MYSTAGOGIE  2

 
DE MENS GERICHT OP GOD
 
Op het eerste gehoor lijkt het geloof er alleen maar moeilijker op worden, wanneer er zulke onbekende woorden bij komen. Maar wie denkt een herstart te kunnen maken met behulp van bekende, klassieke begrippen en gedachtegangen, vergist zich.


Karl Rahner
S.J.

Dat 'werkt' misschien even, maar de uitwerking zal van korte duur zijn. In dit deel van de wereld dat we gemakshalve de Noord-Atlantische - of Westerse wereld noemen, is er definitief een wissel overgehaald. De Kerk heeft haar greep op de samenleving hier verloren.
Haar oude dogma's kan zij niet meer in die mate overbrengen op jongeren, dat zij een factor van betekenis blijft in Europa en Noord-Amerika. Ik spreek nu niet over de aanwas van de Kerk in Azië, Afrika en Latijns-Amerika. Maar in onze omgeving moeten wij ons voorbereiden op een heel nieuwe situatie.

Wie dit goed gezien heeft is Karl Rahner (1904-1984). Hij is één van de grootste Rooms-katholieke theologen van de 20ste eeuw. Van hem is de uitspraak: 'De vrome vanmorgen zal een mysticus zijn, iemand die iets ervaren heeft, of hij zal er niet meer zijn. 'Van den Berk legt deze woorden uit: de jongere van nu heeft een mystagogie nodig, en geen geloofsleer. Een klassieke godsdienstcatechese haalt niets uit, want er zijn geen 'eenstemmige, openlijke overtuigingen, en religieuze praktijken van allen' (aangehaalde woorden zijn van Rahner). De zogenaamde heilsbemiddeling is niet meer mogelijk. De Kerk moet de pretentie laten varen, de sacramentele trechter te zijn via welke het heil van God naar de mensen komt. De mens is zelf al op God gericht, dat is niet minder het geval als de 'genademiddelen' van de Kerk afwezig zijn.

De mening dat de mens zelf al op God gericht is, wordt door de rechtzinnige protestanten afgewezen. 'De mens heeft zich van God losgemaakt en wil ook los van Hem leven,' aldus de mening onder hen. Wat zij zich niet realiseren is, dat zij hier een algemene uitspraak doen, een soort vooráf aan hun christelijke theologie. Maar dan is dat geen goede bestrijding van Rahner's mensvisie. Bovendien is het van meet af aan tegenover elkaar stellen van God en mens onvruchtbaar, ongezond, onheilzaam.

Karl Rahner ontkent helemaal niet dat mensen zondaren zijn, al verwijten sommige protestanten hem dat. Ook hij onderwijst de onmisbaarheid van de genade in ons leven. Maar, zegt hij, die genade is een 'verlichting'. Mensen op eigen kracht zijn niet verlicht, dat is hun zonde. Zij moeten worden begeleid, dat is het werk van de mystagoog. Deze zal hun geen genade bemiddelen, die zij eerst niet zouden hebben gehad. Maar de mystagoog wekt op en interpreteert al wat op het diepste niveau van de mensen aanwezig is. Want geen mens is los van God. Iedereen kan tot de erkentenis komen dat oorsprong en bestemming van zijn/haar bestaan God is. Dit kan op grond van een 'werkelijkheidslaag' in de mens waar zich de verbondenheid met God symbolisch manifesteert.

W. Baan

Foto van Karl Rahner:
Omslagfoto op het boek van George Vass, Understanding Karl Rahner (London: Sheed and Ward, 1985)
William J. Kelly, Ed., Theology and Discovery: Essays in Honor of Karl Rahner, S.J. De foto staat na Rahner's "Foreword" (Milwaukee, Wisconsin: Marquette University Press, 1980)

TERUG NAAR DE INHOUDSOPGAVE