Voorkomen: B, niet in NL.
Adult: dik en groot, groen met zwarte stippels;
vleugels zeer kort.
Man: achterlijf dik; cerci s-vormig gekromd,
wijnrood, overal ongeveer even dik en geleidelijk in de top versmald;
poten vaak (maar niet altijd, zie foto) bruinrood. Vrouw: achterlijf dik, met slechts vaag aangeduide gele zijstrepen; legboor breed, aan top met
enkele rij zwarte stekels; poten groen, soms roodbruin; kop achter ogen met alleen lichte streep.
Lijkt op: Isophya, maar
die heeft sprieten korter dan 2x lichaam en legboor met meerdere rijen
stekels en Leptophyes,
maar daar legboor zonder stekels en man met rechte cerci.
geluid: onhoorbaar.
Habitat: in België op warme hellingen met Buxus.
Volwassen en zingend: Juni tot oktober.
Voorkomen: Niet in NL, B. Oostelijk
Midden-Europa, van halverwege Duitsland naar het oosten.
Adult: kleiner dan B. serricauda, vleugels zeer kort.
Man: kleur meestal roodbruin met gele vlekken, soms
groen; cerci s-vormig gekromd, voor de spits verdikt en dan de spits
zelf opvallend smal; poten bruinrood
Vrouw: lichaamskleur groen met zwarte punten;
halsschild naar achteren iets opgewipt; kop breder dan het halsschild
lang is; legboor breed, aan top met
enkele rij zwarte stekels; kop achter de ogen met een zwarte en lichte streep.
Lijkt op: Isophya, maar
die heeft sprieten korter dan 2x lichaam en legboor met meerdere rijen
stekels en Leptophyes,
maar daar legboor zonder stekels en man met rechte cerci.
geluid: onhoorbaar.
Habitat: Naaldbossen, ook wel in loofbomen of
dwergstruiken.
Volwassen en zingend: juli tot september, kan in
grote getale optreden.
Man op Kočárek
P. 2005: Rovnokřídlý hmyz (Orthoptera)
České republiky.
Vrouw op Kočárek
P. 2005: Rovnokřídlý hmyz (Orthoptera)
České republiky.
Barbitistes ocskayi
Deze normaal groen gekleurde Barbitistes zat in
aantal in Pistachia-struiken
in het mediterrane deel een paar kilometer uit de Kroatische kust bij
Cirkvenica. De donkere kleur komt volgens Bellman (1993) vooral voor
als de soort in hoge aantallen voorkomt. Kenmerkend bij het vrouwtje is de zwarte basis van de legboor.
Voorkomen: niet in NL, B. Duitsland,
Hongarije, Polen, Oostenrijk, Slowakije, Tjechië.
Adult: diklijvige, bleekgroene sprinkhaan met
fijne donkere punctering; vleugels zeer kort maar bij man en vrouw
duidelijk achter het halsschild uitstekend; sprieten ongeveer
anderhalf maal de lichaamslengte. Man: voorvleugels: stridulatieader bleek, lengte
voorvleugels korter dan borststuklengte; cerci recht, punt naar binnen
gebogen.
Vrouw: legboor getand, 9-11mm lang en aan boven- en
onderzijde gelijkmatig gebogen; vleugels klein en zeer smal, het
uitstekende deel rechthoekig, meer dan 2x zo breed als lang.
geluid: Een lange reeks van sjirpen die klinken als
'ggii - ggii - ggii-toem ggii-toem ...' (Kočárek
P. 2005: Rovnokřídlý hmyz (Orthoptera)
České republiky) van
elk ongeveer een kwart
seconde die ongeveer twee maal per seconde herhaald wordt bij 20-25
graden celsius.
Lijkt op:Leptophyes
en Barbitistes hebben antennen
die minstens twee maal de lichaamslengte zijn en Leptophyes
heeft een ongetande legboor. Bij Poecilimon zijn de
vrouwtjes ongevleugeld.
Er zijn meer Isophya-soorten,
die zeer moeilijk te scheiden zijn (deels komt het op het tellen van
stridulatietandjes op de voorvleugel neer). In Duitsland komt alleen I. kraussi voor.
