ALLE FEESTEN OP EEN RIJTJE

Wanneer is het Kertmis of Pasen? De klokken luiden. Wat is er te doen? Er is een feest te vieren. Maar hoe zat dat ook al weer? Deze bladzijden proberen daar een kort maar duidelijk antwoord op te geven. Achtereenvolgens komen aan de orde:De datum van Kerstmis ligt vast: altijd op 25 december. Kerstmis wordt vooraf gegaan door de periode van voorbereiding, de Advent. De wisselende datum van Pasen hangt, volgens de Joodse traditie, samen met de eerste volle maan in de lente. Daarmee verschuiven ook de van Pasen afhankelijke feestdagen als Hemelvaartsdag en Pinksteren (die vallen resp. 40 en 50 dagen na Pasen) naar een wat vroeger of later tijdstip in het voorjaar. Ook de start van de vastentijd (aswoensdag) hangt van Pasen af (40 dagen vóór Pasen). De getallen 40 en 50 hebben een bijbelse achtergrond. De Israelieten bereikten na 40 jaren het beloofde land, Jezus vaste 40 dagen in de woestijn. De 50 dagen tussen Pasen en Pinksteren gaan terug op de 50 dagen die liggen tussen het Pascha- en het Wekenfeest bij de joden. Het feest van Allerheiligen wordt in de katholieke en anglicaanse kerk gevierd op 1 november (of de eerste zondag daarna) en wordt gevolgd door Allerzielen (de kerkelijke 'dodenherdenking'). Met blijdschap geven wij kennis van  (Kerstmis) Het gaat goed mis  (Goede Vrijdag) Opgestaan  (Pasen) De laatste verschijning  (Hemelvaart ) Trek de wereld in  (Pinksteren) en Allerzielen)

Met blijdschap geven wij kennis van  . . .  (Kerstmis)

Een geboorte Een geboorte, daar hebben we wel een voorstelling van. Een feest, als alles tenminste goed gaat. Moeder en kind gezond. Aankondigingen de deur uit. Beschuit met muisjes als een vast ritueel. Wat zal er van het Kerstkind worden? Afwachten maar? Het kind van Betlehem heeft wel pech. Geboren in een stal en uit heel gewone ouders. De eerste bezoekers zijn Joodse herders uit de omtrek, figuren zonder vaste woon- of verblijfplaats. Daarna volgen een drietal mysterieuze figuren uit het oosten, niet-Joden nota bene, met hun symbolische gaven van wierook, mirre en goud. Kerstmis is het gemakkelijkst te begrijpen Christelijke feest. Je kunt je zonder problemen een voorstelling van maken. Lucas en Marcus helpen ons een handje door enkele verhalen (die later om deze geboorte omheen geweven zijn) aan het begin van hun evangelie op te nemen. Zo horen we van die volkstelling, de reis, de herders en de vreemde bezoekers uit het oosten. Schrijver Johannes begint zijn evangelie niet met een mooi geboorteverhaal maar zet ons meteen zware kost voor: 'In het begin was het Woord, en het Woord was bij God'. Voor de Joden wordt hij een teken van tegenspraak, voor de Christenen de verwachte Messias en voor de Islamieten zowaar een groot profeet.   Oost en West De kerken vieren eigenlijk twee kerstfeesten naast elkaar. In het westen kwam het feest van de geboorte en de aankondiging aan de herders op de voorgrond en werd gecombineerd met min of meer met de heidens-Germaanse zonnewendefeest (kerst/levensboom). In onze tijd is bij dit feest het commerciële aspect op de voorgrond gekomen (kerstmarkten, cadeaus). In het oosten vierde men vanouds het feest van de openbaring (aan die drie niet-Joodse wijzen) als hoogtepunt en dat niet ten onrechte omdat juist met dit verhaal de grote betekenis van dit kind tot de niet-Joodse wereld werd uitgebreid.

Het gaat  goed mis  (Goede Vrijdag)

Na 3 jaar . . . Goede Vrijdag, de vrijdag voor Pasen. Nog maar 33 jaar oud was Hij, en - let wel - pas 3 jaar echt in actie. En toen ging het al mis! Het zat er natuurlijk ook in, een tegendraadse leer verkondigen. Je bijna demonstratief met niet zo 'kosjer' figuren inlaten. De zondag ervoor (onze Palmzondag) ging het nog goed. Met palmtakken in de hand stonden de inwoners van Jeruzalem langs de weg. Maar de donderdag was er dat laatste avondmaal met de leerlingen. Daarna die moeilijke avond waarin de leerlingen, ondanks de dreiging die in lucht hing, toch telkens in slaap vielen. Dan volgt het verraad van Judas en de arrestatie. En Petrus, de angsthaas, die om zijn eigen hachje te redden, ineens voorgeeft zijn meester niet te kennen. De geseling blijkt voorbij, niet afdoende. De Romeinse en Joodse autoriteiten spelen een spel met Hem. Dan klinkt het 'Aan het kruis met hem'. En het is afgelopen, uit.   Volbracht Gelukkig zijn er nog een paar trouwe aanhangers in de buurt waaronder Maria en Johannes. Dan volgt de berusting: 'Het is volbracht'. De Goede Vrijdag gaat in het wereldse rumoer van onze dagen aardig verloren. De radio gooit er op een enkele zender op deze dag wat extra Bach tegenaan. Maar dat is het dan wel zo'n beetje. De non-profit sector en het onderwijs hebben een vrije dag. Wie op deze dag de kerk opzoekt krijgt een sobere liturgie te zien. Kleuren ontbreken. Het altaar is leeg. Het lange lijdensverhaal wordt voorgelezen. De eucharistieviering blijft achterwege uit respect voor dat oorspronkelijke eerste offer dat met de dood eindigde. Kaarsen en bloemen worden door de mensen bij het kruis geplaatst. In stilte gaat ieder daarna zijn of haar weg . . . in afwachting van Pasen.

