NASSAU, MARIA EN ADRIANA VAN
Jan Bastaard van Nassau, geboren Breda? (natuurlijke zoon van Jan IV graaf van Nassau en heer van Breda en volgens een kwartierstaat op een grafmonument in de Karmelietenkerk te Brussel zou ene juffrouw Van Loemel zijn moeder zijn); overleden Heusden? 29 november 1506; huwde Loon op Zand? 4 november 1470 met Adriana van Haestrecht (dochter van Pauwels van Haestrecht en Catharina van Naaldwijk); overleden Heusden? 8 oktober 1512 (1494-1495 Joffr. Adriana uxor Jans de bastert van Nassau casteleyns tot Heusden ingeschreven als lid van de “Illustere Lieve Vrouwebroederschap” te ‘s-Hertogenbosch; 1507-1508 Joffr. Adriana van Haestricht weduwe van Jan van Nassau “bastart”, schonk de broeders een fluwelen en gevoerde tabbaard); uit dit huwelijk zijn de volgende kinderen geboren:
1. Jan van Nassau, pastoor van Breda in 1494; hij studeerde aan de hogescholen van Leuven (1496) en Orléans (1500); overleden Orléans 3 maart 1506.
2. Pauwels van Nassau, schout van Breda sinds 1508; overleden Breda 6 september 1514; huwde Catharina van Haeften, overleden Breda 5 juni 1514.
3. Hendrik van Nassau, overleden Breda 25 september 1517; hij studeerde aan de hogescholen van Leuven (1496) en Orleans (1502); 1513 schepen van Breda; 1514 keurmeester van de wijn; 1515 deken van vleeshouwersambacht; huwde vermoedelijk met Catharina (van Merwen), 1534-1535 lid van de Broederschap te ‘s-Hertogenbosch.
4. Maria van Nassau, geboren Heusden ongeveer 1475 of 1481; overleden Brussel 2 januari 1521 in het kraambed van negentiende kind op 40-jarige leeftijd (naar mijn mening is zij op 46- of 47-jarige leeftijd overleden; zij werd in het jaar 1497-1498 als lid ingeschreven van de “Illustere Lieve Vrouwebroederschap” te ‘s-Hertogenbosch; onder de 23 jaar, volgens artikel 1 van de Illustere Lieve Vrouwebroederschap, was het niet mogelijk als lid van deze broederschap ingeschreven te worden); huwde Breda 27 mei 1498 Jeronimus van der Noot, geboren Brussel 21 september 1463, overleden Brussel 17 of 18 februari 1540 (nieuwe stijl 17 of 18 februari 1541); beiden liggen begraven in de kerk der Karmelieten te Brussel in de kapel van O.L.Vr. Visitatie; uit dit huwelijk geboren:
a. Engelbert van der Noot, geboren Brussel ongeveer 1498; overleden Brussel 19 december 1578; huwde Margriet van den Daele, geboren ?, overleden Brussel 8 juli 1552.
b. Wouter van der Noot, geboren Brussel ?; overleden Worms (Duitsland) in 1531 door de pest.
c. Adriana van der Noot, geboren Brussel ?; huwde Caspar van Mol.
d. Charles van der Noot, geboren Brussel ?; overleden Brussel 18 september 1523.
e. Jeroen (Hieronymus) van der Noot, geboren Brussel ongeveer 1507; pastoor te Prinsenhage, aartsdiaken van de Kempen; overleden Luik 16 december 1595.
f. Willem van der Noot, geboren Brussel ongeveer 1508; overleden Brussel 1 januari 1591; huwde Margriet van Ravenschot.
g. Claire van der Noot, geboren Brussel 1510; overleden Diest (België) 1546; huwde Antoon van Houthem, geboren Diest ?, overleden Diest 4 oktober 1546.
h. Philip van der Noot, geboren Brussel; huwde Magdalena van Zeebroeck.
i. Louis van der Noot, geboren Brussel; prior in Ouderghem.
j. Marie van der Noot, geboren Brussel; overleden Hertogendaal (België) 25 augustus 1526
k. Elenora van der Noot, geboren Brussel ongeveer 1515; non in het klooster Nazareth te Waalwijk; geprofest Waalwijk ?; overleden/jaargetijde (Waalwijk) Breda/Waalwijk 6 september 1583, overleden/jaargetijde (Catharinadal-Breda) 3 september (1583?)
l. Dimphne van der Noot, geboren Brussel; non in het klooster Nazareth te Waalwijk; geprofest Waalwijk ?; uitgetreden vóór 1566; overleden ?
m. Anna van der Noot, geboren Brussel; overleden Luik 5 augustus 1580; huwde Jacques de Grijse.
n. Marie van der Noot, geboren Brussel; religieuze in Tercameren (België); overleden Tercameren in 1568.
o. ? Van der Noot, geboren Brussel 2 januari 1521; overleden Brussel 2 januari 1521.
