' waarvoor de kantonrechter te Tiel hem veroordeelde tot één gulden boete of één dag opsluiting als alternatief. De salon aan de Prinsestraat werd voortgezet onder de naam C. Vulsma en Van der Zee. In 1898 overleed Cecilia Vulsma. Wie runde daarna de zaak aan de Prinsestraat? Weduwnaar Arnoldus de Vries? Wafelbakker Jacobus van der Zee? De Vries is onzichtbaar in dagbladadvertenties en Van der Zee ondertekende advertenties nog slechts luttele jaren na het overlijden van Cecilia Vulsma. Het meest voor de hand ligt dat zoon Gerardus Hendricus de Boer, de enige volwassen geworden zoon van Sierk en Cecilia, de leiding neemt, want als eigenaar meldt hij op 21 december 1921 wafelbakkerij C. Vulsma aan bij de Kamer van Koophandel in 's-Gravenhage.* De wafel- én poffertjesbakkerij is dan nog steeds gevestigd aan de Prinsestraat 62. Stevige kritiek krijgt De Boer in de Deli van 1 mei 1924. Met reclame voor de deur biedt hij zogenaamd een 'warme lunch' aan. BJIMME in de rubriek VANITY FAIR van 29 maart 1924: 'Een andere lunchgelegenheid biedt de Wafelwinkel van Vulsma in de Prinsestraat, waar laatstelijk voor het raam te lezen staat: Warme lunch à f 0.75 en f 1. Ik ben eens gaan kijken, hoe het was met die warme lunch, en werkelijk was het boerenbedrog, een lunch van eenige porties poffertjes en wafels, met koffie, bier of melk!' Zonder prijzen te noemen van een portie poffertjes of wafels adverteerde De Boer tot 1931 veelvuldig. Daarna maakte hij zelden reclame wat mogelijk, om kosten te besparen, te maken heeft met de in 1929 uitgebroken economische crisis. De prijzen gaan omlaag, hoeveel centen zoetekauwen dan moeten neerleggen voor een portie poffertjes of wafels laat De Boer in het midden. Een andere poging om klanten te trekken doet hij in 1932 door kleine wafels voor tien cent per stuk aan te bieden. In 1936, de economie begint langzaam weer op te krabbelen, plaatst hij in de Haagsche courant van 9 juni samen met het Trianon Theater een advertentie om  kinderen (en hun ouders en grootouders) te lokken. Voor 25 cent zijn toegangskaartjes te koop om Shirley Temple op het witte doek te bewonderen in 'De kleien kolonel' waarna de kinderen na afloop bij Vulsma voor vijftien cent poffertjes kunnen eten.    Eigenaar G.H. de Boer sluit zijn zaak op 15 november 1938.* Gerardus Hendricus de Boer is dan 47 jaar oud, is een tijdje werkloos en verdient daarna zijn brood als kantoorbediende.** Vulsma is na de sluiting in 1938 nog niet helemaal buiten beeld, want in 1939 en 1940 (evenals in 1938) kunnen Vulsma's poffertjes en wafels onder het genot van een showorkest of intiem strijkje in de zomermaanden verorberd worden in de tuin van het Arnhemse restaurant La Bordelaise. Gerardus Hendricus de Boer overleed 85 jaar oud op 16 augustus 1966 in het Haagse verpleeghuis Dochters der Liefde. (Bronnen: *Nationaal Archief, Kamer van Koophandel 's-Gravenhage, Handelsdossier 6470. ** CBG Den Haag, Persoonskaart.)

Wafel- en poffertjesbakkerij C. Vulsma, Den Haag, hoek Prinsestraat-Juffrouw Idastraat, ca. 1918 De namen van de bakkers zijn mij onbekend; de zittende wafelbakker is dezelfde persoon - te herkennen aan zijn snor - staande links achter de bakplaat. Poffertjesplaat en oven werden op hout gestookt. De wafels gebakken met knie-ijzers, de uithollingen in de poffertjesplaat gevuld met een pollepel. (Haags Gemeentearchief, HGA001900322-323, naam vervaardiger onbekend)

