| KERNVRAGEN |
De bedoeling van deze site is om antwoorden bij elkaar te zetten op vragen die me zo links en rechts in mijn stamcafe of elders gesteld werden. Maar deze kernvragen grijpen dieper en komen minder gauw aan de orde. Een kort antwoord is nauwelijks mogelijk. Toch wil ik het hier proberen. Ben je met een 'geloof' beter af? Kan het ook gemakkelijk zonder? Kan de samenleving zonder? Maakt het eigenlijk veel uit wát je gelooft? En als je dan bij het Christendom uitkomt, wat kun je daar dan anno 2015 nog onder verstaan? Tja, en waar staat die oude Katholieke Kerk eigenlijk voor? |
 |
| Geloven? |
Waarom eigenlijk?'Tja, waarom eigenlijk geloven?'. En waarom dàt of toch maar dàt? Kijk om je heen en je ziet dat het ook zonder prima kan. Toegegeven, in tijden van nood wil een mens nog wel eens denken 'ik hoop dat er meer is', maar dat waait wel weer voorbij. Mis je eigenlijk wel iets als je niet geloofd? En zo ja, wat dan? Wel, ik hou het er op dat er een persoonlijke God bestaat, meer een kwestie van intuïtie dan van weten. Een persoon niet kennen is alleen een gemis als je hem niet kent. Om te zien wie en wie God is vertrouw ik op de Man van Nazareth, op Christus. Wat ik van Christus weet, is te lezen in de bron die ons ter beschikking staat: het nieuwe testament dat tezamen met het oude Testament de Bijbel vormt. (hiernaast: eerste 2 Griekse letters van de naam Christus, een symbool uit de eerste Christentijd). Bergen verzetten  En wat mis je als je de bijbel ongelezen laat? Ik denk een aantal goede verhalen over God en de mensen. Een aantal handreikingen voor een goede manier van leven, een leven zoals God dat bedoelt. Een leven dat je medemensen geen schade toebrengt, noch aan zijn bezit, zijn lichaam of zijn geest. Een leven dat zijn schepping intact laatWat doet geloof met je? Als je ergens echt in gelooft, dan ga je er ook voor. Je hebt er vertrouwen in dat het lukt. En dat telt! Geloven heeft een kracht. Het kan fictie tot non-fictie maken. Het kan. zegt men wel eens, bergen verzetten. Er komt ruimte voor wat niet kan: het wonderlijke (en misschien soms zelfs een wonder). Niet dus dat er zo maar iets nieuws gebeurt maar eerder dat de gebeurtenissen in een nieuw en ander licht worden bekeken. Luchtspiegeling? Met het geloof van de Christen heb je, denk ik een goede schets voor je hoe het leven geleefd zou moeten worden. Hoe je met je medemensen moet omgaan. Hoe de maatschappij er eigenlijk uit zou moeten zien. En hoe je met God kunt en vooral mag omgaan. Een utopie misschien, een luchtspiegeling? Niet dus als je er echt in gelooft en er voor gaat. |
De man van Nazareth |
| De vraag Vreemd eigenlijk. Vrienden vragen mij wel eens ' Geloof jij nog?'of ' Doe je er nog wat aan? Maar zelden vraagt iemand: 'Wat vind je van Jezus?' Kennelijk is dat een vraag met een te hoog EO-gehalte. Toch is Hij de centrale figuur in het Christelijke geloof, daar kun je niet om heen. Wie was Jezus eigenlijk? Een godsdienstleraar of een fanaticus? Een vredebrenger of juist een revolutionair? Realist of dromer? En dan natuurlijk de vraag: wat is Hij voor mij? Zo de lezer ziet heb ik 'Hij' hier al met een hoofdletter geschreven. 'Hij' betekent dus echt wat voor mij. Maar dat is nog geen antwoord. Wel, laat ik zeggen dat er een aantal dingen zijn die mij in Hem enorm aanspreken. Het eerste waaraan ik dan denk is Zijn bijzondere omgang met andere mensen. Ieder wordt in zijn waarde gelaten (maar waar nodig wel de wacht aangezegd!)  