Leefklimaat - Global Dimming

Wat is Global dimming?

Sinds de jaren vijftig neemt de hoeveelheid zonlicht die de aarde bereikt, ieder decennium met twee à drie procent af. De verminderde straling omvat een deel van het zichtbare licht en het infrarood. De ultraviolette straling die door de dunne ozonlaag dringt, wordt niet belemmerd. Tot nu toe waren er wel studies die lieten zien dat steeds minder zonlicht de aarde bereikte, maar de uitkomsten leken hooguit een lokaal effect te hebben. Die vermindering van zonnewarmte die de aarde bereikt, wordt 'Global Dimming' genoemd. Men wist echter nog niet waardoor de aarde verduistert. Aan de zon zelf ligt het niet, die is niet minder gaan schijnen. Metingen door satellieten laten zien dat de zon even helder schijnt als voorheen, maar dat steeds minder zonlicht de grond kan bereiken.

Luchtvervuiling kan een belangrijke oorzaak zijn. Vervuiling vermindert het zonlicht op twee manieren, redeneren wetenschappers. Een deel van het licht kaatst terug van roetdeeltjes in de lucht. De vervuiling leidt ook tot meer waterdruppels en tot dikkere, donkerder wolken die ook zonlicht blokkeren. Wolken ontstaan als waterdruppels zich vormen rond heel kleine deeltjes die in de lucht zweven. Die grotere wolken kaatsen meer zonlicht en warmte terug de ruimte in. Daarom blijkt de reductie duidelijker op bewolkte dan op zonnige dagen. De atmosfeer boven sommige minder vervuilde regionen ondervinden weinig of geen reductie van het zonlicht. Maar op Antarctica, dat onder een schone hemel ligt, is de hoeveelheid zonnestraling die de aarde bereikt, ook verminderd. Vermoedelijk speelt ook de opwarming van de aarde nog een rol.

Het ziet ernaar uit dat de vervuilende bijprodukten die 'global dimming' veroorzaken, een verkoelende werking hebben en de opwarming van de aarde verminderen. Vuile deeltjes in de lucht, die vrijkomen bij het verbranden van brandstoffen, en meer en dikkere bewolking blijken het zonlicht te blokkeren, waardoor de aarde afkoelt. De natuur lijkt zelf de gevolgen van de opwarming te compenseren. 'Global dimming' heeft de aarde tot nu toe afgekoeld zonder dat we dat wisten.

Volgens Michael Roderick, een klimaatonderzoeker aan de Australian National University in Canberra ontvangt een groot deel van het aardoppervlak ongeveer 15 procent minder zonlicht dan 50 jaar geleden door de dikkere bewolking en toenemende luchtvervuiling.

Clouds and air pollution block a portion of the heat energy that's coming from the sun, just as it's cooler sitting under a beach umbrella than under a bright sky.

Maar er is ook een keerzijde. Nu we de laatste jaren de luchtvervuiling terugdringen en het broeikaseffect proberen te verminderen valt dit verkoelende effect weg. Het lijkt erop dat de zonneschijn weer iets toeneemt, misschien omdat de vervuiling door roet en stof afneemt. Dan zou de 'global dimming' de opwarming hebben gecamoufleerd en raakt de opwarming nu in een stroomversnelling.

Alarmerend aspect van Global dimming

Misschien is wel het meest alarmerende aspect van 'global dimming' dat het wetenschappers ertoe heeft gebracht de invloed van het broeikaseffect te onderschatten. Als ze weten hoeveel extra energie wordt vast gehouden in de atmosfeer rond de aarde, is het eigenlijk verbazingwekkend dat die extra energie heeft geleid tot een temperatuurstijging van maar 0.6°C. Daaruit concludeerden veel wetenschappers dat het huidige klimaat minder gevoelig is voor de effecten van broeikasgassen dan het was, bijvoorbeeld tijdens de IJstijd, toen een vergelijkbare stijging van broeikasgassen een temperatuurstijging van 6°C tot gevolg had. Nu lijkt het erop dat de opwarming door broeikasgassen wordt belemmerd door het koelende effect van 'global dimming'. In feite werken twee vervuilers elkaar tegen. Dat betekent dat het klimaat in feite gevoeliger is voor het broeikaseffect dan werd aangenomen.

