Voor het eerst massa van bruine dwergen gemeten

Voor het eerst zijn astronomen er in geslaagd om de massa van bruine dwergen direct te meten. Bruine dwergen zijn eigenlijk mislukte sterren. Ze zijn te zwaar om een planeet te vormen, maar ook te licht om tot ontbranding van waterstof over te gaan en een echte ster te zijn. Hun massa is meestal tussen de 13 en 75 Jupitermassa's, maar dat was tot nu toe nooit direct gemeten. Daar is nu verandering in gekomen. Drie astronomen, waaronder Keivan Stassun van de Vanderbilt Universiteit in Nashville (Tennessee, VS), komen morgen in het wetenschappelijk tijdschrift Nature met een artikel over hun waarneming aan een paar bruine dwergen die om elkaar heen draaien in de Orionnevel. Tijdens 1500 waarnemingen (!) in 280 nachten tussen 1994 en 2005 met de 0.9-meter telescoop van Kitt Peak National Observatory en drie telescopen van het Cerro Tololo Inter-American Observatorium (Chili) werd het paar geobserveerd. 1500 Waarnemingen aan één paar bruine dwergen, je moet er maar zin in hebben. Maar goed, het leverde in ieder geval een goede inschatting op van de massa van de bruine dwergen. Ze keken daarbij naar het moment waarbij de ene bruine dwerg voor de andere schoof (waarmee ze op één lijn stonden met de Aarde, net zoals het geval is met de zogenaamde eclipsveranderlijken, zoals Algol) en daardoor verminderde hun gezamelijke helderheid. Die lichtcurve leverde een massabepaling op. De ene bruine dwerg bleek 5% van de zonsmassa te zijn en de ander 3,5%. Dat is in Jupitermassa's 52x respectievelijk 36x, dus aardig in overeenstemming met die theoretische waarden. Wat echter niet met het theoretische beeld klopte is dat de lichtste van de twee bruine dwergen warmer blijkt te zijn dan het zwaardere broertje. Het vermoeden bestaat daarom dat de twee bruine dwergen niet als paar ontstaan is, maar gescheiden zijn ontwikkeld en pas later bijeen zijn gekomen.
Bruine dwergen zijn overigens helemaal niet bruin. Ze zijn rood. Maar ja, er zijn ook al rode dwergen, dat zijn steren die groter zijn dan een bruine dwerg, maar met minder dan de helft van de massa van de zon. Rode dwergen hebben wel genoeg massa om tot ontbranding van waterstof over te gaan, maar vanwege hun lage massa gaat dat in een heel langzaam tempo. Bruine dwergen komen overigens ook heel vaak voor in de buurt van rode dwergen. De foto laat de allereerst ontdekte bruine dwerg zien, het kleine stipje rechts op de foto, Gliese 229b. Links staat Gliese 229a, een rode dwerg (voor alle duidelijkheid: Gliese 229a en b zijn niet het dwergpaar in de Orionnevel. Gliese 229a en b staan in het sterrenbeeld Lepus, Haas).