| KORT VERKLAARD |
| "Hé, de ene keer loopt die priester in een rood kleed rond en de andere keer in het groen. Heeft dat nog een speciale betekenis? "Laatst werd mijn oma begraven". Een vrouw in een soort gewaad leidde de kerkdienst. Kan dat tegenwoordig zo maar bij jullie katholieken?" "Ik zag laatst de bisschop van Rotterdam op de TV. Hebben alle grote steden eigenlijk een bisschop aan het hoofd?" Die tijd dat iedereen nog wel wist hoe binnen de (r.k.)kerk de zaken geregeld waren ligt ver achter ons. Ik heb hier een paar vragen genoteerd en van een kort antwoord voorzien. |
| Kleuren in de kerk |
Tijden en kleuren
Het schema hiernaast brengt de feesten en de liturgische tijden en kleuren in beeld. Wit voor de feestdagen, paars voor de tijden van voorbereiding en inkeer, groen voor de tijden van hoop en zwart voor dagen van rouw.
 Wit is de kleur op alle hoogtijdagen, met name op de kerkelijke feesten als Kerstmis, Witte Donderdag en natuurlijk Pasen. Ook op feestdagen van Maria is de kleur wit. Naast wit wordt ook wel een goudkleur gebruikt, met name in de orthodoxe kerken van het Oosten. Paars wordt gebruikt in tijden van inkeer zoals tijdens de advent (4 weken voor kerstmis) en de vasten of 40-dagentijd vóór Pasen. Rood is de kleur van Pinksteren (vurige tongen) en wordt ook gebruikt wanneer heiligen herdacht worden die als martelaar om wille van het geloof zijn gestorven. Ook op Palmzondag (de zondag vóór Pasen) wordt de kleur rood gebruikt Groen is de neutrale kleur die gebruikt wordt in de tussenliggende tijdvakken. Zwart (of donkergrijs) is uiteraard de kleur van rouw en wordt naast paars gebruikt bij begrafenisdiensten.
R.K.KerkDe kleuren worden toegepast bij de liturgische kleding van de priester (kazuifel en stola), de diaken (stola) en de pastorale werkers en - werksters (in de kraag of in de sjaal). Ook de doek waarmee preekstoel of lessenaar bedekt is loopt als regel met de liturgische kleur mee. Protestante kerken Bij de protestante kerken is het gebruik van liturgische kleuren bezig aan een come back. Veel dominees dragen tegenwoordig een stola in kleur op de zwarte toga en ook het afhangende kleed op de preekstoel of lessenaar wordt met de liturgische kleur gewisseld. Bij de foto's: links: Nederlandse bisschoppen bijeen in de kerk der Friezen in Rome (2005). In het midden in paarse kazuifel Mgr. A. van Luin, toen bisschop van Rotterdam en op de achtergrond twee diakens met paarse stola rechts: Dominee in de Marcuskerk in Utrecht met rode stola |
| Bisdommen of "Waarom Amsterdam geen bisschop heeft en Rotterdam wel?" |
Even een duik in de historieHé, dat is gek. We horen wel van een bisschop van Rotterdam. En die stad heeft dan ook een kathedraal. Maar Amsterdam niet? Hoe zit dat? Om dat te begrijpen moeten we twee keer een duik in de geschiedenis nemen. Eerst terug naar de tijd van de Romeinen. De Romeinen waren perfecte organisatoren en die hun rijk vele eeuwen goed wisten te besturen. De vroege kerk groeide op binnen dit rijk en heeft er dan ook een aantal goede zaken van overgenomen als een centraal bestuur, één taal (het latijn) en een indeling in overzichtelijk provincies, met ieder een eigen hoofdstad. De indeling in bisdommen stoelt op dit Romeinse model. Bisdom en bisschop werden genoemd naar de hoofdstad van de kerkprovincie of, als dit gebied te groot was, naar de hoofdstad van de regio. Na de reformatie (dat was zo rond 1570) werd die kerkelijke indeling - althans in de Noordelijke Nederlanden - over boord gezet en de bisschoppen verdwenen. De in de verdrukking geraakte r.k.kerk ging ondergronds verder en werd voortaan direct vanuit Rome bestuurd. 
