Het dorp Cillaarshoek
door L. van Ollefen 1793

HET DORP CILLAARSHOEK.
Den Hoeksche Waard, of meer bepaaldlijk gesproken, de Bailluagie van Strijen, met mijne Leezers doorwandelende, ontmoeten wij ook dit klein maar aangenaam dorpjen: deszelfs.

LIGGING
Is, gelijk wij reeds zeiden, eigenlijk in en onder de Bailluagie van Strijen, aan een binnendijk den naam voerende van Keizersdijk, welke zig ten zuiden tot aan het dorp Strijen uitstrekt, en in 't noorden stoot tegen den dijk van St. Anthoniespolder, van 't welk wij de beschrijving hierna ook zullen mededeelen. Cillaarshoek ligt voords, ter wederzijden, besloten in het Ambacht van 't genoemde dorp Strijen, des het geheele Rechtsgebied van Cillaarshoek alleen bestaat uit den gemelden dijk, die bijna overal met huizen betimmerd, en ruim een vierde uurs lang is. Aan de Binnenmaas, mede een vierde uurs ten Noorden Cillaarshoek gelegen, en des geheel daar van afgezonderd, ontmoet men nog een Buurt van agt huizen, welken tot Ambacht behooren: hoe dezelven daar aan zijn gekomen, is duister; de overlevering wil, dat tuschen de dorpen Maasdam en s'Gravendeel, wier Jurisdictien daar omtrent aan elkaar slooten, over dat stuksen gronds verschil gerezen, aan welk van die twee Ambachten hetzelve bij provilie te voegen aan Cillaarshoek als nog in den eigendom van gezegde buurt is, en waarschijnelijk ook wel zal blijven: ondertusschen gehooren de bewooners van dat aangeveegde stukjen gronds onder den kerkvang van Maasdam

NAAMSOORSPRONG
deze is geheel onbekend, doch schijnt afgeleid te moeten worden van zeker persoon, die oudtijds dit Ambacht toehoorde.

STICHTING EN GROOTTE
van het eerste gedeelte deezes artijkels is mede niets met zekerheid te zeggen; men wil dat de dijk, waaraan dit dorpjen ligt, en die, gelijk gezegd is den naam voert van Keizersdijk, door een der Keizeren, waarschijnelijk te gelijk Graaf van Holland zijnde, gegeven werd, om met huizen te bebouwen; dan, alles wat men hieromtrent vertelt zijn losse overleveringen, alleenlijk is zeker, dat het Gerecht, uit hoofde dier gift, nog jaarlijks, ten hunnen voordeele, het beweiden met vee aan dien dijk verpacht, en erfpachten trekt van de huizen en erven, die sedert eenige jaaren aan denzelven getimmerd zijn, zijnde men voorheen op dit laatsteniet bedacht geweest: de Graaflijkheid heeft, in 't jaar 1731, deeze Heerlijkheid verkocht; met accoord dat ten haaren laste zoude blijven, het onderhouden van de Kerk en Pastorie, 't welk geen klein voorrecht voor dit dorpjen is. Dorpbeschrijver Cillaarshoek Het Ambacht begrijpt thans in zeventig huizen, 't welk omtrent twintig meer is dan in 't jaar 1772: jaarlijks wordt er het getal der huizen vergroot, het geen een onwederspreekelijk bewijs is van de welvaarenheid van dit dorpjen: landerijen zijn er niet onder gehoorde. Wij moeten hier nog bijvoegen, hoe men bij overlevering ook vertelt dat dit Ambacht, voor den gedachten St. Elizabethsvloed, in 1421 bekend was onder den naam van Weda of Weede. en een vrij aanzienlijke stad zoude geweest zijn: dat plaats van dien naam hier omtrent moet bestaan hebben, blijkt uit het aangehaalde van Oudenhoven, in de beschrijving van St. Anthoniespolder, daar hij spreekt van de landen en de parochie van Strien ende van der Weda: ook zijn er oude kaarten voorhanden, die Woelde op de plaats van Cillaarshoek stellen; doch alles wat men er verder van verhaalt, zijn loutere gissingen en losse overleveringen.