 

Opgestaan  (Pasen)

Vreemd Voor degenen die erin geloven hét feest van het jaar. Voor anderen een vreemd feest. Wat moet je er immers van geloven? Een dode die weer opstaat, en dat als voorbeeld voor iedereen?. "Doen wat ondenkbaar is:', luidt een strofe uit een lied van Oosterhuis dat gevolgd wordt door 'dood en verrijzenis' 'Christus ressurrexit, Christus is verrezen' zingen de katholieken en protestanten in de paasnacht. 'Christ has arisen' zingen de Anglicanen. En de Russisch orthodoxen herhalen het veelvuldig in hun paasliturgie 'Christos vozkres'. Alle christenen over de hele wereld geloven dat hun Heer, de historische Jezus van Nazareth, is verrezen uit de dood en daarna aan de vrouwen, aan zijn vrienden en zijn leerlingen is verschenen. 'Ik zal met u zijn tot aan het einde der tijden', was het van Hem opgetekende woord. Sindsdien draagt hij de eretitel van Messias, of in het latijn 'Christus'. In de Paasnachtdienst wordt de paaskaars de nog donkere kerk binnengedragen, getooid met de symbolen voor begin en einde, de Alfa en de Omega (de eerste en de laatste letter van het Griekse alfabet). En allen onsteken hun eigen kaars aan dat ene Licht, een heel mooie symboliek voor wie er gevoelig voor is.   Voorstelling? Hoe moet je je die opstanding indenken? Ook symbolisch? Een moeilijke vraag, dat wel. De bijbel gebruikt woorden als ' Opgeheven tot God', ' Opgestaan uit de dood' en ' Verrezen'. Maar ik hoef niet meer te geloven dan wat de verhalen in de bijbel er zelf van zeggen. En dat is niet dat Christus een tijdje als het ware gewoon voortleefde. Nee, hij verscheen, kort maar, enkele weken, en verdween weer even plotseling als Hij gekomen was. En je moest er bij horen, je moest geloven wilde je Hem kunnen zien. Je moest - en je moet - er moeite voor doen om de verrezen Heer te herkennen.   Emmaus Dat is bij voorbeeld de lering van dat prachtige verhaal van die leerlingen uit Emmaus. Pas bij het breken van het brood ging hun een licht op en zagen ze wie ze eigenlijk bij zich aan tafel hadden. En toen wat Hij plotseling verdwenen. Het gaat hier om diepe ervaringen van de leerlingen, je zou kunnen zeggen "verschijningen", niet voor ieder zichtbaar. Maar met welk een gevolg!

De laatste verschijning (Hemelvaart)

Feest kan best weg? Hemelvaart is, als je zo om je heen kijkt, een van de minst christelijke feestdagen. Een dag om er op uit te trekken, een sporttoernooi te bezoeken, enz. Nou niet direct een dag om breed uit in de kerk te gaan zitten (en dat doe ik dan ook niet). Kerkelijk staat het feest ook niet hoog op de agenda. Nog niet zo lang geleden opperde een bisschop nog dat, als er ooit een feestdag ingeleverd zou moeten worden, Hemelvaart een goede kandidaat zou kunnen zijn. Een nieuw feest er voor terug, de dag van Europa b.v. of Abraham's offerfeest (dan hebben Joden, Christenen en Islamieten eens iets gemeenschappelijks te vieren wat nooit kwaad kan, zou ik zo zeggen).   Even geduld Maar wat gebeurde er eigenlijk op Hemelvaartsdag? Wel, na zijn verrijzenis is Christus een aantal malen verschenen, het eerst aan een drietal vrouwen, dan aan enkele leerlingen en soms zelfs aan een hele groep volgelingen tegelijk. Die periode duurde 40 dagen (in de bijbel een getal dat staat voor een bepaalde voorbereidingtijd). Maar één keer moest het de laatste keer zijn en die laatste verschijning was op wat we nu noemen: Hemelvaartsdag. 'En een wolk onttrok Hem aan hun blik', staat er beeldend opgeschreven. Voorbij. De leerlingen gingen angstig bij elkaar te rade Wat nu? Was hiermee alles nu voorbij of toch niet? Was Jezus nu de Messias, de Christus of toch (nog) niet? Wie het antwoord wil weten, moet negen dagen geduld hebben. Tot Pinksteren! Nog even iets over de datum. Hemelvaart valt 40 dagen na Pasen. Het getal 40 staat in de bijbel voor de tijd die nodig is om ergens te komen waar je lang op uit bent, om een doel te bereiken. Dan is het zover. Met Hemelvaart was het leven van Jezus dus afgerond.