Pas in het midden van de 18e eeuw was de toestand zo verbeterd dat Rome de tijd rijp achtte voor wat heet "het herstel van de kerkelijke hierarchie". In 1853 was het zo ver. Er konden weer eigen bisschoppen komen. Maar hoe een nieuwe indeling in bisdommen te maken? Amsterdam was de hoofdstad, moest daar dan geen nieuwe bisschop worden aangesteld? Bij de bouw van de Mozes en Aaronkerk aan het Waterlooplein (1841) was er al rekening mee gehouden. Maar men vond dit toch te veel een uitdaging aan het adres van de hervormden en zo werd het nabije Haarlem de zetel voor de bisschop van Holland en niet het grote Amsterdam. Maar Haarlem had geen geschikte grote kerk en dus zetten de 19e eeuwse katholieken zich enthousiast aan het werk om even buiten het toenmalige centrum een nieuwe kathedraal te bouwen. En wat voor een! (foto links). De bouw startte in 1895 en duurde 35 jaar. Naast Haarlem kwamen er bisschoppen in Breda, Den Bosch, Roermond. Utrecht werd opnieuw de zetel van de aartsbisschop. Huidige situatie Nu zijn er zeven bisdommen. Het bisdom Haarlem bleek, zeker na de uitbundige groei van De Haag en Rotterdam, toch wel wat erg groot, reden waarom in 1955 besloten werd dit bisdom op te splitsen in een noordelijk gedeelte (Haarlem) en een zuidelijk gedeelte (Rotterdam) waarmee deze bisdommen grotendeels in lijn kwamen met de provinciale indeling in Noord- en Zuid-Holland. Tegelijkertijd werd het noordelijke gedeelte van het (in oppervlak erg grote) bisdom Utrecht afgesplitst en kwamen Groningen, Friesland en Drente onder de nieuwe bisschop van Groningen. 
België kent acht bisdommen, waarvan vijf in Vlaanderen: Mechelen/Brussel (aartssbisdom), Antwerpen, Brugge, Gent en Hasselt. Iin Wallonië zijn het er drie: Luik (Liège), Namen (Namur) en Doornik (Tournai).
|
Ambten in de r.k.kerk (Wie doet wat?) |
| Over ambten en functies in de r.k.kerk Een agent mag zo nodig iemand in de boeien slaan maar de veiligheidsbeambte niet. De parkeerwachter loopt ook in een uniform rond maar mag je toch alleen voor fout parkeren op de bon slingeren. De brandweerman of -vrouw moet natuurlijk tegen een fikkie kunnen. In onze maatschappij is het gewoon dat aan bepaalde functies bepaalde eisen worden gesteld en dat aan die functies duidelijk omschreven bevoegdheden worden toegekend. Zo is het ook in de kerk en zeker in de r.k.kerk die - als grote mondiale organisatie - niet zonder structuur en zonder omschreven bevoegdheden kan werken. Natuurlijk kun je lang discussiëren of de structuur niet wat minder zwaar kan zijn of dat grenzen niet te scherp zijn getrokken maar dat is hier niet aan de orde. Het gaat er hier om gewoon wat uitleg te geven voor wie dat op prijs stelt. Een wijding geldt (net als bij een kerkelijke huwelijkssluiting) voor het hele leven. Een kerkeljke zending geldt voor een bepaalde periode. |
| Ambt of functie | Gewaad | Wijding / aanstelling | Taken en bevoegdheden |
| Priester |  |
Man Ongehuwd / celibatair Wijding, gevolgd door benoeming door bisschop |
Formele leiding parochie Voorgaan in eucharistie en verkondiging (preek) Bediening doopsel, biecht, huwelijkssluiting en ziekenzalving. |
| Diaken |  | Man Gehuwd of ongehuwd Wijding, gevolgd door benoeming door bisschop | Bediening doopsel en huwelijkssluiting Assistentie bij de eucharistie Voorgaan in verkondiging Diakonale activiteiten in zielzorg |
| Pastoraal werker |  | Man of vrouw Kerkelijke zending, gevolgd door benoeming door bisschop | Assistentie organisatie parochie Voorgaan in woord- en communievieringen In sommige gevallen verkondiging Zielzorg in ziekenhuis, gevangenis e.d. |
| Gebedsleider |  | Man of vrouw Aanstelling door parochie | Voorgaan in gebedsvieringen Voorgaan in avondwake |
| Catecheet | Man of vrouw Aanstelling door school na fiat bisschop | Catechese binnen parochie en / of school |
|
Het kan ook anders Een wijding geldt (net als bij een kerkelijke huwelijkssluiting) voor het hele leven. Een kerkeljke zending geldt voor een bepaalde periode.Wat hierboven staat geldt voor de westerse tak van de r.k.kerk. In de oosters katholieke tak gelden andere regels. Zo kent de oosterse tak wel degelijk getrouwde priesters en hebben de diakens een zwaardere liturgische rol. Vrouwen op het altaar zijn daar echter volledig taboe, iets wat in de westerse tak niet het geval is. Waarmee ik maar zeggen wil dat dit soort regels geen betekenis voor de eeuwigheid heeft. Ze variëren binnen zekere grenzen naar plaats en tijd. |
 |
rechts: twee pastoraal werksters in actie tijdens een feestelijke viering (Nijmegen) |
 terug naar begin 'kort verklaard' |