HET WAPEN
Zoude het zelfde zijn van het oude Weda, bestaande in zes roode leliën, drie boven, daar na twee, en onder een, op een zilveren schild: thans echter is het van geen gebruik.

KERKELIJK EN GODSDIENSTIGE GEBOUWEN;
De kerk zijnde een Kruiskerk, is een zeer oud gebouw, in 1786 van binnen verwulfd, uit vrijwillge giften der burgerije, die dezelve tot sieraad hunner kerke gaarne gaven, wordende anders gelijk gezegd is, bladz. 2 de kerk en pastorie door de Graaflijkheid onderhouden: midden in 't verwulf vertoont zig een houten rondeel, verbeeldende, in verheven beeldwerk, de opstanding van Christus, welk stukjen waarschijnelijk zo oud is als de kerk zelve: het torentjen is een fraai spits, in het jaar 1792, aanmerkelijk verbeterd. De Pastorie is mede een vrij goed gebouw, en wordt, zo als te denken is zeer wel onderhouden: dezelve staat digt aan de Kerk, en heeft van achteren een fraai uitzicht over de wijduitgestrekte weilanden van 't Oudeland van Strijen. Het Schoolhuis is in een der halve kruisen van de kerk, 't welk derhalven van 't overige des gebouws is afgeschoten. Voords zouden wij onder dit artijkel nog kunnen betrekken twee Armhuisjens, die schoon weinig van belang, echter op het dorp gevonden worden.

WERELDLIJKE GEBOUWEN,
zijn te Cillaarshoek niet voorhanden

REGEERING
bestaat er uit den Schout en Schepenen, welke laatst gemelden, jaarlijks, op Pinkster, worden aangesteld of gecontinueerd.

VOORRECHTEN EN VERPLICHTINGEN.
De burgers van Cillaarshoek zijn, benevens die van eenige andere dorpen, vrij van alle Graaflijkheids tollen en wachten, in Holland, Zeeland, Westfriesland, en Bergen en Henegouwen, in gevolge zekeren gunstbrief van een der Graaven van Holland; doch bepaaldlijk van wien, zegt de geëerde zender van deeze beschrijving, is mij niet gebleken: welk voorrecht, ten opzichte der twee eerstgenoemde Provinciën, nog al van belang is derwijl men, ingevolge daarvan, voor het meeste vlas, uit Zeeland Braband en elders herwaards komende en de bewoners van Cillaarshoek en omliggende dorpen toebehoorde, geene tollen in het voorbij passeeren behoeft te geeven; echter zijn de opgezetenen verpligt, jaarlijks bij het gerecht een nieuwen tolbrief te verzoeken, met verklaring dat zij waarlijk burgers van Cillaarshoek, enz. zijn, en aldaar reeds zijn overjaard; op vertooning van welken tolbrief, dat ieder burger, des noodig zijnde moet kunnen doen. de Commissien vrij laaten passeeren. Nog zijn de bewooners van Cillaarshoek vrij van het betaalen van 't Gruitgeld, zijnde zekere belasting op het bier, die boven den gewoonen impost, door veele dorpen in Zuidholland, te Dordrecht moet betaald worden, en twee blanken voor de ton bedraagt: deeze belasting komt ten deele toe aan de Domeinen van Hunne Edele Groot Mogenden, en ten deele aan de Stad Dordrecht.De verplichtingen, waar onder de inwooners van Cillaarshoek liggen, zijn geene andere, dan 't opbrengen van het tractement voor den schoolmeester.

BEZIGHEDEN.
Deezen zijn als op de nabuurige dorpen: de hoofdbezigheid te Cillaarshoek is de vlasnering; waarvan wij in onze voorgaande bladen reeds ten breedsten gesproken hebben: de landbouw, veebouw, enz. is er voords in goeden stand.