'Onreinheid' (letterlijk of figuurlijk) is voor Hem geen hindernis voor een echte ontmoeting zoals de verhalen rond de melaatse man, de aan bloedingen lijdende Samaritaanse vrouw (zie Chinese figuur links) en de collaborerende tollenaar aangeven. Integendeel, deze ontmoetingen worden juist benut om te laten zien waar het eigenlijk om gaat: de bevestiging van het goede dat in ieder mens aanwezig is zonder daarmee het slechte ook maar ergens goed te praten. Wij hebben in onze tijd andere vormen van 'onreinheid' maar de boodschap blijft dezelfde. Jood Jezus was en bleef Jood en zette dan ook geen Joodse wetten opzij maar Hij plaatste ze wel in een ander kader: het is niet zo zeer de overtreding die telt maar de intentie die er achter zit (denk b.v. aan het bekende verhaal van de genezing op de sabbat). Hij nam Wel de vrijheid op sommige punten anders te handelen. Zo liet hij zich b.v. dopen wat binnen het Jodendom niet gebruikelijk was. Wat mij verder altijd opvalt is de autoriteit waarmee Hij zijn uitspraken doet. Als Hij spreekt staat God achter Hem! Hij gaat in een persoonlijke 'Vader-kind' relatie met God om en nodigt zijn volgelingen uit dit ook te doen ("Als je bidt, bid dan aldus: Onze Vader . . . "). Ik zie dat Hij een groep leerlingen om zich heen verzamelde en deze zo inspireerde dat zij de aanzet konden worden voor een wereldwijde beweging die tot op de dag van vandaag bestaat. Via die beweging heeft de Joodse ervaring met God zijn weg gevonden naar alle volkeren van de wereld. |
Christus |
| Het onderscheid Het zal de lezer niet ontgaan zijn dat ik 'Jezus van Nazareth' en 'Christus' in aparte hoofdstukjes heb ondergebracht. Meteen 'Jezus Christus' had gekund, maar dan was ik te snel door de bocht gegaan. Jezus van Nazareth is een historisch persoon. We kennen bij benadering de tijd en plaats waar hij heeft geleefd. Maar de Christus (= de Messias) werd Hij voor de leerlingen en volgelingen pas toen Hij na zijn dood aan een aantal van hen verscheen, met hen sprak en opnieuw het brood met sommigen van hen deelde. En met Pinksteren drong het volle besef door wie en wat Hij eigenlijk was. Hoe God Hem had doen opstaan en had verheven. In Jezus van Nazareth geloven is een stap, Hem als de Christus erkennen is een volgende en volgt niet automatisch uit de eerste stap.  Bijbel Als je er de bijbel op na slaat, dan voel je bij het lezen van het Paasgebeuren dat daar een bijzondere belevenis aan de orde is. De verhalen van de verschijningen buitelen over elkaar, er is sprake van grote opwinding, van verwarring en soms zelfs tegenstrijdigheid. Anders dan voorheen zijn het niet meer zo maar mensen uit zijn omgeving die in de verhalen voorkomen maar alleen degenen die geloven. Geloof is vanaf dan een voorwaarde wil je Hem zien en herkennen. Er is een engel voor nodig om de zaak uit te leggen. Of een herhaling van het teken van het brood, zoals in het verhaal van Emmaus. Christus komt niet meer aanlopen of aanvaren maar is er ineens. En Hij verdwijnt weer even plotseling als hij gekomen is, soms door de dichte deur heen. Je voelt dat de opgestane Heer (zoals zijn volgelingen Hem gaan noemen) geen gewone lijfelijke voortzetting van de historische Jezus is, maar een alles op zijn kop zettende ervaring die alleen de gelovigen herkennen en ondergaan. Toen en nu Het zijn vooral de apostelen Paulus en Johannus die deze ervaring vorm hebben gegeven in de leer. In hun denken en dat van de latere volgelingen ontwikkelde Christus zich tot degene die in God aan de oorsprong van alles staat, die de mensen beoordeelt en in wie alles zich nu en later samenvoegt. Iedere tijd moet een eigen antwoord geven op de vraag wie de Christus is. Het is spannend te zien hoe onze tijd met zijn nieuwe mogelijkheden, bedreigingen en uitdagingen omgaat met deze vraag. Bij de afbeelding: Christus met links en rechts van Hem de symbolen van de vier evangelisten (westportaal Kathedraal van Chartres) |
| Heilig boek ? |
Waarom heilig? De bijbel is een heilig boek. Maar wat betekent dat 'heilig' voor mij eigenlijk? Doe ik er wat mee? Veel religies hebben een heilig boek, een boek of verzameling boeken waarin de aanhangers hun leer verwoord zien. Het woordje "heilig" is verwant aan "heel", wat dus zoveel betekent als dat het een boek is voor heel het leven en voor alle tijden. 
