To display this page you need a browser with JavaScript support.

Wie is SINT NICOLAAS

Voorwoord

De uitgave van dit artikel ligt ten grondslag aan het feit dat ik een uitermate grote belangstelling en waardering heb voor de herkomst en het bestaan van de Nederlandse kindervriend "Sinterklaas".

Het moet een feit zijn dat het geloof in deze kindervriend in Nederland in de toekomst moet blijven bestaan (zijn tegenhanger met Kerstmis mag zijn gang gaan, als de van oudsher Nederlandse kindervriend Sint Nicolaas zijn geloof op alle kinderen in Nederland zolang de toekomst het maar wil mag blijven voortzetten).

Het geloof in Sint-Nicolaas wordt door vele aanhangers van de kindervriend ondersteund.

Er bestaat zelfs een speciale vereniging ter ondersteuning van de Sint in Nederland te Utrecht.

Ook is er in dit computertijdperk elk jaar als de Sint in het land is een speciale internet-site actief, www.sint.nl

Ook heb ik zelf persoonlijk dierbare herinneringen aan iemand die in het zuiden van het land de jaarlijkse festiviteiten m.b.t. de viering van het Sinterklaasfeest heeft uitgebouwd tot een ware cultus d.m.v. de Madrileens/Roermondse Pieten-academie (alleen Zwarte Pieten hebben immers een opleiding nodig, want er is natuurlijk maar één enige echte Sint Nicolaas).

De Roermondse Sint en zijn opperpiet

Den Haag, 17 oktober 1998

Koos Outshoorn



Wie was Sint Nicolaas

Sint Nicolaas was in de vierde eeuw (de jaren 300-399) na Christus de bisschop van Myra. Ongeveer 200 jaar na zijn dood zijn er veel verhalen en legendes in omloop gekomen waarop de bekendheid van deze persoon is gebaseerd, echter deze verhalen zijn bekend uit overlevering en niet historisch vastgelegd in woord of geschrift.

Enkele hiervan :

a. hij zou drie arme dochters, die door hun vader tot prostitutie aangezet werden om hun bruidsschat te verdienen, een bruidsschat gegeven hebben zodat zij niet tot prostitutie behoefden over te gaan.

Hierdoor is hij de beschermheer van ongetrouwde vrouwen geworden.

Voor de bruidsschat zou hij tot drie maal toe, zonder gezien te worden, beurzen met goudstukken in het huis gegooid hebben.

Een verklaring van zijn bijnaam 'Goedheiligman' komt van het oud-nederlandse woord "goet-hylik-man", hetgeen in hedendaagse bewoordingen 'goed-huwelijks man' betekent;

b. hij zou tijdens zijn bisschopstijd bij arme kinderen regelmatig goudstukken in de huizen hebben gegooid (dit zou de oorsprong van ons huidige Sinterklaasfeest met het strooien van suikergoed kunnen zijn);

c. hij zou drie kinderen tot leven hebben gewekt, die door een slager voor consumptie gepekeld werden;

De drie voorgaande verhalen staan allen model voor de afbeelding van de heilige Nicolaas met in zijn hand een drietal "gouden ballen".

Deze drie gouden ballen symboliseren de drie beurzen met goud, dan wel de drie geredde kinderen, dan wel de goedgeefsheid met goudstukken aan de arme kinderen.

d. Hij zou regelmatig in nood verkerende zeelui op zee gered hebben van de verdrinkingsdood (één voorbeeld hiervan is het verhaal van de invasievloot van de Normandische koning Willem de Veroveraar, die onderweg naar Engeland door een zware storm werd overvallen. Na het inroepen van de hulp van de heilige Nicolaas kon deze vloot zijn missie voortzetten).

;Door het voortleven van deze verhalen is hij de beschermheer van de zeelieden geworden.

Om deze reden staan veel Sint Nicolaas kerken in havensteden (in Nederland o.a. in Amsterdam, Edam, Monnikendam, Harderwijk, Kampen en Zwolle);

e. hij zou zijn geboortestad gered hebben van de hongerdood;

De hiervoor genoemde mirakels liggen allen (alleen of samen) ten grondslag aan zijn heilig verklaring.



De persoon Sint Nicolaas

Zijn geboorte zou volgens overleveringen in het jaar 270 na christus hebben plaats gevonden in het plaatsje Patara.

In het jaar 1998 zou hij dus 1728 jaar oud zijn geworden, volgens sommige bronnen is hij echter geboren in het jaar 245 en zou dus in 1998 de leeftijd van 1753 jaar bereikt kunnen hebben.

In zijn jonge jaren reisde hij naar Palestina en Egypte en werd na zijn thuiskomst in Lycië (ruïnes ten zuidwesten van Antalya in Zuid-Turkije) al spoedig bisschop van Myra (dicht bij het huidige dorpje Finike) in Klein-Azië.

Hij werd onder het regime van de romeinse keizer Diocletianus (243-316, keizer 284-305) tijdens zijn brute vervolging op de christenen (die gestart was op 23 februari 303) gevangen genomen en werd gedurende zijn gevangenschap gemarteld met o.a. hete ijzers en metalen tangen.