5. Cymburg van Nassau, geboren Heusden? ongeveer 1479, huwde Wouter van Dielbeek; 1501-1502 Jouffr. Simborch van Nassau Jansdochter, als lid ingeschreven van de “Illustere Lieve Vrouwebroederschap” te ‘s-Hertogenbosch; 1534-1535 nog steeds als lid ingeschreven van de “Illustere Lieve Vrouwebroederschap” en haar doodschuld vooruit betaalde.
6. Maria van Nassau, geboren Heusden?; mater in het klooster Nazareth te Waalwijk 1524-1556; geprofest ongeveer 1506; ongeveer 33 jaar mater geweest; overleden/jaargetijde 20 december 1556.
7. Adriana van Nassau, geboren Heusden?; non in het klooster Nazareth te Waalwijk; overleden/jaargetijde 24 mei 1558; in 1558-1559 lid van de Illustere Lieve Vrouwebroederschap te ‘s-Hertogenbosch en haar doodschuld vooruit betaalde. Het zou best mogelijk zijn, dat zij al eerder als lid van deze broederschap staat ingeschreven, maar kan het nog niet bewijzen.
Hoewel het klooster tot een der strengste orders behoorde, traden ook meisjes van vrij aanzienlijke stand in. Dat blijkt wel uit de genealogieën van de nonnen die tot nu toe zijn gevonden. Zo bijvoorbeeld Maria en Adriana van Nassau, waarover al een en ander is geschreven. Hun intreding voor of in 1506, bewees enigszins dat Nazareth al in aanzien stond. In de eerder gepubliceerde artikelen over beide nonnen werd altijd de vraag gesteld of zijn nichten of zusjes waren. Er bestaan uitvoerige argumentaties, zowel voor het een als het ander. Met nieuwe feiten wil ik trachten aanwijsbaar te maken van welke ouders beide nonnen afkomstig zijn.
Van der Hammen had zijn zijn publicatie in 1917 al verondersteld dat beide nonnen dezelfde ouders hadden: Jan Bastaard van Nassau (zoon van Jan IV graaf van Nassau en Allouise van Loemel) en Adriana van Haestrecht (dochter van Pauwels van Haestrecht en Catharina van Naaldwijk). Doch Smit had in 1922 bedenkingen tegen de publicatie van Van der Hammen. Het kwam hem namelijk vreemd voor dat Jan Bastaard van Nassau twee dochters zou hebben met dezelfde voornaam: Maria. De andere Maria was getrouwd met de kancellier van Brabant: Hieronimus van der Noot. Smits vermoedde dat de Waalwijkse non (mater) Maria een dochter van Pauwels van Nassau en Catharina van Haeften, en Adriana een dochter van Jan Bastaard van Nassau en Adriana van Haestrecht was. Waar Smit deze veronderstelling op baseerde weet ik niet, hoewel hij de boedelinventaris van de weduwe Van Assendelft aanhaalde als bronvermelding. In het testament van Pauwels van Nassau en Catharina van Haeften, opgemaakt op 21 mei 1514, komt er geen Maria in voor. Wel kwamen in het testament de toen nog in leven zijnde dochters Adriana, Anna en Catharina in voor.
Een ander gegeven dat de veronderstelling van Smit tegenspreekt is het volgende: Pauwels van Nassau was een zoon van Jan Bastaard van Nassau en Adriana van Haestrecht, die in 1470 in het huwelijk waren getreden. Mocht, zoals Smit veronderstelt, de Waalwijkse Maria de dochter van Pauwels van Nassau en Catharina van Haeften zijn, dan zou Pauwels in 1506 ongeveer drieëndertig jaar oud zijn geweest. Te jong, lijkt mij, om een dochter van rond de zeventien jaar te hebben. Helaas heeft Holleman in 1953 eenzelfde fout gemaakt, hoewel hij in zijn noten Van der Hammen en Juten aanhaalde. Naar mijn mening hebben Van der Hammen en Juten bij het rechte eind, indien zij veronderstellen dat Maria en Adriana van dezelfde ouders afkomstig zijn. Hun veronderstelling kan ik mijnerzijds op de volgende wijze ondersteunen.
