Inleiding
Als je geluiden gaat opnemen met microfoons kun je in de nabijheid van de microfoons geen luidspreker gebruiken om het geluid af te luisteren tijdens de opname. Er bestaat dan de kans dat het geluid gaat rondzingen, een soort kortsluiting tussen de luidspreker en de microfoon. Je hebt dus een hoofdtelefoon nodig. Maar hoe verder?
Criteria waaraan een hoofdtelefoon voor het veldwerk moet voldoen
- Geen spiraal kabel omdat deze kabel op de spiraal zwaar is (veel kabel over korte afstand) en continue aan je hoofdtelefoon trekt of zelfs van je hoofd af trekt. Als de hoofdtelefoon wel een dergelijke kabel heeft deze vervangen voor een kabel zonder spiraal.
- Opvouwbaar, je moet vaak veel lopen zonder dat je met de recorder bezig bent. De hoofdtelefoon moet dan van je hoofd af en ergens worden opgeborgen, dat kan zijn tas of je jaszak. Klein formaat is dan handig.
- Voor jou prettig zittende oorschelpen. Deze kunnen op het oor liggen of over het oor heen gaan, de laatste kan na lang luisteren in de schelp een zweterige omgeving geven.
- Een geschikte plug voor jouw recorder (vaak stereo 3,5mm jack). Een gold-plated steker is te prevereren, maar ik zou er geen ramp van maken als het een ander metaal is.
- Een frequentiebereik van minimaal 40 - 20.000 Hz.
- Een gevoeligheid die passend is voor de hoofdtelefoonuitgang van jouw recorder
- Als er bij de recorder voor de hoofdtelefoon geen specifieke impedantie wordt opgegeven, dan mag je er van uitgaan dat dit niet zo belangrijk is.
- Een maximale belastbaarheid van ongeveer 100 tot 500mW (5 tot 10 keer nominale belastbaarheid), afhankelijk van de gevoeligheid.
LET OP!, dit is geen standaard afluisterniveau maar een niveau ter bescherming van de hoofdtelefoon.
De in-oor systemen zijn voor het veldwerk niet geschikt. Dat heeft onder andere te maken met dat de in-oor systemen onvoldoende afsluiten. De oorschelp heeft namelijk een dempende werking voor de geluiden van buitenaf.
Je ontkomt niet aan het omgaan met technische gegevens. Je moet weten hoeveel vermogen de recorder geeft en of dat voldoende is om jouw hoofdtelefoon van voldoende geluid te voorzien. En wat is voldoende geluid? Verder is die hoofdtelefoon heel persoonlijk omdat niet ieders hoofd gelijk is. Je moet dus naar de winkel en gaan passen, eentje bestellen via het internet zou ik afraden.
Tabel
De onderstaande tabel bevat een beperkt overzicht van hoofdtelefoons die allemaal opvouwbaar zijn. Enkele modellen geven een keuze tussen een spiraalsnoer of een rechte kabel. Audio-Technica levert bij de onderstaande hoofdtelefoons beide kabels en bij model ATH-M50x zelfs nog een korte rechte kabel, speciaal voor veldwerk. Alle hoofdtelefoons hebben een standaard 3,5mm jack.
Hoofdtelefoons die voldoen aan bovenstaande eisen, echter daarmee is niet gezegd dat betreffende hoofdtelefoon geschikt is voor jouw hoofd en/of recorder. De gegevens komen uit de specificaties van de fabrikanten. Alle genoemde modellen zijn van het type gesloten oorschelpen. De eerste drie hoofdtelefoons zijn niet meer leverbaar (n.m.l.) en zijn opgenomen ter referentie. Daarbij is het opvallend dat van de nu leverbare modellen de impedantie omhoog en de gevoeligheid naar omlaag is gegaan. Dit zal ongetwijfeld te maken hebben met de trend van steeds meer gehoorschade. Dat dit waarschijnlijk waar is kun je aflezen in de tabel kolom dB/SPL waarin de maximaal haalbare geluidsdruk staat opgegeven, bijna alle modellen gaan niet verder dan ±130 dB/SPL, een waarde die je nooit moet nastreven voor het afluisteren, zie hieronder bij "Wat is voldoende geluid?". Ik ga ervan uit dat de specificatie van de gevoeligheid bij het model Sony MDR-7506 een foute opgave is, omdat het namelijk niet gebruikelijk is om bij hoofdtelefoons dat op deze manier te specificeren, dit soort specificaties zie je wel bij luidsprekers. De afkorting n.b. staat voor niet bekend.
