Wie Oegstgeest met een geologische bril bekijkt ziet twee oude grofweg Noordoost - Zuidwest lopende duinrijen met daartussen de oude strandvlakten die nu allemaal polder zijn. Aan de zuidkant wordt dit beeld doorbroken door de Rijn die zich een weg baant van Oost naar West, richting zee. Die oude duinrijen zijn al lang afgesleten of afgegraven waardoor er niet veel meer van te zien is. Toch zijn er hier daar nog duidelijk resten van te zien zoals in hoofdstuk "Geohistorie" is aangegeven. In dit hoofdstuk valt de nadruk op de laag gelegen stukken tussen en achter de oude duinrijen, de polders.
Op de kaart uit de Gemeenteatlas van Nederland uit 1868 staan de oorspronkelijke diepten van de oude polders van het toen nagenoeg nog onbebouwde Oegstgeest aangegeven zoals:
Kamphuizerpolder (met de Leidse Buurt): -1.13 m
Morsebelpolder (nu Haaswijk) : -1,03 m
Maredijksepolder (waar onder de Leidse Hout ): - 1,13 m
Pesthuispolder (gebied onder kasteel Endegeest) : - 0.79 m
Broekpolder (nu wijk Poelgeest en Merenwijk ): -1,29 m
Tussen al die laag gelegen polders slingeren de hoger op de oude strandwallen gelegen wegen als Rhijngeesterstraatweg, Haarlemmerstraatweg, Warmonderweg en Rijnsburgerweg (------- op de kaart) .
| | De oude polders: Oudenhof- en Kamphuizen | |
Oudenhofpolder
Vreemd; de Oudenhof is toch de benaming van een oud deel van Oegstgeest, zo van de Kempenaerstraat tot aan de Lange Voort, Dat klopt maar het is ook echt een polder. Er was jaren behoorlijke wateroverlast, vooral aan de westkant van de Kempenaerstraat (die zelf wat hoger ligt op een oude duinrug). Hoogheemraadschap Rijnland heeft er recent veel werk verricht om de situatie te verbeteren. Er is aan die kant een aparte hemelwaterafvoor aangelegd (de gebogen paarse lijn op de kaart*, klik op de kaart voor een grotere weergave). Een ruimere wateropvang werd gerealiseerd in het Hendrik Kramerpark (nieuwe vijver aan de zuid-oostkant). Het poldergemaal aan de zuidkant van het park werd vernieuwd en in 2016 kwam ook het nieuwe poldergemaal gereed aan de Rhijngeesterstraatweg, ter hoogte van het Bos van Wijckersloot. Al met al een mooi voorbeeld wat er gedaan moet worden om de bewoners van een polder droge voeten te laten houden in tijden van toenemende regenval.
* kaart Hoogheemraadschap (2015)
Kamphuizerpolder
Polder aan de zuidwestkant van Oegstgeest waar ook de Indische Buurt, de sportvelden in en rond de Voskuil toe behoorden (de polder strekt zich ook uit over gedeelten van Rijnsburg met de bloemenveiling).
Tot 1930 bemaalde de molen Hoop doet leven met windkracht het Oegstgeester gedeelte van de polder. In 1930 werd in de molen een Eriksson-hulpaandrijving geplaatst, waardoor electrisch gemalen kon als de wind het af liet weten. Na de bouw van een nieuw gemaal in 1992 werd de overbodig geworden molen overgedragen aan de naburige Bloemenveiling Flora. Door uitbreidingsplannen van de veiling zouden de 12 m. hoge hallen de molen tot op 50 m. naderen.
De veiling kocht daarom grond voor een nieuwe plek voor de molen langs de Haarlemmertrekvaart op de weg van Oegstgeest naar Voorhout en nam ook de kosten voor de verplaatsing voor zijn rekening.
Op 11 november 2000 werd de molen op zijn nieuwe plaats officieel in gebruik gesteld. Met de Maredijkmolen aan de Oegstgeesterweg vormt deze molen een uniek duo: dit zijn de laatste twee molens in Nederland met een Eriksson hulpaandrijving.
De Oudenhofpolder wordt nu al meer dan 20 jaar op peil gehoulen door het poldergemaal aan de A44 bij de Voskuil.