Jan Bastaard van Nassau overleed ongeveer 28 november 1506. In het obituarium van het klooster staat op die datum vermeld: “Jaergetyt Suster Maria van Nassauwe en suster Arian susters vader en vrinden en is gestorve op St. Adreas Avet des saeves tussche IX en tien ure int jaer Ons Here MCCCCC en VI waer aff wy jaerlix hebbe XX st. pitancy op d. wy troewelick voer he solder bidde en heeft Mari sy dochter gegeven jaerlix op haer lyff XX rinsgl. en noch in gelt III hodet risgl. en Aerean sy dochter heeft hy i gelt gelaete vyfdehalfhodert risgl. der som aegeleet is en vort aengeleit is aen dy Kyerck vlimert. En noch hebbe sy gehat meer dan hondert rinsgl. van hoers ouders en vrinde.”
Uit het aangehaalde blijkt duidelijk dat beide Waalwijkse nonnen Van Nassau dezelfde vader hadden. Dat ze ook dezelfde moeder hadden, zien we in hetzelfde obituarium van het klooster op 8 oktober 1512, toen zij overleed. “Jaergetyt Suster Mari van Nassauwe en Suster Aerian hoer susters moeder. En is gestorve op Sint Dionisier Aevet tussche niege en tien ure tsavens int jaer Ons Heren in MCCCCC en XII. Waeraf wy jaerlicts hebbe XXX st. tot pitancy op d. wy troewelick voor hoer solde bidde. Ende hoer olders en vrinde.”
De moeder van de beide nonnen had in Brussel een zuster wonen: Catharina van Haestrecht, die ongehuwd bleef. Op 14 mei 1538 maakte zij te Brussel haar testament voor notaris Gualtherus Vrancken ten huize van haar bloedverwant Hieronimus van der Noot. Onder de vele legaten behoorde het volgende: “Ten negensten heeft noch gemaickt de voorscreven testateursse den Cloostere van Waelwyck, aldair haire nichten woenachtich syn, vijftich Karolus eens, om te bidde voir hair siele ende alle geloven sielen.” Zij stierf te Brussel op 18 mei van hetzelfde jaar.
Bovenstaande geeft duidelijk aan dat Maria en Adriana van Nassau dochters van Jan Bastaard van Nassau en Adriana van Haestrecht waren. Bij de in het testament bedoelde “nichten” kan eventueel inbegrepen zijn Elenora en Dimphne van der Noot, die ook in het Waalwijkse klooster waren ingetreden en die de dochters waren van Hieronimus van der Noot en Maria van Nassau.
Bronnen:
- RAA, map klooster Nazareth, nummer 4.
- SAT, koll. De Schaetzen-De Schaetzen
- SAB, Necrologium Catharinadal
- Dek, dr. A.W.E., Genealogie van het Vorstenhuis Nassau, 1970, p. 133.
- Dek, dr. A.W.E., brief van 30 oktober 1991.
- Dijck, dr. G.C.M. van, De Bossche Optimaten (Illustere Lieve Vrouwebroederschap), in: Bijdrage tot de geschiedenis van het zuiden van Nederland, deel 27, Tilburg 1973, pp. 221, 437 en 446.
- Génard, P., Verzameling graf- en gedenkschriften van de provincie Antwerpen, deel IV, Stad Antwerpen opschriften des kloosters van Sint-Joseph-Nazareth gesticht te Waalwijk gezegd Spinsters, Antwerpen 1859, pp. 441, 445, 448 en 450.
- Hammen, J. van der, Huwelijkse voorwaarden tussen Jan Bastaard van Nassau en Adriana van Haestrecht 4 november 1470, in: Taxandria, jrg. 23, 1917, p. 14.
- Hammen, J. van der, Maria van Nassau, oudste bekende priorin van het klooster Waalwijk, in: Taxandria, jrg. 23, 1917, p. 273.
- Holleman, mr. F.A., Dirk van Assendelft, schout van Breda en de zijne, Zutphen 1953, p. 293.
- Juten, G.C.A., Jan van Nassau, kastelein van Heusden en zijn geslacht, in: Taxandria, jrg. 40, 1933, p. 97.
- Loon, Marius van, Maria en Adriana van Nassau, in: Met Gansen Trou, jrg. 35, 1985, p. 27.
- Loon, Marius van, Heusdense nonnen in het Waalwijkse klooster Nazareth, in: Met Gansen Trou, jrg. 45, 1995, pp. 33-34
- Marle, Hans van, brief 5 februari 1995.
- Smit, mr. J.P.W.A., De voorouders van het “Vrouwtje van Mechelen”, in: Ned. Leeuw, 1922, kol. 186-187.
- Verreyt, Ch.C.V., Over de tienden van de abdij Thorn te Prinsenhage, in: Taxandria, jrg. 1, 1894, p. 34.