Diocletianus

Hij werd door diens opvolger keizer Constantijn de Grote (280-337, keizer 305-337) na het uitvaardigen van het Edict van Milaan in 313 waarin werd vastgelegd dat het christendom behoort tot de "gelijk-gelovigen" en als officiële godsdienst werd erkend, weer vrijgelaten.

Constantijn de Grote

Door deze vrijlating was hij in staat om in 325 na Christus het eerste concilie van Nicea bij te wonen, dit concilie was door keizer Constantijn in overleg met Paus Sylvester ter versterking van de kerk bijeengeroepen.

Als sterfdatum wordt door bepaalde bronnen 6 december 343 aangegeven, hij werd begraven in de kerk van Myra (ook worden de jaartallen 345 en 352 als jaartal van overlijden genoemd).

Na zijn heilig verklaring werd de 6e december officieel de dag van de Nicolaas.

In de 6e eeuw werd zijn tombe door de overlevering bekend staande verhalen beroemd.

In 1087 zijn de relikwieën van de heilige Nicolaas door Italiaanse zeelieden (zeerovers) gestolen en overgebracht naar de in de 11e eeuw gebouwde basiliek San Nicola in Bari (Zuid-Italië).

Bari werd hierdoor één van de drukst bezochte bedevaartsoorden van Europa in de middeleeuwen.

Vaticaans Concilie 1963

In 1959 heeft "Rome", tijdens de voorbereidingen op het Vaticaans Concilie van 1963, de heilig verklaring ongedaan gemaakt omdat er geen wetenschappelijke onderbouwing bekend is van de feiten waarop de heilig verklaring ooit is uitgesproken.

 

Sint Nicolaas als heilige

Duizenden kerken over de gehele wereld zijn naar de heilige Nicolaas vernoemd, de eerst bekende 'Sint Nicolaaskerk' was een kerk uit de 6e eeuw in Constantinopel (nu Istanbul), gebouwd door de romeinse keizer Justinianus I.

De stad Constantinopel werd enkele eeuwen eerder gebouwd door de eerste christelijke romeinse keizer Constantijn de Grote en door hem ook uitgeroepen als de nieuwe hoofdstad van het Romeinse Rijk.

Justinianus I

Sint Nicolaas wordt door de eeuwen heen genoemd als beschermheer en patroon van kinderen, ongehuwde meisjes, zeelieden, kooplieden en steden als Freiburg en Moskou. Hij was ook de patroonheilige van Rusland en Griekenland

De traditionele feestdag van "Sint Nicolaas" op 6 december werd eeuwen lang gebruikt als inwijdingsfeest voor jonge aankomende bisschoppen, dit feest duurde tot de heilige dag der onschuldigen op 28 december (onnozele kinderen).

De Bisschop Sint Nicolaas

In de middeleeuwen werd op 6 december van alle jongens in een stad een 'bisschop' gekozen, hij werd gedurende de periode van de verkiezing tot aan 'Onnozele Kinderen" geholpen door een eveneens gekozen groep jongens.

Zij allen kregen van de bewoners van een stad gedurende die periode volop te eten, te drinken en schoeisel.

Na de reformatie verdwenen in alle protestantse landen, behalve in Nederland de Sinterklaas tradities.



Sint Nicolaas en de Mythologie

De persoon Sint Nicolaas is volgens de verhalen van de mythologie zeer nauw verwant met de germaanse god Wodan, van hem zou hij zijn uiterlijk van een lange witte baard hebben. Het paard van Wodan was evenals het paard van Sint Nicolaas een witte schimmel.

Het rijden over daken op het paard vertoont veel gelijkenis met het door de lucht reizen van Wodan op zijn witte paard, waarschijnlijk is dit ook de oorsprong voor de Amerikaanse variant "Santa Claus" die met zijn rendier(en) door de lucht reist, waarbij de gehoornde rendieren het toonbeeld van de immer machtige gehoornde Sjamaan zijn.

De speculaaspoppen die als "vrijer" of "vrijster" bekend staan (hij is immers de beschermheilige van het goede huwelijk) zijn genoemd naar de Germaanse god Fryr of de godin Freya, deze beiden vertegenwoordigen de vruchtbaarheid.

De bisschopsmuts, "de mijter", is waarschijnlijk ontstaan vanuit de "Frygische muts", een oosterse hoofdbedekking die oorspronkelijk alleen door de paus gedragen werd. Vanaf de twaalfde eeuw mochten de kerkelijke leiders zoals bisschoppen en abten zich ook voorzien van dit pauselijk hoofddeksel.

N.B. :
Een andere omschrijving van de oorspronkelijke frygische muts is in de kostuumkunde : de jakobijnenmuts, muts met naar voren omgebogen punt, genoemd naar de Phrygiërs, die deze muts droegen. Tijdens de Franse Revolutie werd de muts het vrijheidssymbool van de jakobijnen.

Marianne, de Franse maagd (symbool van Frankrijk), wordt er steeds mee afgebeeld.

