| HET JODENDOM |
Ontstaan Ontstaan in het nabije-oosten, op een woelig trefpunt van culturen. De eerste aartsvader, Abraham, kwam uit Ur (het huidige Iran). Een deel van de stammen verbleef lange tijd in Egypte. Rond 1300 v.Chr. volgde onder het leiderschap van Mozes de terugtocht naar Palestina. De Israëlieten werden ter plaatse steeds machtiger, getuige de instelling van het koningschap onder Saul. David en Salomon waren zijn opvolgers. Het rijk splitse zich later in een noordelijk deel (Israel) en een zuidelijk deel (Juda). In 722 v.Chr. wordt Israel bezet door de Assyriers en in 586 v.Chr. valt Juda voor de Babyloniërs. De tempel bestaat niet meer. Een dramatische maar betekenisvolle tijd breekt aan, de Babylonische gevangenschap, waarin het volk geestelijk op de been wordt gehouden door de profeten (Jesaja). Na de Babyloniërs komen de Perzen. De joden keren (gedeeltelijk) terug naar Palestina en de tempel wordt herbouwd. Na de Grieken komen de Romeinen als nieuwe overheersers. Jeruzalem wordt in 70 na Chr. Belegert en de tempel verwoest. De joden raken verspreid over het Romeinse rijk (de diaspora) waar ,in later tijden, nieuwe verbanningen (Spanje, Potugal) en progroms (Midden- en Oost Europa) voor diepe treurnis zorgen. De synagoge wordt voortaan de plaats van samenkomst en beleving van de godsdienst. De holocaust betekent een nieuwe slag voor het jodendom. Een geheel nieuwe situatie ontstond met de stichting van de staat Israël in 1948. Voor het eerst sinds 19 eeuwen hebben de joden hiermee weer een eigen huis. God en goden Het is opmerkelijk dat de Joodse volk, omgeven door zoveel volkeren die meer goden kenden, toch altijd heeft vastgehouden aan de ene God, in medeklinkers JHWH, aanvankelijk zonder daarmee andere (mindere) goden voor andere volkeren uit te sluiten. Pas na de ballingschap is er consequent sprake van één God. In de religieuze wereld van de oudheid staat het Joodse volk geheel alleen in z'n beleving van de ene en persoonlijke Macht die enerzijds ver boven het menselijke is verheven maar anderzijds toch met de mensen en hun geschiedenis bezig is. 
Heilige boekenDe bijbel (van biblia=boeken), van de joden, de Tenach, kwam tot stand gedurende een lange periode en kent een grote verscheidenheid in literaire vorm (geschiedschrijving, lofzang, spreuken). De Thora (de "Wet") bevat de vijf oudste boeken (Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri en Deuteronomium), waarvan de oudste gedeelten nog op Mozes terug gaan. Van later datum zijn de boeken van de Profeten en de Psalmen. Rond 100 na Chr. groeide de behoefte om de boeken van de bijbel goed vast te leggen, ook als reactie tegen de nieuwe sekte van de Christenen die er immers ook gebruik van maakten. De grens werd gelegd bij de boeken die er al voor 500 v.Chr. geschreven waren (waarmee er een kloof ontstond met de Christengemeenten die ook later ontstane Joodse boeken erkenden). De historische commentaren op de Joodse bijbel zijn verzameld in de Talmoed. Leer Er is één God die aan het begin en het einde staat van de schepping. De mens wordt op zijn daden aangesproken, God beloont het goede en straft het kwade. De Thora bevat de openbaring en leefregels voor het volk. Eens zal er een Messias komen die het Joodse volk terugvoert naar het beloofde land (wat hier letterlijk opgevat moet worden). Onreine zaken dienen vermeden te worden (bloed, menstruerende vrouw, sperma, niet kosjer eten, varkens). Leefregels De leefregels zijn samengevat in de 'Tien geboden' zoals deze aan Mozes zijn gegeven en door hem op de twee stenen tafelen zijn vastgelegd (te vinden in Exodus, Leviticus en Deuteronomium). Daarnaast staan er met name in Leviticus een groot aantal, vaak zeer precieze voorschriften voor de sociale omgang, de voedselbereiding, de hygiëne, enz. waaraan de wettische Jood zich heeft te houden. Richtingen Door alle tijden heen heeft het jodendom bepaalde stromingen gekend. Rond het begin van onze jaartelling waren er bv. de bekende Farizeeën (de chassidische of vrome sekte binnen het Jodendom), de Sadduceeën (een groep rond de priesters van hogere rang), de Essenen (chassidisch en in afzondering levend) en de Samaritanen (een verwant volk dat zich niet geheel aan de Wet hield). Na de verwoesting van de tempel door de Romeinen en de tweede verstrooiing leefden de Joden verspreid in de diaspora (= verspreide gebieden). In het huidige jodendom zijn zeer vrijzinnige groepen te vinden (met name in de USA), naast zeer orthodoxe groeperingen als de Chassidiem (de in zwart geklede mannen met ongeknipte haren). Het Chassidisme (ontstaan in de Oekraïne in de 18e eeuw) is een volkse en mystieke richting die de verwachting van de Messias ziet als actieve heiliging van het leven hier en nu. In het oosten ontwikkelde zich begin deze eeuw een nieuwe nationalistische richting die leidde tot het Zionisme, dit is het streven om alle Joden te verenigen op historische grond, Palestina. In het huidige Israël leven de Chassidiem, de vrijzinnige joden en een grote groep volledig gesaeculariseerde (= 'ontkerkelijkte') Joden onder de nodige spanningen tezamen.  Organisatie Er is geen overkoepelende organisatie. Men spreekt wel van Opperrabbijnen maar deze zijn toch slechts het hoofd van een landelijke of plaatselijke groep joden. Feestdagen en eredienst De joodse kalender gaat terug op die van de Babyloniërs en kent twaalf maanden. De grote feestdagen zijn: - Jom Kipoer, de Grote verzoendag - Soekot, het Loofhuttenfeest - Channoeka, het feest van de inwijding van de tempel - Poeriem, de herinnering aan de geschiedenis rond Esther en Mordechaï - Pesach, de herdenking van de uittocht uit Egypte De eredienst (in de Hebreeuwse taal) speelt zich af in de synagoge en is een dienst van het woord. Enkele teksten uit de Joodse bijbel |
terug naar begin pagina Jodendom |