De christenen hebben van de joden de thora, de profeten en de psalmen overgenomen (bij elkaar het Oude testament) en er de evangeliën, de brieven van de apostelen en het boek van de openbaring (het Nieuwe testament) aan toegevoegd. Tezamen vormen deze boeken de bijbel.Soms lees ik er in of zoek ik iets op. Maar echt doorlezen, nee dat is er niet bij. Dat ik er toch mee vertrouwd ben komt vooral door de keuze die de kerk voor me maakt door - in een cyclus van drie jaren - telkens bepaalde gedeelten in de liturgie te gebruiken. Altijd een stukje uit een van de Evangeliën (Marcus, Lucas, Mattheus en Johannus) wat voorafgegaan wordt door een ermee verband houdend stukje uit het Oude testament en soms ook nog een gedeelte uit één van de brieven van de apostelen. En aangezien ik regelmatig op zondag in de kerk te vinden ben, krijg ik zo toch aardig wat bijbelgedeeltes voorgeschoteld en - als het een beetje meezit - goed uitgelegd. Hele leven Zoals gezegd wil de bijbel een boek zijn voor het hele leven. Wat er in staat is van waarde voor de individuele mens. Het laat een ontwikkeling zien van de relatie van de mens tot God. Het geeft, door zijn grondregels (waaronder de 10 geboden) richting aan de menselijke samenleving. 
Het is vele eeuwen een inspiratiebron geweest voor ontelbaar vele kunstenaars en is dat nog tot op de dag van vandaag. Doordat het Christendom de meest verspreide godsdienst is en in de koran van de Islam veel verhalen van de bijbel herkenbaar zijn terug te vinden is de bijbel het meest invloedrijke boek geworden voor de mensheid. Dat neemt niet weg dat er ook in de oude geschriften van de andere godsdiensten zoals bij de Hindoes en de Boeddhisten veel waardevols te vinden is, tenminste voor wie zich kan verplaatsen in die culturen om ze te kunnen verstaan.
Openbaring Voor de Christenen is de bijbel dé bron van openbaring, een openbaring die weliswaar geheel geworteld is in het Joodse volk van weleer maar die door toedoen van de christenen en dan met door door teodoen van de apostel Paulus een wereldwijde en voor alle rassen en volkeren geldende betekenis heeft gekregen. Is de bijbel de enige bron van openbaring? In de opvatting van de meeste protestanten wel. In de katholieke opvatting zit meer ruimte voor een inbreng uit latere tijden en zelfs andere culturen. Dit omdat het in die opvatiing de Kerk is die de taak is toebedeeld uitleg te geven over hoe de bijbel moet worden begrepen en uitgelegd. En die interpretatie en uitleg wordt mede bepaald door wat we nu - in tegenstelling tot vroeger - weten en de omstandigheden waarin we nu verkeren, althans zo zie ik het. Bij de afbeeldingen: Boven: het oudste nu bekende bijbelfragment, recent opgedoken in een klooster aan de voet van de berg Sinaï. Het is een deel uit het boek Joshoa en dateerd uit de periode 330 -350 na Chr. Onder: Rembrandt's moeder, lezend in de bijbel. |
| Bijbel 1: het Oude Testament |
 Of ik de bijbel lees? Ja, vroeger wel eens gedaan. Tegenwoordig maar af en toe een stukje. Wel bezoek ik met enige regelmaat de kerk en krijg dan iedere keer een stukje uit het Oude- en een stukje uit het Nieuwe Testament voorgeschoteld, volgens een schema dat voor de r.k.kerk over de hele wereld hetzelfde is.  |
