Het was mijn eerste bezoek aan een voormalig Oostblokland. Het TEMPUS-uitwisselingsprogramma Biologie met Polen was zijn tweede jaar ingegaan. We waren met zo'n vijf en twintig coördinatoren van Oost en West bijeen aan de gastuniversiteit van Wroclaw. Het was een bijeenkomst met een bijzondere historische lading. We kijken in Nederland vol onbegrip op als we op de TV de deportaties en verplaatsingen in het voormalige Joegoslavië in beeld krijgen. Vele tienduizenden mensen van huis en haard verdreven, omdat ze Serviër, Kroaat of Moslim zijn! Maar hier, in dit deel van Midden Europa verdwenen in 1939/1945 tengevolge van Duitse en nadien Russische acties eerst één miljoen Polen en werden vervolgens zeven miljoen (!) Duitsers voor goed op de vlucht gedreven, richting het Westen. Polen uit het Oosten vulden de vrij gekomen ruimte in het Westen op. Oekraíners en Russen schoven op hun beurt weer de voormalige Poolse gebieden in. En zo kon het gebeuren dat de Duitse stad Breslau veranderde in het Poolse Wroclaw en de universiteit van Talin (eerst Pools maar nu in de Oekraïne gelegen) met personeel en al naar Wroclaw verhuisde. De verpoolsing is volledig en totaal (alleen na zeer lang zoeken ontdekte ik aan de zijkant van een nog niet gerestaureerde kerk een paar originele duitstalige grafstenen). Wat moet er in mijn collega uit het Oost-Duitse Jena wel niet zijn omgegaan nu hij hier welkom werd geheten door zijn Poolse collega. Hij is hier geboren en bracht er zijn hele jeugd door! Zij is, zoals de meeste mensen hier, slavische import uit het Oosten.

Terug naar mijn student. Hoe was ik met hem ik contact geko­men? Ons programma voorzag in één dag vergaderen en één dag bezoek aan de Faculteiten van de Biologie en Biochemie. Maar ik ben (excuus 'was') studie-adviseur en dus kruipt het bloed waar het niet gaan kan. Ik wil tijdens zo'n bezoek ook eens graag een paar heuse studenten spreken. Tijdens het bezoek aan het molecu­lair biologische laboratorium sprak ik er wel een paar maar dat gesprek bleef toch te formeel om voor mij echt te zijn.Dus zat er niets anders op dan om 's avonds op pad te gaan en ze op te zoeken.
Maar dat viel niet mee. In Leiden heb ik allerlei aanknopingspunten om studenten van ander jong volk te onderscheiden: de plaats, het taalgebruik, de kleding. Hier werkt dat (althans voor mij) niet. Een beetje op goed geluk stapte ik dan ook een kroeg binnen waarvan ik zo op het eerste gezicht vermoedde dat er studenten zaten. Maar het contact vlotte voor geen meter en de kennis van Engels of Duits bleek onder de aanwezigen vrijwel nihil. Kennelijk verkeerd gegokt en dus maar de volgende kroeg geprobeerd. Weer een biertje besteld, volkje even ingeschat, langzaam in de richting van een vermoedelijk student gemanoeu­vreerd, 'prosit' zeggen in plaats van het slavische 'nasdrovje' en dan maar zien wat er gebeurt.
En ja hoor, de gewenste reactie! 'Where are you from?'.
Ik mijn verhaal verteld, dat ik hier voor TEMPUS was en dat ik thuis tot de staf behoorde.
'You mean you are a teacher?' voegde de student mij ongelovig toe.
'No, you are joking' was zijn tweede reactie.
Tja, ik ben een soort docent en nog wat (maar hoe leg ik dat uit).
'Student dean of biology' blijkt in de vreemde een snel begrepen omschrijving van mijn job.
'But why you are here, I mean in this pub?'.
Ik leg netjes uit dat ik me nog steeds voor studenten interesseer en het dus niet kan nalaten om ze ook op te zoeken. Weer reageert hij vol onbegrip.
'You are joking' houdt hij vol en stelt dat aan zijn universiteit docenten zich niet zo voor studenten interesseren.
We raken goed aan de praat en mijn aanvankelijk kleine maat bierglas (ik had om te beginnen bij het bestellen voorzichtig op het glas van het meisje naast mij gewezen) wordt alras ingeruild voor een exemplaar van opmerkelijk grotere omvang welke vooral op initiatief van mijn Poolse student regelmatig wordt bijgevuld.
Ik mag mijn student wel maar vind dat er toch iets vreemds met hem aan de hand is. Is hij eigenlijk wel een student? (het is tenslotte ook best leuk om je voor student uit te geven). Ik probeer daar met wat vragen achter te komen.
Hij zegt 'Law' te studeren maar zijn antwoorden blijven toch wat vaag (of komt dat door zijn wat haperende kennis van het Engels). Ik wil zekerheid en breng het gesprek op studiepunten en studiebeurzen (in Polen betaal je niet .zo zeer collegegeld als wel een bepaald bedrag bij herkansingen, misschien een leuk ideetje voor onze onderwijsminister). Op verzoek showt hij mij zijn collegekaart en ik zie dat mijn Ukas 'Lukas' heet (maar de 'L' spreek je hier kennelijk niet uit). Ik zie ook dat hij een stuk ouder is dan hij mij daarvoor had willen wijsmaken. Maar waarom?

