INLEIDING

WAAROM DEZE WEBSITE?   GEBRUIKTE BRONNEN   NOG NIET AF . . .   CONTACT

WAAROM DEZE WEBSITE?    Hoe kom je er toe een webplek te maken over de herkomst van woorden? Menige Nederlander spreekt wel enkele vreemde talen zoals Frans, Duits en natuurlijk Engels. Je zit dan met het probleem om al die woorden uit de verschillende talen te onthouden. Het blijkt soms aardig te helpen als je weet dat woorden uit verschillende talen aardig met elkaar verwant kunnen zijn, ook al zie je er dat in eerste instantie niet zo aan af. Ik herinner me eens op reis door door de USA een probleem gehad te hebben met het woordje : 'jeopardize' (= in de waagschaal stellen). Wat is dat voor een vreemd woord? Hoe kan ik dat nou onthouden? Totdat ik in een woordenboek zag dat het gewoon de verengelste vorm was van een Franse zinnetje 'Jeux partit' (=een verdeeld spel). 'Excuse me' lijkt sprekend op 'Excuser moi'. Het Engels bleek vol te zitten met van origine Franse woorden. De bekende alarmroep 'Mayday' is niets anders dan het Franse 'm'aider' ('help mij'), enz.   Vier jaar geleden startte ik met een cursus Russisch. Een bar moeilijke taal met een ingewikkelde grammatica en met een op het eerste gezicht van het Nederlands hopeloos verschillende woordenschat. Maar in nog al wat gevallen blijken die woorden toch wel wat gemeen te hebben met woorden uit talen die ons bekender voorkomen zoals het Frans, het Italiaans en zelfs het Nederlands. De achtergrond is dat een groot deel van de huidige Europese talen teruggaan op een (ooit) gemeenschappelijke taal, het Indo-Germaans, dat zijn sporen heeft achtergeleten van Ierland tot aan India en Pakistan. In datzelfde Russisch blijken veel woorden van Franse, Engelse maar ook Nederlandse oorsprong (scheepstermen) te zijn opgenomen. Het Nederlands leende in het verleden aan meer talen woorden uit, meer dan ik had gedacht. Inderdaad soms letterlijk 'lenen' want, zoals in het opmerkelijke voorbeeld van 'mannequin', veranderde het oorspronkelijk Nederlands-Vlaamse woord 'manneke' (knaapje) in het Frans in 'mannequin', om vervolgens in die vorm weer in het Nederlands terug te komen. Nu als woord voor de levende en meestal vrouwelijke drager van showkleding!   Als je er eenmaal oplet, herken je in het Nederlands woorden van de meest vreemde origine. Zo was het een verrassing te zien dat 'pienter' (slim) een Maleis woord is dat zich in het Nederlands genesteld heeft. Maar, zoals gezegd, het Nederlands exporteerde ook veel woorden naar andere talen zoals het Engels, Frans, Indonesisch en zelfs het Japans. Het werd tenslotte een sport deze woorden op te sporen en bij elkaar te zetten.   Tegelijkertijd groeide de belangstelling voor het verschijnsel 'taal' in het algemeen. Hoe zou de taal zijn ontstaan? Is alle taal aangeleerd of is er een soort aangeboren component, in de vorm van een basisgramatica? Of is beide misschien waar? En waarom vormen het Hongaars en het Fins van die vreemde uitzonderingen binnen de Europese talen? Zouden er nog sporen van oude Keltische talen in het Nederlands te vinden zijn? Het zijn deze en andere vragen die mijn belangstelling voor de talen en hun woordenschat verder hebben aangewakkerd. Het is fijn om in het internet een medium te hebben om het resultaat van mijn speuren met anderen te kunnen delen.    GEBRUIKTE BRONNEN    Voor het schrijven van dit verhaal over de geschiedenis van onze woorden en onze taal heb ik dankbaar gebruik gemaakt van volgende boeken:           Wat woorden vertellen: 'Etymologisch woordenboek', De Vries en I.F.Tollenaere (2010) 'Geleend en uitgeleend', Nicoline van der Sijs (1998) 'van Dale Grootleenwoordenboek, Nicoline van der Sijs (2005) 'Mijn naam is haas; hoe historische figuren in het woordenboek belanden', Marcel Grauls (2002) 'Nederlandse woorden wereldwijd', Nicoline van der Sijs (2010) 'Sprekende getuigen', P.A. van Veen: (1987) 'Van hier tot Tokyo'; hoe zijn aardrijkskundige namen ontstaan?', Riemer Reisma (2006) 'Wat woorden weten; over woorden en hun geschiedenis', Frans Brabander (2000)         Wat talen verhalen: 'De wonderlijke wereld van de taal', Ch. Berlitz (1982) . 'Woorden, een geillustreerde geschiedenis van de westerse talen' Victor Stevenson (1998), 'Taaltrots, purisme in een veertigtal talen', Nicoline van der Sijs (1999) Op het internet zijn enkele zeer informatieve sites te vinden, zoals: Uitleenwoordenbank van het Nederlands (2016) Zeer volledige uitleenwoordenbank, opgezet door Nicoline van der Sijs (2015) en gehost door het Meertens Instituut van de Koninklijke Academie van Wetenschappen KNAW (Amsterdam). www.etymologiebank.nl (1910 - heden) Ook deze site is opgezet door Nicoline van der Sijs, als vervolg op het vierdelige Etymologisch woordenboek van het Nederlands, waarvan in 2009 het laatste deel is verschenen. Doel is om alle belangrijke etymologische publicaties van het Nederlands op woordniveau aan te bieden op één centraal punt. www.taaluniebericht.com (2015 -) Gratis digitaal tijdschrift over het Nederlands. Met iedere maand taaltrends en taaltips. Ook komen taalminnaars en columnisten aan het woord.    NOG NIET AF    De basis voor deze webplek is een eerder in Word geschreven verhaal wat ik heb omgezet voor gebruik op het internet. Bepaalde delen zoals bij het hoofdstuk over 'Talen en taalfamilies' moeten nog steeds worden aangevuld.    CONTACT EN REACTIES    Als de lezer wil reageren, dat kan. Graag zelfs.  Het adres is:   am.siebers@hccnet.nl   De auteur heeft meerdere sites gemaakt, o.a. over het Museum Naturalis in Leiden en over de Vijf Grote Godsdiensten. Ook is er een website met vermakelijke verhalen uit zijn tijd als studie-adviseur biologie aan de Universiteit van Leiden.

begin deze pagina

volgende hoofdstuk