Refluxziekte
Bij veel patiënten met maagklachten blijkt de oorzaak gelegen
in het terugstromen (reflux) van maagzuur naar de slokdarm. De hierdoor
veroorzaakte ziekte wordt 'gastro-oesofageale refluxziekte' genoemd
(gaster betekent maag, oesofagus betekent slokdarm). Ook bij totaal gezonde
personen stroomt er regelmatig wat maaginhoud de slokdarm in. Tot vijftig periodes
van terugstromend maagzuur per etmaal wordt nog als normaal beschouwd.
Deze 'fysiologische' refluxepisoden worden als regel niet gevoeld. Het in de
slokdarm terechtgekomen materiaal wordt snel door de peristaltische golven weer
naar de maag verplaatst. Bij gezonde personen komen refluxepisoden vooral voor na maaltijden
en vrijwel nooit tijdens de slaap. Wanneer reflux te vaak optreedt of wanneer het teruggestroomde
maagsap te lang in de slokdarm blijft staan, kunnen refluxsymptomen en ontsteking van het
slijmvlies van de slokdarm ontstaan.
Symptomen
Het meest kenmerkende symptoom van terugstromend maagzuur is zuurbranden.
Vaak wordt het zuurbranden vooral bij bukken, tillen of in liggende positie gevoeld.
Meestal merkt de patiënt dat na de maaltijden de klachten toenemen. Alcohol, pepermunt,
chocola en dranken met citrusvruchtbestanddelen zoals sinaasappelsap doen de klachten
vaak toenemen. De patiënt heeft meestal ook zelf opgemerkt dat zuurbranden kan worden
bestreden door het drinken van melk of door inname van een zuurbindend middel, zoals een Rennie.
Een tweede symptoom van refluxziekte is het oprispen van zurig materiaal
tot in de mond (regurgitatie). Dit verschijnsel kan in samenhang met zuurbranden,
maar ook los daarvan aanwezig zijn. Ook zure oprispingen worden vooral na een maaltijd gemeld.
Sommige patiënten met refluxziekte ervaren niet zozeer een brandend gevoel
achter het borstbeen, maar een drukkende pijn. Deze pijn kan soms zeer heftig zijn.
De aard en de plaats van de pijn en ook het uitstralingspatroon kunnen sterk lijken
op die van pijn die door het hart veroorzaakt wordt. Hierdoor kan zowel bij de patiënt
als bij diens arts de vrees voor een levensbedreigende hartaandoening ontstaan.
Sommige patiënten met refluxziekte hebben regelmatig of voortdurend het
gevoel dat er een brok in de keel zit, het zogenoemde globusgevoel.
Uiteraard zal in deze gevallen eerst onderzoek van de keel of het bovenste
deel van de slokdarm moeten worden verricht. Hierbij zullen dan meestal geen
afwijkingen worden gevonden. Bij een deel van de patiënten met een globusgevoel
reageren de klachten goed op een behandeling gericht tegen reflux.
Bij langdurige refluxziekte kan geleidelijk een vernauwing (stenose)
over een meestal kort traject van de slokdarm plaatsvinden. Door deze vernauwing
zal het voedsel minder goed door de slokdarm kunnen passeren. De patiënt merkt dan
dat vast voedsel af en toe blijft steken. Vloeibaar voedsel passeert als regel dan nog goed.
Oorzaken
Refluxziekte ontstaat wanneer de slokdarmkringspier onvoldoende functioneert.
Deze kringspier, die op de overgang van de slokdarm naar de maag ligt, heeft als
functie het terugstromen van (zure) maaginhoud tegen te gaan. De oorzaak van het
onvoldoende functioneren van de spier is onbekend.
Als gevolg van omhoogkomend maagzuur kunnen er in de onderste centimeters van
de slokdarm ontstekingsverschijnselen (oesofagitis) optreden. Vroeger dacht men
dat refluxklachten alleen konden optreden wanneer er ontsteking van de slokdarm was
ontstaan. Nu weten wij dat meer dan tweederde van de patiënten met refluxziekte
géén slokdarmontsteking heeft. Met andere woorden: het merendeel van de patiënten
met refluxziekte voelt zuurbranden wanneer het slijmvlies van de slokdarm in contact
komt met zuur, maar krijgt geen beschadiging van dat slijmvlies.
