Donkere kennis

Afgelopen zaterdag stond er een interessant artikel in het Opinie & Debat gedeelte van NRC Handelsblad van Robbert Dijkgraaf, hoogleraar mathematische fysica aan de Universiteit van Amsterdam. Oké, ik geef toe dat het al weer vier dagen geleden is, maar soms kom je er niet toe een krant te lezen en dit was zo'n artikel dat ik even terzijde had geschoven 'om later nog eens te bekijken'. Dijkgraaf beschrijft in zijn artikel de zoektocht van de wetenschap naar 'de waarheid' en komt tot de conclusie dat we uiteindelijk nooit dé waarheid zullen ontdekken. Er is gewoonweg zoveel nog onbekend dat we die inhaalslag nooit zullen inhalen. Simpel voorbeeld: waarschijnlijk heeft volgens geologische experts maar één op de tienduizend diersoorten die ooit hebben geleefd een fossiel nagelaten. Van zeer vele diersoorten hebben we dus totaal geen idee hoe ze er uit zagen en wat hun leefpatroon was. Van de grote Griekse tragedieschrijvers is minder dan 10 procent bewaard gebleven, dus die 'waarheid' zal nooit meer boven water komen.
Dijkgraaf maakt hier een interessante vergelijking met materie. Zoals ik in eerdere astroblogs (bijvoorbeeld hier) over de resultaten van de WIMP-satelliet beschreef bestaat 4% van het heelal uit gewone materie, 22% uit donkere materie en 74% uit donkere energie. Van 96% van het heelal weten we dus totaal niet wat het is en hoe het er uit ziet. Volgens Dijkgraaf spreekt vervolgens van het bestaan van 'donkere kennis'- de wetenschap van wat we niet weten. Die zou volgens Dijkgraaf zelfs nog wel hoger kunnen zijn dan de 96% onbekende inhoud van het heelal.
De afgelopen vijf maanden schrijf ik wekelijks enkele astroblogs. Regelmatig kwamen daarin nieuwe ontdekkingen naar voren op astronomisch gebied. Nieuwe exotische objecten, nieuwe subklassen van reeds bekende objecten, afwijkingen van gangbare patronen, etc.. Iedere ontdekking lijkt weer meer vragen op te roepen. Volgens jaar wordt door CERN de grote deeltjesversneller LHC (Large Hadron Collider) in gebruik genomen, een gigaproject dat vele miljarden euro's heeft gekost. Met de LHC hopen de deeltjeswetenschappers de heilige graal van de elementaire deeltjes te ontdekken, het zogenaamde Higgs boson. Het Higgs deeltje is nu nog het domein van de theoretici. Zodra het deeltje experimenteel bevestigd wordt zullen er bij de theoretische modellen winnaars en verliezers zijn. Maar nu al is duidelijk dat de winnende modellen ook niet alles zullen verklaren en dat er weer vele nieuwe donkere stukjes kennis opdoemen. Inflatie dus van kennis, van gewone kennis én van donkere kennis. Welk van de twee zal sneller groeien? Bijna tweeduizend jaar geleden vroeg de Romeine consul Pontius Pilatus het al aan Jezus: "Wat is waarheid, en hoe herken ik die?". En wat zei Jezus? Die hield wijselijk zijn mond.