GESCHIEDENISSEN.
Tot het jaar 1788 is hieromtrent weinig van te zeggen: in october van 't jaar rees onder de burgers het misgenoegen jegens den schoolmeesters, die tevens gaarder van 's lands middelen is om zijne politique gevoelens, en ook zijn deeze lieden zeldzaam vrienden des volks! - hoe mag dat komen? zo hoog zij zig niet ontzagen hem te mishandelen, en vervolgends met staande trom en vliegend vaandel het dorp uitteleiden, onder bedreiging van nimmer weder Hunne Ed. Mog. de Heeren Gecommitteerden Raaden goedvonden, door middel van een Waarschouwing is 16 October 1788, de ingezetenen te vermaanen, zig rustig en vredig te gedragen, en vooral zig te onthouden van 'lands Gaarder eenig het minste molest aantedoen op poene van naar de strengheid der wetten gestraft te worden. Doch alvorens die waarschuwing gearresteerd was, hadden de onrustigen zig, daags te voren, en dus den 15 der opgenoemde maand, begeven in de rechtkamer, terwijl de Magistraat vergaderd was, gelijk reeds dikwijls te voren geschied en van dezelve geëist, om den Schoolmeester en koster op staande voet afzetten, welke eisch op zodanige wijze geschiedde, dat men dezelve, na eenige vredelievende voorstellen niet van de hand durfde wijzen; waarop, staande de vergadering een geschrift door den Magistraat werd opgesteld en getekend, tevens met de handtekening van nog omtrent zeventig burgers bekrachtigd, inhoudende, dat de schoolmeester en koster afgedankt, en zijne commissie ingetrokken werd. De zaaken bleeven dus staan, tot in de maand Februarij des volgenden jaars, 1789, wanneer de Gecommitteerden uit de Magistraat, benevens vier met naamen genoemde persoenen uit de burgerij, gedagvaard werden om in persoon voor den Hove van Holland te compareeren, bepaaldlijk op Dinsdag den 3 Maart deszelfden j aars, 't geene volbragt, en door Hunne Ed. Mog. de informatien gehoord zijnde van dat gevolg was, dat er bij den Hove, in dato 9 Maart daar aan volgende, eene waarschouwing werd gearresteerd, inhoudende vermaaning en last aan alle In en Op gezetenen van Cillaarshoek om zig voortaan stil, vreedzaam en met behoorelijk respect voor en gehoorzaamheid aan de Hooge Justitie, mitsgaders Schout en Schepenen te gedraagen, welke laatste daar en boven genoomen werden speciaale protectie en sauvegarde van de Hooge Overheid, en waarbij de Schoolmeester en Koster in zijne functien tevens werd hersteld en bevestigd. Deeze waarschouwing, dus gearresteerd zijnde, verschenen des Zondags morgens den 22 Maart, daaraan volgende te Cillaarshoek, twee Deurwaarders van den Hove, vergezeld van den Drost en zes Dienaars van den Heere Procureur Generaal, wanneer door een der Deurwaarders, in tegenwoordigheid van Schout en Schepenen, de voorgezegde Waarschouwing, even voor 't aangaan van den voormiddags Godsdienst, werd gepubliceerd, en vervolgens den Schoolmeester aanstonds zijn functie als voorzanger, dat aan 't schoolmeesters amt verknocht is, en waarvan hij dus lang was verstoken geweest, hervattende en ongestoord tot heden toe, tevens met zijne andere amten, heeft uitgeoefend.De gezegde Drost en Dienaars bleeven nog eenige weinige dagen op het dorp vertoeven, doch alles bleef in rust, en is tot heden toe vredig geweest.In de verdere jongstledene staatsberoeringen heeft dit dorp weing of geen deel gehad.

BIJZONDERHEDEN.
Zijn te Cillaarshoek niet voorhanden, behalve de voorgemelde kerkelijk gebouwen

LOGEMENTEN.
Heeft men er niet.

REISGELEGENHEDEN.
Zijn Zondags met marktschuit van St. Anthoniepolder die ook dient voor de marktschuit van Cillaarshoek op Rotterdam; des Vrijdags vaart men met dezelve op Dordrecht.

Bron: L van Ollefen. De Nederlandse Stad- en Dorp beschrijver. 1793

Met toestemming overgenomen uit:
De Heraut van Strijen, nummer 2, september 1999, p. 4-6.
Dat is een uitgave van de Oudheidkundige Vereniging Het Land van Strijen.