Veel patiënten met refluxziekte hebben een zogeheten middenrifsbreuk (hiatus-hernia).
Bij deze afwijking bevindt zich een deel van het bovenste gedeelte van de maag in de
borstholte in plaats van in de buikholte. Dit komt meestal doordat de opening in
het middenrif waardoor de slokdarm de maag bereikt, te wijd is geworden. Vaak glijdt
de maag als het ware heen en weer van borst- naar buikholte, en weer terug. Op zich
is een middenrifsbreuk geen afwijking. Naarmate de mens ouder wordt, neemt de kans
op het krijgen ervan toe. Veruit de meeste mensen met een middenrifsbreuk merken niet
eens dat zij deze hebben. Personen met een hiatus-hernia hebben echter een grotere kans
op refluxziekte dan personen zonder deze afwijking.
Van de patiënten met oesofagitis heeft ongeveer tweederde
een hiatus-hernia, van de patiënten zonder oesofagitis eenderde.
Bij personen zonder refluxklachten vindt men, afhankelijk van de leeftijd,
bij 10 tot 40% een middenrifsbreuk. Uit deze gegevens kan men concluderen
dat hiatus-hernia een rol speelt bij het ontstaan van refluxziekte, maar zeker
niet dat het de belangrijkste oorzaak is. Wanneer een middenrifsbreuk aanwezig
is, werkt de onderste slokdarmsfincter minder goed en kan reflux makkelijker optreden.
Onderzoek en diagnose
De klachten veroorzaakt door terugstromend maagzuur zijn vaak zo typisch dat de
huisarts op grond van het verhaal van de patiënt de diagnose kan stellen. Meestal
begint de arts dan met de behandeling, waarbij een gunstige reactie op de behandeling
mede als bewijs kan gelden voor de juistheid van de diagnose.
Als er twijfel bestaat over de diagnose refluxziekte kan aanvullend onderzoek nodig zijn.
De beste methode om de gevolgen van reflux op het slijmvlies van de slokdarm te
bestuderen is oesofagogastroscopie (letterlijk: het kijken in slokdarm en maag),
dat meestal kortweg gastroscopie wordt genoemd. Gastroscopie is een van de tientallen
vormen van endoscopie (letterlijk: het kijken in een lichaamsholte) die men tegenwoordig kent.
Bij gastroscopie wordt een flexibele kijker via de mond ingebracht. Hiermee worden de
slokdarm, de maag en het eerste gedeelte van de dunne darm geïnspecteerd. In het geval van
verdenking op refluxziekte gaat het bij deze inspectie vooral om de onderste centimeters
van de slokdarm. Hier zijn de ontstekingsverschijnselen te verwachten die worden
veroorzaakt door omhoogkomend maagzuur. Door het terugstromen van maagzuur beschadigt
de oppervlakkige slijmvlieslaag, vooral op de toppen van de plooien. Als gevolg
hiervan ziet men vaak dat de ontstekingsverschijnselen streepvormig en in de
lengterichting van de slokdarm verlopen. Ook is het mogelijk om tijdens het
endoscopisch onderzoek kleine stukjes weefsel (biopten) weg te nemen voor microscopisch
onderzoek. De ernst van de ontsteking kan in graden worden uitgedrukt. In de meest
gebruikte indeling is graad I oesofagitis de minst ernstige en graad IV de ernstigste.
De aan- of afwezigheid van een hiatus-hernia kan ook door middel van endoscopisch
onderzoek worden vastgesteld.
Voor het aantonen van gastro-oesofageale reflux is röntgenonderzoek een weinig
betrouwbare methode. Ontsteking van de slokdarm kan op een röntgenfoto slechts
moeilijk worden vastgesteld en dan nog alleen als er sprake is van een vrij ernstige ontsteking.
Röntgenonderzoek is wel geschikt voor het aantonen van een middenrifsbreuk.
Bij twijfel over de oorsprong van refluxklachten of klachten die daarop lijken,
kan een 24-uurs zuurgraadmeting verricht worden.
Terug naar maagziekten
Terug naar de maag
Terug naar menu