| Diameter | belastbaarheid | Frequentie- | ||||||||
| Merk | Model | luidspreker | Impedantie | Gevoeligheid | Nominaal | Maximaal | dB/SPL | bereik | Gewicht | Leverbaar |
| Sony | DR-6M | 50 mm | 28 Ohm bij 1kHz | 110 dB SPL/mW | 10 mW | 100 mW | 130 | 20 - 20.000 Hz | ± 350 gr. (incl.kabel) | n.m.l. |
| Sony | MDR-V4 | 30 mm | 45 Ohm bij 1kHz | 103 dB SPL/mW | 100 mW | 500 mW | 130 | 10 - 25.000 Hz | ± 165 gr (excl.kabel) | n.m.l. |
| Audio-Technica | ATH-M50x | 45 mm | 38 Ohm | 99 dB | n.b. | 1.600 mW bij 1kHz | 131 | 15 - 28.000 Hz | ± 285 gr (excl.kabel) | ja |
| Audio-Technica | ATH-M40x | 40 mm | 35 Ohm | 98 dB | n.b. | 1.600 mW bij 1kHz | 130 | 15 - 24.000 Hz | ± 240 gr (excl.kabel) | ja |
| Devine | PRO 2000 | 40 mm | 32 Ohm | 95 dB (±3 dB) | n.b. | 400 mW | 121 | 15 - 22.000 Hz | n.b. | ja |
| Devine | PRO 900 | 45 mm | 40 Ohm | 96 dB (±3 dB) | n.b. | 1.800 mW | 129 | 10 - 26.000 Hz | n.b. | ja |
| Shure | SRH940 | 40 mm | 42 Ohm bij 1kHz | 100 dB/mW bij 1kHz | n.b. | 1.000 mW | 130 | 5 - 30.000 Hz | ± 322 gr (excl.kabel) | ja |
| Sony | MDR-7506 | 40 mm | 63 Ohm | 106 dB/W/m(?) | n.b. | 1.000 mW | 136 | 10 - 20.000 Hz | ± 220 gr (excl.kabel) | ja |
| Tascam | TH-02 | 50 mm | 32 Ohm | 98 dB (±3 dB) | n.b. | 600 mW | 126 | 18 - 22,000 Hz | 298 gr (incl.cable) | ja |
|
|
||||||||||||||||||||
| Sony MDR-V4 Hoofdtelefoon (1986) | |||||||||||||||||||||
Wat is voldoende geluid?
Voordat we naar de winkel gaan voor een goede hoofdtelefoon is het wel zo handig om te weten waar het nu eigenlijk om gaat. Volgens de nieuwe norm mag je 8 uur bloot gesteld worden aan een geluidsniveau van 85dBA. Voor elke 3 dB meer moet de tijd worden gehalveerd. Dus je mag maximaal 2 uur bloot gesteld worden aan een geluid van 91dBA of 30 minuten aan een geluid van 97dBA. Je mag maximaal 7,5 minuut!!! luisteren naar een hoofdtelefoon met een gevoeligheid van 103 dB/SPL/mW aangesloten op een versterker die is ingesteld op het leveren van 1mW vermogen. Overschrijding van die tijden heeft tot gevolg dat je of korter kunt luisteren of dat je gehoorschade oploopt. Een hoofdtelefoon aansluiting met een vermogen van 20mW is dus meer dan genoeg vermogen. Zelfs een hoofdtelefoon met een specificatie van 90 dB(SPL)/mW geeft dan nog op het maximum 103 dB/SPL. Dus de Devine met een gevoeligheid van 95 dB (er wordt uitgegaan van 1 mW) geeft in dit voorbeeld een maximale geluidsdruk van 108 dB/SPL. Een recorder met een hoofdtelefoon aansluiting met een uitgangsvermogen van 50mW geeft in dit voorbeeld een maximale geluidsdruk van 112 dB/SPL. De hoofdtelefoon zelf geeft er de brui aan bij een geluidsdruk van 121 dB/SPL.
Stel je wil de Audio-Technica ATH-M50x kopen omdat deze het prettigste zit voor jouw hoofd. Jouw recorder heeft een hoofdtelefoon uitgang met maximaal 20mW als uitgangsvermogen. Wat mag je dan verwachten? De Audio-Technica ATH-M50x heeft een gevoeligheid van 99 dB. Wat niet in de specificatie staat is waarbij dat is gemeten. Standaard wordt dat gemeten bij 1mW. Daar gaan we dus van uit. De berekening wordt dan 10LOG20 + 99 dB = 112 dB/SPL (10LOG20 is van 20mW uitgangsvermogen van de recorder. Het maximale niveau uitgang is 20mW gedeeld door de referentiewaarde van 1mW blijft 20mW. De 10LOG heeft te maken met de berekening van het vermogen. De dB waarde mag je bij elkaar optellen omdat ze gelijkwaardig zijn. De dB waarde op zich zegt niks, wat fabrikanten hier bedoelen is de geluidsdruk en dat wordt genoteerd als dB/SPL van Sound Pressure Level.) De 112 dB/SPL is dus een waarde waar je maar een minuut aan bloot gesteld mag worden, wordt het langer dan loop je gehoorschade op.
|
|
||||||||||||||||||||
| Sony DR-6M Hoofdtelefoon (1976) | |||||||||||||||||||||
revisie 24 april 2021