Trek de wereld in  (Pinksteren)

Pink Pop Pinksteren. Veel mensen denken dan aan Pink Pop. Niet zo gek. Pink Pop is een happening om 'uit je dak te gaan'. En dat gebeurde oorspronkelijk ook, om precies te zijn negen dagen na de laatste verschijning van Christus (dat was op op Hemelvaart). Pinksteren is de dag waarop de volgelingen voor het eerst naar buiten traden. Plotseling zagen ze het weer zitten en overwonnen ze hun angst. Hoe kwam dat? Na de laatste verschijning van de Heer hadden de leerlingen zich teruggetrokken, bang en teleurgesteld als ze waren. Ook Maria en een aantal andere vrouwen waren erbij, zo vertelt de bijbel. Plotseling was er een stevige bries en verschenen hen 'vurige tongen'. Zij kregen zowaar de Geest! Ieder van de aanwezigen werd er als het ware mee getekend. Vurige tongen. 'De vlam sloeg in de pan', zouden we nu zeggen. Op naar buiten, de straat op. Niet meer bang zijn wat 'men' er van vindt! Vertrouw er maar op! Je ziet wel wat voor woorden je zult spreken. Het bleken woorden in vele talen te zijn. Tot op de dag van vandaag . . .   De hele wereld De leerlingen richtten zich tot alle mensen die daar aanwezig waren, van Joden en tot Romeinen en van Grieken tot de bewoners van Mesopotamié: (nu Iran en Irak), kortom tot de hele toenmalig bekende wereld. Die gebeurtenis, die bijeenkomst, was daarmee in zekere zin ook de geboortedag van de kerk. En dat is wat we nu vieren op Pinksteren: het verjaardagsfeest van de Kerk! De liturgische kleur is fel: rood! Dat valt op en dat is dan ook de bedoeling op deze feestdag van de warmte van het vuur en het bewegen van de Geest. En de datum? Wel, Pinksteren valt op de 50e dag na Pasen en dat is niet zo maar een getal. Het getal 7 staat voor klaar of vol (denk maar aan de zeven dagen van de week). Met 7x7 (=49) ben je helemaal klaar. Er kan iets nieuws beginnen. En dat begint op de eerste dag na die 49 dagen: de 50ste. Vandaar.

 

Delen van vreugde en leed  (Allerheiligen  en  Allerzielen  )

When the Saints go marching in "Allerheiligen? nooit van gehoord". Toch is dit een typisch katholiek feest dat in veel landen uitbundig wordt gevierd op 1 november. In Nederland wordt het veelal bescheiden gevierd op de zondag vóór of ná deze dag. Heiligen, tja dat zijn mensen die, gemeten naar de maatstaf van God, het er goed vanaf gebracht hebben. Ze hebben de hemel in het verschiet. Moet ik geloven in een hemel? Ik kan me uit de schrift niet herinneren dat Jezus ons een soort fantasiehemel heeft voorgehouden waarin het leven verder gaat. Met als voorbeeld zijn eigen verrijzenis hoef ik niet te geloven in een wijze van voortbestaan alsof de dood zijn afbrekende werk niet heeft gedaan. Dood is dood. Maar wat dan wel? Als God bestaat (en dat is wel het uitgangspunt van mijn geloof) en een God van levenden is (zoals Jezus ons voorhield), dan bestaan wij in Hem, de Eeuwig Levende. En God zal zich herinneren wie ieder van ons was. Dat is mij genoeg.   'Links en rechts' Wie zal Hij bij Zijn oordeel links of rechts aan zich voorbij laten gaan (zoals dat in de christelijke kunst zo dikwijls is verbeeld)? God roept tot zich wie in hun leven goed geleefd hebben. De kerk is in deze geen pessimist en viert rond 1 november altijd het feest van Allerheiligen. Gelezen wordt de tekst uit het boek der Openbaring: 'en ik zag een schare die niemand tellen kon'. Wel reden voor een feest! De kleur van de liturgie is dan ook stralend wit! En als je bid kun je alle heiligen over de grenzen van tijd en plaats vragen met je mee te bidden zoals je ook aan je vrienden kunt vragen je in nood aan je te denken.   In paradisum Maar de kerk is ook realistisch. De dood dwingt ons de feiten onder ogen te zien. Maar wie er niet meer bij zijn, horen er toch bij. Op de dag na Allerheiligen is het Allerzielen (eigenlijk op 2 november) en worden allen herdacht die ons in de dood zijn voorgegaan. In veel zuidelijke landen krijgen de begraafplaatsen nog eens extra aandacht in deze dagen. Maar de doden komen niet terug. Ze zijn opgenomen in de geloofsgemeenschap. En God zal ze zich herinneren. Althans, dat hoop ik tenminste.

terug naar begin ' Feesten'