Raadsel van korte gamma-ray bursts opgelost?

In het tijdschrift Nature van 15 december 2005 wordt de waarneming beschreven aan de zogenaamde Gamma-ray burst GRB 050724. In het artikel wordt een verklaring gegeven voor oorzaak van de snelle uitbarsting van gammastraling. Sinds 1967 worden met satellieten die om de Aarde cirkelen korte flitsen in de ruimte waargenomen van straling met zeer hoge energie. Deze zogenaamde gammaflitsers (in het Engels Gamma-ray bursters, oftewel GRB’s) stralen gammastraling uit, de meest energierijke electromagnetische straling. Een gammafoton is minstens 100.000x zo energierijk als een foton in zichtbaar licht. De eerste gammaflitsers werden met de Vela-satellieten waargenomen. Deze kunstmanen hadden eigenlijk een andere taak, namelijk om vanuit de ruimte de lancering van kernraketten in de gaten te houden, waarbij ook gammastraling vrijkomt. Geheel onverwacht zagen deze satellieten korte gammaflitsen met een duur van enkele milliseconden tot enkele minuten,niet op Aarde, maar in de ruimte. In feite duidde de periode van de gammastraling op het bestaan van twee soorten GRB's: de snelle GRB's (periode zeer kort, maximaal 1 seconde) en de langzame GRB's (periode tientallen seconden tot enkele minuten). Op 24 juli 2005 werd door de gammasatelliet Swift een snelle GRB ontdekt. De satelliet gaf het signaal direct door naar Aardse telescopen en kort daarna werd hiermee het zichtbare 'moederstelsel' ontdekt. Dit bleek een oud elliptisch sterrenstelsel te zijn, op een afstand van 3,5 miljard lichtjaar. Voor astronomische begrippen redelijk dichtbij. In elliptische stelsels komt geen nieuwe stervorming voor, dus de oorzaak van de GRB moet erg oud zijn. Astronomen vermoedden al langer dat de oorzaak van de snelle GRB's de botsing is van twee neutronensterren, of van een neutronenster en een zwart gat. Met de waarneming van GRB 050724 in een elliptisch stelsel is dit vermoeden bevestigd.