| Bijbel 2: het Nieuwe Testament |
Het Oude Testament is het boek van de Joden. Jezus was een Jood en zijn volgelingen leefden vanuit dat boek. De leerlingen hebben uitspraken van en verhalen over Hem van mond tot mond door gegeven. Later zijn die ervaringen op schrift gesteld. Pas zo'n veertig jaar na Zijn sterven kwam het een en ander officieel op papier, met name in de vorm van de vier evangeliën zoals we die nu kennen. Ook een brieven van Apostelen als Paulus en Petrus, geschreven aan de plaatselijke kerken, werden toegevoegd. Zo ontstond langzaam het tweede deel van de Bijbel, het Nieuwe Testament (zie ook de tijdsbalk hieronder). Latere kerkvergaderingen waren nodig om te beslissen wat nu wel en wat niet tot de erkende tekstgedeelten moest gaan behoren.  Is de bijbel nu wel zo'n uniek boek als de meeste Christenen willen geloven? Heeft niet vrijwel iedere religie zijn heilige boeken? Hier raken we aan een probleem wat zich zeker in onze Nederlandse multiculturele samenleving steeds sterker laat gevoelen: in welke verhouding staan de verschillende religies tot elkaar. Wie heeft het bij het rechte eind (of zit er het dichtste bij?), gesteld dat zoiets bestaat. In ieder geval vind ik dat het mogelijk bestaan van meerdere wegen om tot God te komen voor mij geen excuus is om niet op weg te gaan. Toch die bijbel maar weer eens ter hand nemen! |
Gewoon zonde |
| "Zonde" een typisch kerkelijk woord? Tja, wat is zonde eigenlijk? Hoe kan ik dat uitleggen? Wel eens iets kostbaars uit je handen laten vallen? Het ligt in stukken voor je. 'Dat is zonde', roepen we dan. Jammer, ongelukje. Had niet moeten gebeuren! Erger wordt het als je met opzet iets kapot maakt, vooral als dat iets een ander toebehoort. 
Dat kapot maken kan betrekking hebben op iets materieels maar ook op mensen en hun relaties. In conflicten kunnen mensen elkaar kapot maken, lichamelijk en geestelijk. Een blik op het TV-nieuws of in krant volstaat. Soms is het de natuur die de schade toebrengt als bij een aardbeving of een grote overstroming maar veel ellende die we rondom ons zien is mensenwerk. Van klein kwaad als agressie, laster en diefstal tot het grote kwaad als oorlog, genocide en verkrachting van mens en leefmilieu. Zonde is natuurlijk op de eerste plaats een religieus begrip. Alle religies worstelen dan ook met het probleem van goed en kwaad in deze wereld. Het raakt kennelijk aan de kern van ons bestaan. In Jodendom, Christendom en Islam leeft het besef dat het door de mens aangerichte kwaad de levende God niet onberoerd laat. Maar ook dat het kwaad niet het laatste woord heeft. Voor zover een mens persoonlijk schuld heeft aan het aangerichte kwaad is er vergeving mogelijk. De ontstane breuk valt te herstellen. Maar het kwaad kan ook zo alomvattend en zo vernietigend zijn (ik denk hier aan de Holocaust) dat er geen woorden voor zijn, ook van de kant van God niet. 
Het persoonlijke kwaadEn wat te doen met de persoonlijke zonde van de mens? Wanneer je iets bij de ander kapot hebt gemaakt? Wanneer je tegen je geweten in zwaar fout hebt gehandeld? Wanneer je niet hebt gedaan wat je zou moeten doen? Een eerste vereiste is dat je dat inziet en erkend. Je fout herstellen, als dat (nog) kan. 
