Vreemde gamma-ray burst gezien

Astronomen hebben onlangs een Gamma-ray Burst (GRB) gezien die anders is van karakteristieken dan voorgaande GRB's. Over het onderwerp GRB's heb ik hier in deze astroblogs vaker geschreven (o.a. op 1 februari) en het blijft een verschijnsel dat voortdurend voor verrassingen zorgt. Op 18 februari 2006 ontdekte de SWIFT-satelliet om 3:43:30 Universal Time (UT) om precies te zijn een GRB in het sterrenbeeld Ram (Aries). Binnen drie minuten werd ook de optische nagloed van de explosie waargenomen. Maar toen begon al direct het eerste merkwaardige verschijnsel van deze gammastraler: de gamma-uitbarsting duurde maar liefst 30 minuten, terwijl deze normaal slechts enkele seconden tot hooguit enkele minuten duurt. Verdere waarnemingen wezen vervolgens uit dat de GRB afkomstig was uit een sterrenstelsel (helderheid: 20m) op een afstand van 440 miljoen lichtjaar. Ook dat was vreemd, was dat is veel dichterbij dan de andere GRB's. Deze GRB, genaamd GRB 060218 (naar de datum van ontdekking) duurde daarmee 100 keer zo lang als andere GRB's en kwam van een bron die 25 keer zo dichtbij staat.
Op 21 februari ontdekte Alicia Soderberg en haar collega's van Caltech (VS) met de 8,1 meter Gemini Soutch-telescoop in Chili dat er op de plek van GRB 060218 een supernova verscheen, SN 2006aj genaamd. Dit bevestigde het beeld dat de astronomen hebben van de oorzaak van dit type GRB, de GRB's met een lange duur: een supernova-explosie. GRB 060218 was qua uitgestraalde hoeveelheid gammastraling een kleine uitbarsting. Het was door de 'kleine' afstand van slechts 440 miljoen lichtjaar dat SWIFT de uitbarsting kon zien, want als de GRB op miljarden lichtjaren afstand had plaatsgevonden was hij nooit gedetecteerd geweest. Omgekeerd geldt dat wanneer een normale, dus zeer krachtige, GRB op 440 miljoen lichtjaar afstand zou hebben plaatsgevonden dat de detectoren van SWIFT het dan niet zouden hebben overleefd!
De waarneming van GRB 060218 doen astronomen vermoeden dat er kennelijk een klasse is van sub-energieke GRB's.
De waarnemingen aan de supernova op de plaats van GRB 060218 gaan overigens nog steeds door. Het vermoeden is dat de supernova de komende dagen zelfs zichtbaar zal worden voor amateur-astronomen! Op 5 maart 2006 zal SN 2006aj aarschijnlijk een piek bereiken van 16m. Voor de liefhebbers: hij staat op RA 3h 21m 39.7s, Decl. +16° 52' 02". Op de site van Sky&Telescope staat een zoekkaartje. 5 Maart, mmmmmm da's tijdens de Nationale Sterrenkijkdagen. Aha, gans het volk kan dan dus bij helder weer een supernova aanschouwen! Ehh.. één voorwaarde: er moet wel een joekel van een telescoop aanwezig zijn.