Het Sint Nicolaasfeest wordt in de mythologische verhalen vaak gelijk geschakeld met het feest van de wintersonnewende, of het feest waarbij oogst en slacht gebeurt moet zijn voordat de winter zijn intrede doet.

Één van de feesten die daar nog steeds aan herinnerd zijn de hanzefeesten in de steden waar ganzenmarkten werden gehouden (hanzesteden).

Bij deze oogstfeesten moet men bedenken dat december in de tijd van de oude germanen, dus uit het tijdperk waar de god Wodan model staat voor de persoon Sint Nicolaas, de tiende maand van het jaar was en dus nu vergelijkbaar is met oktober.

Na de romeinse keizers Julius en Augustus zijn de maanden zeven t/m tien allen twee maanden naar achteren geschoven (sept, okt, nov en dec).

In 1582 onder Paus Gregorius XIII is de kalender zoals wij hem nu kennen pas definitief vastgesteld.



Het huidige Nederlandse Sint Nicolaasfeest

Sint Nicolaas als heilige komt in Nederland al sinds de eerste helft van de 15e eeuw in verhalen voor, zo is bekend dat kinderen in Utrecht toen al hun schoen bij de schoorsteen mochten zetten.

In (voorheen) afgelegen gebieden in Nederland zoals Texel, Ameland en Terschelling zijn de volksfeesten die nauw verwant zijn aan Sint Nicolaas of één van de andere vergelijkbare heiligen, nog op een bepaalde manier bewaard gebleven.

In boeken uit ca. 1790 wordt over Sint Nicolaas als kindervriend geschreven, er zijn dan nog geen afbeeldingen van hem, van zwarte piet is ook nog geen sprake. Pas na 1830 worden Sint en Piet in boeken afgebeeld.

Een beroemd boek is "Sint Nikolaas en zijn Knecht" van de Amsterdamse schoolmeester Jan Schenkman uit 1850.

De inhoud van dit boek bestaat uit 16 gedichten en 16 ingekleurde prenten.

De prenten bevatten bekende situaties zoals o.a. :

- de aankomst per boot,

- de intocht,

- bij de banketbakker,

- op het dak,

- op school,

- strooiavond,

- bij een arm kind,

- kinderen in de zak,

- het vertrek per stoomtrein.

Het boek is vele malen herdrukt, de laatste keer nog in 1950.

Het eerste gedicht is het meest bekende want het is te zingen op de speciaal hiervoor geschreven melodie : "zie ginds komt de stoomboot" en luidt :

Zie, ginds komt de stoomboot

Uit Spanje weer aan!

Zij brengt ons Sint Niklaas

Reeds zie ik hem staan!

Hoe huppelt zijn paardje

Het dek op een neer!

Hoe waaijen de wimpels

Der boot heen en weer!

Zijn knecht staat te lagchen

En wenkt ons reeds toe:

Wie zoet was krijgt lekkers;

Wie stout was een roe.

In de 19e eeuw duikt de naam van Sint Nicolaas met betrekking tot intochten op als er sprake is van een intocht in Venray in 1888.

De eerste officieel georganiseerde en landelijk aangemelde intocht dateert uit 1934 in Amsterdam en behoudens de jaren gedurende de Tweede Wereldoorlog komt hij ieder jaar voor een paar weken vanuit Spanje naar Nederland gevaren om zijn "verjaardag" hier te vieren. Hij komt ergens in het midden van de maand november, maar exact op een zaterdag, ergens in Nederland aan (elk jaar in een andere stad aan het water).

In de huidige tijd is altijd een televisie ploeg aanwezig die direct verslag doet van deze aankomst.

Een ouderwetse intocht

Pas na de Tweede wereldoorlog is Zwarte Piet als de enige hulp van Sint Nicolaas, geworden tot een grote schare Zwarte Pieten. Vermoedelijk gebeurde dit onder invloed van de Amerikanen en de Canadezen (die bij alles "hoe groter / hoe meer, hoe beter" denken) in 1945 in Amsterdam voor de pas bevrijdde bevolking een Sint Nicolaas intocht organiseerden met enige tientallen Zwarte Pieten.

Van oudsher is voor de kinderen de avond van de 5e december het "heerlijk avondje".

Het vieren van het feest van Sint Nicolaas op de avond voorafgaand aan zijn "verjaardag" op 6 december komt omdat heel vroeger (en in het joodse geloof nog steeds) de nieuwe dag begint bij de zonondergang.

Een bekend spreekwoord geeft nog steeds aan dat een natuurverschijnsel in de avond het weer op de volgende dag bepaald : "avondrood, geeft mooi weer in de boot".

Sint en Piet bij een familie op bezoek

Onduidelijk is wanneer Sint Nicolaas met zijn gevolg na pakjesavond op 5 december Nederland weer verlaat om terug te gaan naar zijn paleis in Madrid in Spanje.

Sommige bronnen spreken al van de vroege morgen 6 december, terwijl andere de goedheiligman zijn "verjaardag" nog in Nederland laten vieren.



Terug naar "Homepage Familie Outshoorn"


Heeft u opmerkingen of aanvullingen, laat mij dit weten A.U.B.______MAIL ME