Als dat juist is, betekent dat slecht nieuws. Als we niet snel ingrijpen om de uitstoot van broeikasgassen drastisch terug te dringen, zullen zelfs de meest pessimistische voorspellingen van 'global warming' bijgesteld moeten worden. In het jaar 2100 heerst dan in Engeland een klimaat vergelijkbaar met dat in Noord-Afrika en vele gebieden in de wereld zouden onbewoonbaar zijn.

Stoken van fossiele brandstoffen heeft twee gevolgen:
- Broeikasgassen die 'global warming' veroorzaken,
- Vervuilende bijprodukten, zoals zwaveldioxide, roet, en as veranderen de eigenschappen van wolken.

In de jaren 1970 en 1980 werden massale droogten in de Sahel veroorzaakt. Klimatologen hebben tot nu toe niet kunnen verklaren waarom daar ter plaatse de regens uitbleven. Zij veronderstellen nu dat het terugkaatsen van warmte de wateren op het noordelijk halfrond heeft afgekoeld. Als gevolg daarvan is er minder regen gevallen in een aantal gebieden en is er geen regen gekomen in de Sahel in Noord-Afrika.

In de tuinbouwkassen in Holland geldt als vuistregel dat een vermindering van 1% in zonnestraling 1% minder opbrengst tot gevolg heeft.

Behalve het gebruik van fossiele brandstoffen zijn ook contrails (condensstrepen van vliegtuigen hoog in de lucht) een oorzaak van het terugkaatsen van zonnewarmte. Na de terroristische aanval op 11 september 2001 in Noord-Amerika, werden alle commerciële vliegtuigen gedurende de volgende drie dagen aan de grond gehouden. Dat maakte het voor klimatologen mogelijk om te kijken naar het effect op het klimaat toen er geen contrails en geen hittereflectie was. Zij concludeerden dat de temperatuur in die periode van drie dagen ongeveer 1 graad Celsius steeg.

De verontreinigingen die leiden tot 'global dimming' hebben verschillende gezondheidsproblemen en milieueffecten tot gevolg, zoals smog, ademhalingsproblemen en zure regen. Als gevolg van 'global dimming' hebben waarschijnlijk al miljoenen het leven gelaten.

 

'Global dimming' kan de oorzaak zijn of hebben bijgedragen tot de hittegolf in Europa in 2003 die duizenden mensenlevens heeft gekost in Frankrijk, bosbranden in Portugal en nog veel andere problemen op dat continent heeft veroorzaakt. De effecten van het aanpakken van 'global dimming' zou de 'global warming' sneller doen plaats vinden. Onomkeerbare schade zou slechts jaren van ons af liggen. De effecten kunnen zijn:

• Smelten van de ijskap in Groenland, dat zou de zeespiegel flink doen stijgen.
• Tropische regenwouden drogen uit en lopen het gevaar te verbranden. Dat zou nog meer broeikasgassen in de atmosfeer brengen en het opwarmen van de aarde verhogen.
• Deze en andere effecten kunnen leiden tot een verhoging van 10 graden in de volgende 100 jaar en niet de 5 graden die in veel klimaatmodellen wordt voorzien.

Die snelle en hoge opwarming heeft ernstige gevolgen:

• Vegetatie zal sneller verdwijnen.
• Bodemerosie zal toenemen en voedselproductie zal afnemen.
• Op plaatsen zoals Engeland kan een soort Sahara-klimaat ontstaan, andere delen van de wereld kan het zelfs nog erger vergaan.
• Zo'n toename van de temperatuur kan de enorme hoeveelheid methaangas in de atmosfeer brengen die zich nu nog op de bodem van de oceaan bevindt. Dat gas heeft acht keer meer invloed op het broeikaseffect dan CO2.

'Global dimming' kan worden opgelost door de uitstoot van broeikasgassen en vervuilende deeltjes te stoppen. Wanneer echter alleen de problemen van 'global dimming' worden aangepakt, zullen de effecten van 'global warming' vermeerderen. Dan kan gebeuren wat in 2003 in Europa plaats vond. In Europa zijn de laatste jaren verschillende maatregelen genomen om emissies en vervuilende stoffen terug te dringen die smog en andere problemen veroorzaakten, maar zonder tegelijkertijd de uitstoot van broeikasgassen te verminderen.
Klimatologen dringen er op aan dat de oorzaken van 'global warming' door broeikasgassen en 'global dimming' door luchtvervuiling tegelijkertijd moeten worden aangepakt.