Vooral ten oosten en zuidoosten van
Duitsland treden veel nieuwe soorten op. In Duitsland komt
vooral I.
kraussi voor. Een aantal andere soorten zijn (Heller et
al. 2004 pdf link 0.5Mb, Ingrisch, 1991):
Isophya
pyrenaica. De enige Isophya
in Zuid-Frankrijk en Spaanse Pyreneën;
Isophya
costata. Het fastigium (voorkant kop van boven, het
uitsteeksel tussen de ogen) breed, zo dik of dikker dan het eerste
antennelid (bij alle andere soorten smaller); Oostenrijk, Hongarije,
Roemenië;
Isophya
modesta. Man met voorvleugels die langer zijn dan het
halsschild (bij andere soorten evenlang of korter); Slowakije,
Hongarije, Roemenië, Oekraine;
Isophya
modestior. Grote soort, achterdij langer dan 20mm (bij
veel andere soorten korter), bij man stridulatieader aan begin
verdonkerd, verder bleek gekleurd en voorvleugellengte ongeveer gelijk
aan borststuklengte; Slovenië, Oostenrijk, Italië,
Hongarije, Slowakije, Servië, Macedonië;
Isophya
brevicauda. Vrouw met korte legboor van hoogstens 8mm
lang (bij andere soorten langere legboor), man met stridulatieader
geheel verdonkerd tot zwartig en voorvleugellengte ongeveer gelijk aan
borststuklengte; Oostenrijk en Balkan;
Isophya
pienensis. Uiterlijk sterk lijkend op I. kraussi, maar
geluid anders (Kočárek
P. 2005: Rovnokřídlý hmyz (Orthoptera)
České republiky
): bij
20-25 graden C een korte reeks van typisch 3, 4 of 5 sjirpen die
klinken als 'gggii' (alsof lucht uit ballon ontsnapt), ongeveer
1x per 2 seconden waarbij de sjirp ongeveer
eenderde seconde duurt; Slowakije, Polen, Roemenië, Oekraine.
Voorkomen: NL, B.
Adult: bleekgroen, dicht zwart bestippeld;
halsschild zonder verlengd, iets opgewipte achterzijde (contra L.
albovittata en L. boscii).
Man: achterlijf niet zo dik; cerci in topderde
gebogen; vleugels vrijwel geheel vrijliggend.
Vrouw: achterlijf dik, zwak gekromde, brede legboor
veel langer dan pronotum.
geluid: onhoorbare reeks sb-tonen.
Habitat: overal op struiken, tot in achtertuinen aan
toe.
Volwassen en zingend: juli-oktober.
Leptophyes punctatissima, mannetje.
Voorkomen: niet in NL, B. Midden-Europa.
Adult: groen met rode tot roodbruine punten;
halsschild lang, zijkant aan de onderzijde wit gezoomd; twee witte
strepen langs borststuk en achterlijf.
Man: cerci recht, met op top een naar binnen gebogen
punt; vleugels roodbruin, ten hoogste met bruine stip.
Vrouw: achterlijf dik, legboor zeer breed, evenlang
als pronotum.
geluid: onhoorbare reeks sb-tonen.
Habitat: bosranden en droge graslanden met struiken;
sterk warmteminnend.
Volwassen en zingend: juli-september.
Volwassen vrouwtje, massaal aangetroffen rond Pécs
(Hongarije).
Net niet volwassen mannetje, die alle kenmerken al vertoond.
Voorkomen: niet in NL, B. Midden-Europa,
Balkan.
Adult: groen met zwarte punten;
één witte en zwarte streep langs lichaam;
halsschild lang: metanotum evenlang als pronotum.
Man: vleugels voor helft bedekt, met zwarte ader en
stip; cerci recht met punt naar binnen gebogen.
Vrouw: legboor breed, net langer dan halsschild;
vleugels met zwarte stip.
geluid: onhoorbare reeks sb-tonen.
Habitat: Bosranden, kruidenvegetaties: vaak op
stevige en hoge kruiden.
Volwassen en zingend:
Man (Hongarije, 2003, M. van Veen)
Vrouw (Zagradski Vrh, Kroatie, 2004, M. van Veen).
Leptophyes laticauda
L. laticauda is een grote soort, die met Barbististes
en Poecilimon verward kan worden. Bij de vrouwtjes
sluit de gladde punt van de legboor deze genera uit (daar een getande
punt). Binnen Leptophyes zijn de vrouwtjes aan hun
grootte en aan de relatief lange legboor te herkennen. Deze trof ik aan
in een boompje, ongeveer 2 km uit de Kroatische kust.
Voorkomen: NL, B.
Adult: lichtgroen met gele streep op bovenkant;
vleugels altijd kort.
Lijkt op:Leptophyes, Barbitistes
en Isophya maar achterlijf en borststuk met gele
streep op rug.
geluid: onhoorbaar trommelen.
Habitat: in Nederland in stedelijke omgeving (op
muren van flats !!)
Volwassen en zingend: augustus-oktober.
Voorkomen: B, niet in NL.