Gaandeweg hoor ik ook meer over zijn persoonlijke omstandigheden. Op vraag naar het gezin waar hij uit komt, reageert hij met een opmerkelijk abrupt 'I will not talk about my parents. No word, you understand, now word'.
'Zijn zeker gescheiden' denk ik en bedwing mijn verdere nieuwsgierigheid.
Omgekeerd vraagt hij wel naar mijn persoonlijke achtergronden.
'Married and four children, you are kidding' is zijn reactie op deze door mij niet zonder enige opzet gegeven informatie.
'You can buy everything in Polen' legt hij mij opnieuw uit, 'even good study results'.
Verbaasd kijk ik hem aan maar hij bevestigt zijn stelling met 'Even teachers are corrupt here, yess'.
'Y're sure?' probeer ik als tegenwerping. Ik had tenslotte eerder op de dag nog een heel wat positievere indruk van mijn collega's gekregen.
'Where do you live, I mean in what hotel', vraagt mijn student.
Ik vertel dat we door zijn universiteit in hotel 'Saigon' zijn ondergebracht (wel centraal maar nu niet bepaald een klassehotel).
'I know that hotel. Do you go there to night?'.
'Yess, of course, and I think I will go now' antwoord ik omdat ik bedenk dat met al dat bier nog langer blijven wel eens problemen kan geven met het terugvinden van dat hotel!
'Another beer?' vraagt mijn student, maar dat rondje is voor mij en dan ook echt de laatste, zo besluit ik.

Net als ik tevreden voor me zelf vaststel dat dit toch een avond is zoals ik me die graag had voorgesteld, gebeurt er iets wat me danig in verwarring brengt.
'I want to accompany you to your hotel'.
Nee jongen', denk ik 'zo erg is het nu ook weer niet met me gesteld, ik kom d'r wel'
Maar dan word ik ruw uit mijn droom gehaald. 'For two hunderd zloties I go with you' voegt hij ter verduidelijking aan zijn aanbod toe. Ik verstar en herinner me zijn, in ander verband uitgesproken woorden 'You can get everything for money in Polen'. En dit is kennelijk zijn manier om aan geld te komen. Gewoon zich verkopen!
Hij leest aan mijn gezicht dat ik niet bepaald blij ben met zijn mededeling en reageert snel: 'But don't you see I am joking. Do you really think I am serious?'.
Zijn arm gaat amicaal om mij heen. 'No men, I am joking, sure I am joking! Belief me!'.
Maar wat moet ik hiermee? 'Gewoon dag zeggen en wegwezen' bedenk ik. Ik wens hem alle goeds met zijn studie en vertrek.

Terug op mijn hotel schiet ik eerst flink in de lach. 'Twee honderd zloties, te gek, dat zijn twee honderd gulden, de smiecht. Hij slaat mij wel hoog aan. Maar prompt volgt er weer de boosheid en de teleurstelling. Het had zo'n perfecte avond kunnen zijn. En nu gebeurt er dit! De klootzak!
Maar ... als hij nu toch eens de waarheid sprak met zijn 'I am joking' en mij gewoon simpel op de hak wilde nemen? Dan was ik de domme botterik en heb ik het gesprek ten onrechte afgebroken. Ik ben er niet uitgekomen. Het duurde nog lang voor ik de slaap kon vatten . . . .

Vorige verhaal          terug naar begin