GENERATIE VI VIa. Aldert Nicolaas Maria Vulsma, geboren Amsterdam (Leidschestraat 33) 2 februari 1896, overleden Schaik 28 juni 1992, ingenieur, leraar HBS. Tro uwde Oss 1 september 1902 Catharina Anna Rijken, geboren Oss 1 september 1902, overleden Schaik 11 september 1980. Dochter van Hendrikus Wilhelmus Rijken, kantoorbediende, en Petronella Christina Holst. Uit dit huwelijk: VIa.1 Ilse Petronella Theresia Vulsma, geboren Oss 5 februari 1927, overleden Oss 2 mei 2021. Trouwde Oss 6 november 1951 Geerit Jacob den Dikken, geboren Sliedrecht 2 augustus 1924, overleden Oss 27 november 2005, tandarts met praktijk te Oss. Zoon van Geerit den Dikken, machinist, koopman in manufacturen, en Arina Versteeg. VIa.2 Johannes Hendricus Vulsma, geboren Oss 25 mei 1930, overleden Capelle aan den IJssel 6 januari 2012. # # # # # VIb. Andreas Petrus Joseph (André) Vulsma, geboren Baarn 22 augustus 1898, overleden Boarnsterhim 28 augustus 1989, winkelbediende (1929), winkelier in dameshoeden (?? - 1938), wafelbakker, poffertjesbakker, garnalenvisser. Trouwde Amsterdam 17 januari 1929 Tijmetje (Theodora) van Norden, geboren Watergraafsmeer 26 mei 1904, overleden Haarlem (Mariastichting) 31 oktober 1967, begraven te Zandvoort (familiegraf). Dochter van Frans van Norden, werkman, en Antje de Vries. Met 10 tegen 5 stemmen verleende de gemeenteraad van Zandvoort Vulsma op 24 maart 1964 toestemming om op het strand poffertjes en wafels te bakken. Zandvoort, Zuidboulevard, restaurant Tony ten Broeke, verslag door 'ober' [verslaggver] Willem Smitt: 'JA, de poffertjes ... Bij Tony in het restaurant opereert poffertjesbakker Vulsma ( "Smulsma" zeggen de stamgasten). Op een solide, gietijzeren fornuis van het bouwjaar 1890 bakt deze Zandvoortse poffertjeskoning zijn croquante baksels. Hoewel warm en vet blijken ze bij een strandtemperatuur van dertig graden een geliefde lekkernij te zijn. Vijfhonderd porties op een dag is voor Vulsma en zijn assistent Geerts geen bijzonderheid. Ze bakken ook nog oud-Hollandse wafelen met hun loodzware oud-Hollandse wafeltangen. Ik haal telkens diep adem als ik uit hun weeïg centrum de zilte zeelucht instap'. (Bronnen: Nieuwe Haarlemsche courant 26 maart 1964; Trouw 5 augustus 1964) Uit dit huwelijk: VIb.1 Johannes Cornelis Andreas Vulsma, geboren Amsterdam 13 juli 1930, overleden Amsterdam 17 juli 1930. VIb.2 Elisabeth Cornelia Theodora Vulsma, geboren Amsterdam 8 maart 1932, overleden Zandvoort 25 augustus 2021. Trouwde Zandvoort 3 november 1956 Gerard Jan Sterrenburg, geboren Zandvoort 12 april 1927, overleden Zandvoort 29 december 2023, architect. Zoon van Gerard Jan Sterrenburg, onderwijzer lagere school, en Maria Catharina van de Sande, onderwijzeres. VIb.3Maria Cornelia Josephina Vulsma, geboren Amsterdam 7 maart 1934, overleden Steenwijkerland 28 november 2024. Trouwde Zandvoort 7 april 1956, scheidde Zandvoort 21 mei 1987 Pieter Augustinus de Backer, geboren Vlissingen 5 mei 1934, overleden Zwolle 17 oktober 2005, kantoorbediende, vertegenwoordiger. Zoon van Pieter Augustinus Johannes de Backer, stoker / olieman Koninklijke Marine, fabrikant compressoren, oprichter / directeur De Backer's Compressoren N.V., en Marijtje Vroone. Huwelijk Andreas Petrus Joseph (André) Vulsma & Tijmetje (Theodora) van Norden Amsterdam 17 januari 1929 (Stadsarchief Amsterdam, vervaardiger / collectie: Atelier J. Merkelbach) 'Oude garnalenvisser' André Vulsma uitkijkend over de zee (Foto's Henk Werk) Zandvoort, Burgemeester van Fenemaplein, 2025 (Brons, Kees Verkade, onthuld in 1970)   # # # # # VIc. Antonius Henricus Vulsma, geboren Nieuwer-Amstel 17 juni 1902, overleden Amsterdam 13 april 1976, begraven Amsterdam (familiegraf Zorgvlied) 16 april 1976, elektrotechnicus, plaatsvervangend directeur NV exploitatie slachterijen, rijksambtenaar, bedrijfsleider, in dienst getreden N.V. Edellicht en N.V. S. Kool & Co. (1923), directeur N.V. Edellicht en N.V. S. Kool & Co. (1938 - ?). Trouwde Amsterdam 10 september 1929 Marie Rosine Bernhardine Morel, geboren Amsterdam 23 februari 1904, overleden Amsterdam 7 juni 1987, begraven Amsterdam (familiegraf Zorgvlied) 11 juni 1987. Dochter van Jan Evert Morel en Pieternella Horensma. Uit dit huwelijk: VIc.1 Rudolf Ferdinand Vulsma, geboren Amsterdam 5 februari 1936, overleden Amsterdam 24 februari 2007, assistent bedrijfsleider, hoofdcommies. VIc.2 Stephan Hendrik Jan Vulsma. VIc.3 Wilhelmina Nicolette Maria Vulsma. # # # # # VId. Henricus Johannes (Henk) Vulsma, geboren Amsterdam (Onze Lieve Vrouwen Gasthuis) 9 juni 1916, overleden Hilversum 15 november 1992, begraven te Hilversum (Zuidhof), juridisch adviseur bank, commandant "De Houten Burcht" (Rijkskamp voor Sociale Jeugdzorg (Rijnsburg)), secretaris Vereniging voor Katholieke Gezinsvoogdij en Patronage, benoemd tot referendaris Ministerie van O.K. en W. [Onderwijs Kunsten en Wetenschappen] (1956), directeur stichting Nationaal Centrum Vorming Bedrijfsjeugd, directeur van het Nutsseminarium voor Pedagogiek Universiteit Amsterdam  (1971), oud-rector van het Nutsseminarium voor Pedagogiek Universiteit Amsterdam (1992). Trouwde Hilversum 9 september 1957 Anje Trientje Wierenga, geboren Winterswijk 13 mei 1920, overleden Bilthoven 15 augustus 2007, gecremeerd te Bilthoven. Dochter van Michiel Wierenga en Geziena E|lizabeth de Roo. Uit dit huwelijk:

VId.1 Thomas Nicolaas Vulsma, geboren Hilversum 3 juli 1958, overleden Amsterdam 21 juni 1984, begraven te Amsterdam (Zorgvlied).

VId.2 Cecile Henriëtte Vulsma.

# # # # #