Adult: vleugels halflang; achterlijf en borststuk
lichtgroen, zijkant dij met gezaagde, zwarte
streep.
Man: vleugels tot halverwege achterlijf; cerci met
tand vrijwel aan de top.
Vrouw: vleugels tot eenderde achterlijf; legboor
donker.
geluid:
Habitat: droge graslanden, kalkgraslanden.
Volwassen en zingend: juli-september.
Poecilimon gracilis
Met behulp van Bellman (1993) en Harz (1957) determineer ik deze soort
op P. gracilis, vooral vanwege het zadelvormige
halsschild dat van achter rood gezoomd is. De dieren zaten op bladeren
en grote bloemen aan bosranden nabij Breze, ongeveer 20 kilometer uit
de Kroatische kust bij Cirkvenica. Dit gebied heeft zowel aangeplante
sparren als beukenbos. Door deze zitplaatsen en door hun grootte (rond
de 2 cm) waren ze opvallend. Dit exemplaar voedt zich met de bloem.
Poecilimon elegans
Deze sprinkhaan zat in het mediterrane deel langs de Kroatische kust
nabij Cirkvenica op een jeneverbes. Met behulp van Bellman (1993) en
Harz (1957) determineer ik deze soort op P. elegans.
De getande legboor geeft aan dat het een Isophya, Barbitistes
of Poecilimon is. De eerste twee genera hebben
zichtbare vleugelstompjes bij het vrouwtje, de laatste niet. De foto
laat geen vleugels achter het jhalsschild zien. Poecilimon
elegans is een van de kleinste Poecilimon's
en bovendien een van de weinige met een niet zadelvormig gebogen
halsschild en bovendien niet zeldzaam op de Balkan.
In de bergen nabij Crikvenica (in de buurt van de Visevica) vond ik
deze soort, die ik met Bellman als P. ampliatus kon
determineren. Onder de vleugels (op de foto niet te zien) zit een
zwarte knobbel die kenmerkend is. Verder is het hoekige halsschild, dat
op de hoeken zwart is aangelopen kenmerkend. Het exemplaar zat op een
grote open plek midden in het bos, met een grazige vegetatie.
Voorkomen: Niet in NL, B. Bergen van
Europa.
Adult: zeer grote soort, vleugels zeer kort.
Man: achterlijftop: de subgenitale plaats is lang en
tussen de cerci naar boven gekromd.
Vrouw: legboor iets langer dan helft achterlijf,
licht naar boven gekromd en aan de top met tandjes.
geluid:
Habitat: graslanden en heide in bergen.
Volwassen en zingend: juli-september.
Voorkomen: niet in NL, B. Alpen.
Adult: Vleugels zeer kort, wit; lijf groen tot
(paars-)bruin, poten vaak paars aangelopen; achterknieën
zwart; cerci zonder tand, de punt naar binnen gebogen.
Lijkt op: recent zijn meerdere Anonconotus-soorten
beschreven. Lijkt ook op Eupholidoptera, maar daar
voorvleugels donker en geen paars aangelopen poten.
Geluid: het geluid is nauwelijks hoorbaar door de
hoge frequentie, duurt ongeveer een seconde.
Habitat: Alpenweiden.
Eupholidoptera chabrieri
Voorkomen: niet in NL, B. Zuidoost-Europa.
Adult: Vleugels zeer kort, zwartig; lijf groen met
stevige zwarte tekening, kop met zwarte dwarsband door de ogen,
borststuk met dikke zwarte zijstrepen, achterdij groen met zwart
graatpatroon; borststuk stevig, bovenkant bol en aan zijkant afgerond
zonder halskielen.
Lijkt op:Anonconotus,
maar daar vleugels wit en poten paarsig. Habitat: droge, warme graslanden, rotslandjes ook
wel in stevige kruiden en bomen.
Psorodonotus cf. illyricus
Met behulp van Bellman (1993) kom ik op een Psorodonotus-soort
uit, vanwege het naar achter verlengde halsschild. Van P.
illyricus beeldt Bellman een zeer donker exemplaar af, maar
hij vermeldt in de tekst dat de dieren ook olijfgroen kunnen zijn. De
dieren zaten in 10tallen nabij Dom Zavizan, een huis nabij de
Botanische Tuin in het Velebit nationaalpark (Kroatie), op een hoogte
van 1590 meter. Ze zaten in een lage vegetatie op stevige kruiden en
dwergstruikjes te zingen. Bij nadering sprongen de meesten direct de
vegetatie in en waren
ondanks hun grootte (rond de 3 cm) nauwelijks te vinden.