Kerk en vergevingVast onderdeel van vrijwel iedere kerkdienst is de schuldbelijdenis. Voor God en mensen erkennen dat je te kort bent geschoten door wat je deed en juist niet moest doen, door wat je naliet en juist had moeten doen, en dat in gedachte, woord of daad. Dat is alvast iets. Maar juist omdat het vast onderdeel is heeft het in zich dat het gemakkelijk tot een automatisme verwordt, geschikt voor het lichte werk, zal ik maar zeggen. Biecht De Katholieke traditie kent daarom de mogelijkheid van een persoonlijke biecht: een bewust voor God erkennen van een concreet stuk kwaad waar jij zelf de oorzaak was en de schuld draagt. Dit kwaad willen herstellen en er (al dan niet symbolisch) ook iets tegenover willen stellen. Als aan deze voorwaarden is voldaan, wordt je door de priester aangezegd dat het opgebiechte kwaad je in de naam van Christus is vergeven. Het is daarmee niet weg maar je kunt God weer met goed fatsoen vrij onder ogen komen, indachtig de woorden van Christus tot zijn apostelen: "Wat jullie ze zult vergeven zal ook in de hemel vergeven zijn". Je kunt weer verder gaan op je weg door het leven. Een breuk is hersteld. |
Godsbeeld |
|
Als laatste wil ik hier de vraag naar God aan de orde laten komen en dat is niet toevallig. Als je met Christus een stuk op weg bent gegaan en je hebt in de Bijbel gelezen hoe mensen in vroeger tijden in met God omgingen ben je wellicht toe aan die vraag hoe jij zelf met God moet omgaan. Je begint aan de verkeerde kant als je je afvraagt of God wel of niet bestaat. De geloofsbelijdenis die de kerk in eucharistieviering laat uitspreken start niet voor niets met "Credo in Unum Deum" of "Ik geloof IN één God" en niet met een "Ik geloof DAT God bestaat". Geloven IN iemand doe je vanuit een relatie, een relatie die je soms met vallen en opstaan hebt opgebouwd. Je hebt zelf of van anderen ervaren dat je vertrouwen kunt stellen op die persoon. Dat is je uitgangspunt. Zo moet het ook zijn in je omgang met God, de Eeuwige.  Godsbeelden Die omgang met God wordt sterk bepaald door het beeld dat je van God hebt. Je hoeft maar even om je heen te kijken om te zien dat mensen reageren vanuit nogal verschillende beelden die zij van God hebben. Dat individuele Godsbeeld kan getekend zijn door negatieve ervaringen, kinderlijke voorstellingen. Het blijkt nog al eens op maat gesneden te zijn om in de eigen behoefte te voldoen. Er is misschien wel een heel leven voor nodig om het beeld dat je van God hebt uit te zuiveren en van misvorming te ontdoen. Je hoeft daar niet van te schrikken. Ook in de geschiedenis van de mensheid en ook in de bijbelse geschiedenis vindt je een Godsbeeld dat veranderd en aan verschuiving onderhevig is. De God van het Oude Testament lijkt wel een andere dan die in het Nieuwe Testament waar immers, naar het voorbeeld van Christus zelf, ook de aanspreking "Onze Vader" op van toepassing is. In Calvinistische kringen is dat vaderbeeld geënt op de strenge vaders zoals je die in vroeger tijden kon tegenkomen. In sommige katholieke kringen is daarentegen de naam "Lieve God" gebruikelijk wat een gevaarlijke versimpeling kan inhouden als je dat niet duidelijk ziet als uitgesproken in een relatie met Iemand die je dierbaar is. 
Wat is mijn Godsbeeld?Ik hou het zelf het liefst op "de Eeuwige", dat komt het dichtst bij het beeld dat ik van God heb. Soms denk ik ook aan de niet-uitgesproken naam voor God JHWH zoals die in het oude Israël gebruikt werd (links de weergave van de Hebreeuwse letters). God is in mijn beleving Degene die de bron is van het universum en die uitstijgt boven alles wat bestaat. Apostel Paulus schreef in zijn brief aan de Christenen van Efese (Westkust Turkije) over "Eén God, en Vader van allen, die is boven allen, en met allen, en in allen", een omschrijving waar ik me erg in kan vinden. Dat is niet een God die je te pas en te onpas in je persoonlijke leventje erbij kan halen (of aan de kant zetten) en zeker niet een God die je verwijten kan maken als het tegen zit of als onheil dreigt. De vraag "Waarom is mij dit overkomen, Heer?" is dan niet de juiste. Het moet eerder zijn: "Zie Heer, dit is mij overkomen, hoe nu verder?". De tegenvallers, calamiteiten en ziektes worden niet weggenomen. Met God heb je wel een ander perspectief en de mogelijkheid van een andere kijk op de gebeurtenissen in het leven in het algemeen en je eigen leven in het bijzonder. Dat is het waar het volgens mij om draait, het is maakt deel uit van mijn Godsbeeld. |
|
