HOE ONDERSCHEID JE EEN HAKKER, EEN BAKKER EN EEN BACKER ?

Vóór de oorlog maakten we er niet zo’n drukte van. Dan werd een werknemer gewoon om half zes 's middags bij de baas geroepen. 'Slecht nieuws, Jansen,' zei de baas, ‘het gaat bedonderd, dus jij moet eruit. Maar ik zal het goed met je maken: ik betaal je tot zes uur door.'  Jansen, pet in de hand, prevelde zoiets als 'duizendmaal dank edele heer'. Met gebogen hoofd verliet hij het pand.

Tegenwoordig doet de baas het anders. Hij zet niemand buiten de poort, maar haalt juist mensen binnen. De binnenkomers noemen zich consultants. Nu adviseert de ene helft van Nederland de andere helft, dus de kans dat we allemaal aan de beurt komen is groot. Dan krijg je plots een volgend soort memo onder je neus: 'De komende maanden zal Bureau Pieterman, Poen & Pegelen de interne organisatie als een bankbiljet tegen het licht houden. U hoeft zich geen zorgen te maken.'

Paniek! Er waait een kille bries door het gebouw. 'Banen op de tocht!' denkt iedereen onmiddellijk. Terecht, of niet? Dat hangt er vanaf. In extremo zijn er twee soorten organisatieadviesbureaus. Hakkers en bakkers.

De eerste categorie is heel zorgelijk. Als er hakkers bijgehaald worden, is er iets echt niet in orde. De winsten zijn drastisch gedaald en het bedrijf wankelt misschien wel aan de rand van de afgrond. Je krijgt dan een formulier onder je neus waarin je je tijdbesteding tot op de minuut  moet verantwoorden. Binnen de kortste keren blijkt dat jouw afdeling van vier personen het werk ook wel met drie af kan. Waarom jij beslist moet blijven, mag je zelf toelichten.

De bakkers zijn een ander verhaal. Daar hoeven we niet wakker van te liggen. Als de bakkers binnenkomen ligt er vaak een budget braak. Of er is zo'n forse winst gemaakt, dat er echt iets uitgegeven moet worden. De bakkers houden zich bezig met - om het eens pittig uit te drukken - bedrijfscultuurveranderingstrajecten. Een frisgeknipte vijfentwintigjarige ('Zeg maar Ad') met drie universitaire titels op zijn visitekaartje, zal dat precies uitleggen tijdens de onvermijdelijke kick-off meeting. Dat is Engels. De Nederlandse vertaling ‘aftrapvergadering’ mist dynamiek. Zodoende.

De kick-off meeting onthult het kwaliteitsproject aan het kantoorvolk. Het project heeft uiteraard een prachtige naam. Zoiets als Kijk Naar de Ogen van de Klant. Kortweg: knok. Dit overkoepelende thema komt hierop neer: gij zult uw klant liefhebben als uzelf.

'Blijf je aan de kant staan of ga je meeknokken?' zweept consultant Ad de menigte op. ‘'Ja!' roepen we enthousiast, wijselijk in het midden latend welke vraag we beantwoorden. Als beloning krijgen we een knokpen, een knokpetje en een ruimvallend T-shirt met de tekst 'Ik ben een knokker'. Duidelijk geen kledingstuk voor rumoerige kroegen of kansarme omgevingen. De volgende dagen is de lucht zwanger van het woord 'klantgerichtheid'. Dat heeft niets te maken met beter mikken. Of misschien ook wel. In ieder geval is het mooi. Daarna gaan we uiteen in subgroepjes (knokploegjes).

Ondertussen graven de bakkers zich diep in de organisatie in. Af en toe verschijnt er een projectkrantje. 'Dankzij knok kijk ik heel anders naar mijn klanten', kweelt een kneedbaar afdelingshoofd op de voorpagina.

De rest van het traject is voorspelbaar. Over twee jaar komt er een nieuwe voorzitter van de Raad van Bestuur. Die schrikt zich wezenloos van de rekeningen. Hij ontbiedt de bakkers. De knokpartij is over en wordt in kleine kring beslecht, tijdens een geanimeerde kick‑out meeting. Exit de bakkers.

Komen wij bij de kernvraag. Wie is wat? Organisatieadviseurs zijn lastig uit elkaar te houden. Ze heten allemaal Ad. Ad Interim. Dus hoe weet je of het een hakker of een bakker is? Daar krijg je een neus voor. Hakkers veroorzaken een aroma van angstzweet in de wandelgangen. Bakkers verraden zich door hun eigen lijfgeur. De geur van vers gebakken lucht.

Maar alle gekheid op een stokje. Het doel van organisatieadvies is natuurlijk niet het hakken in de organisatie en ook niet het bakken van lucht. Het is jammer dat bij reorganiseren vaak gedacht wordt aan ‘mensen eruit’. Of men is er alleen op uit om alles een fraaie nieuwe naam te geven, terwijl er verder feitelijk niets wordt gedaan om de organisatie ook voor de lange termijn levensadem te geven.

Ja, natuurlijk dient een bedrijf efficiënt te werken, en natuurlijk overleef je het niet wanneer je gaat navelstaren of de klant uit het oog verliest.  Maar zo is er nog een hele reeks aspecten te noemen waar een goed organisatieadvies op gebaseerd is. Zoals: de markt, de taken en verantwoordelijkheden, interne en externe communicatie, sociaal beleid, informatisering, plezier in het werk, de R.O.I. (opdat het ook wat oplevert voor de investeerders), etc. etc.

Het is dus niet het één òf het ander. Het is van alles wat en in een gezonde balans.