Foto links: Molen "Hoop doet leven" (1958) nog op zijn oorspronkelijke plaats in een nog lege Kamphuizerpolder met rechts op de achtergrond het Groene kerkje (uit http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Hoop_Doet_Leven,_Voorhout?uselang=nl): Foto rechts: Poldergemaal bij de Voskuil
| | Haaswijk met de Morsebelpolder | |
De genoemde strandwallen en strandvlakten zijn in de loop van de vele honderden jaren door afvlakking en opvulling langzamerhand verdwenen. Ten slotte bleef er - althans aan het oppervlak - niet veel meer van over. Toch is het reliëf niet helemaal verdwenen zoals we hierboven al zagen. In de Morsebelpolder in de wijk Haaswijk is bij voorbeeld voor de oplettende waarnemer aan de waterhuishouding nog goed te zien dat de polder aan de oostkant,
tegen het oude Oegstgeest aan, wat hoger ligt en westwaarts, richting Haarlemmerstraatweg en Trekvaart, geleidelijk dieper wordt. De waterhuishouding van het hogere gedeelte is daarom gescheiden van het lagere gedeelte. Er zijn geen singels of sloten die van het een naar de andere gedeelte doorlopen anders zou al het water uit het hogere gedeelte naar het lagere lopen. Er is wel een overstort (foto links) aanwezig om een teveel aan water van het hoge gedeelte op het lage te kunnen loodsen. Achterin op het laagste punt van de polder treffen we het poldergemaal aan wat het overtollige water naar de op boezemniveau gelegen Trekvaart kan oppompen.
De wijk als geheel kent een ruime opzet met in het Morsebelgedeelte een aantal fraaie zichtlijnen welke samenkomen op de plaats van een bont gekleurde constructie op het Mien Ruyspark (foto rechts). Ook de ligging aan zowel de trekvaart als het Oegsteesterkanaal en aanwezigheid van de groene hoogspanningszone draagt bij aan het ruime karakter van de wijk.
De Morsebelpolder komt de eer toe de oudste bewoningssporen van Oegstgeest te hebben. In 1989 werd er aan de zandige westrand bij de Haarlemmerstraatweg, dus tegen de geohistorische oude duinrij aan een met rietwerk beklede put gevonden die moet dateren uit de ijzertijd, dat is zo tussen de 700 en 100 jaar v.Chr.! Vondsten van verkoold vlas en gerstzaadjes duiden op enige agrarische activiteit aan deze kant van de overigens diep gelegen veenpolder.
| | Poelgeest met aangrenzende Klaashennepoel- en Veerpolder | |
De wijk Poelgeest
De wijk Poelgeest is aangelegd in een langerekte, vrij diep gelegen polder, al valt dat door de huidige volledige bebouwing niet meer zo op. Er zit veel veen in de grond dat in de loop van de eeuwen sterk is ingeklonken, vandaar die diepe ligging. Midden in de wijk ligt het wijkpark (wat die naam nauwelijks verdient). Tegen de de spoorbaan aan ligt een groene corridoor die - met een onderbreking bij de hoogbouw - doorloopt tot aan het molentje in de Veerpolder. Doordat alle zichtlijnen evenwijdig lopen doet de wijk toch wat saai aan. Verscholen tussen de hoogbouw van de Clusiushof is een kleinschalige vrij toegankelijke tuin aangelegd.(foto links).
Van deze wijk zijn geen oude bewoningssporen bekend. Gezien de diepe ligging en de klei- en veenachtige bodem zal het in oude tijden een nat en ontoegangkelijk moeras- of broekbos zijn geweest.
Klaashennepoelpolder en de Veerpolder.
Deze kleine vogelrijke polders liggen net buiten de gemeente Oegstgeest en maken deel uit van de buurgemeente Teilingen. Het Zuid-Hollands Landschap is de eigenaar en onderhoud dit kleine natuurgebied.
In 2014 kon ook het grootste gedeelte van het tegen Warmond aan gelegen stuk weiland worden aangekocht waardoor de mogelijjkheid ontstond er een beter geheel van te maken en het wandelpad onder de spoorlijn door te trekken naar Warmond (zie ook bij het hoofdstuk "Parkgroen")
Deze groene enclave heeft zich door een hoog ingestelde waterstand kunnen ontwikkelen tot een opvallend rijk vogelrijkgebied met in de zomer onder andere veel grutto's, tureluurs, bergeenden, aalscholvers en zelfs lepelaars!
Bioloog Hans van Bostelen houdt wekelijks bij wat er aan vogels in deze polders te zien is. Ga hiervoor naar:
polderspoelgeest,blogspot.nl . (bijgaande foto is van zijn blog)
|
Het gebied
Wie dit gebied vroeger bezocht heeft nog een rommelig en onderkomen beeld voor ogen. Inmiddels wordt dit aan de Oude Rijn gelegen deel van Oegstgeest ontwikkeld tot een moderne woonwijk waarvan een groot deel van de woningen aan het water komt te liggen doordat er speciaal voor de wijk een evenwijdige aftakking van de Oude Rijn met zijarmen is gerealiseerd (afbeelding rechts).
Voor de rustzoekers is er aan de zuidelijke kant van de wijk het park Landskroon aangelegd. In het voorjaar van 2014 is Landgoed Rijnweyde opengesteld voor publiek. Dit kleine landgoed van 5 hectare ligt noordelijker, tussen de Valkenburgerweg en de Oude Rijn.
Het gebied is hier gerekend tot de polders maar het ligt van nature hoger, vooral aan de kant van de Oude Rijn. Door de eeuwenlange overstromingen van de rivier is er een zo genaamde oeverwal ontstaan die (ondergronds) nog steeds op diverse plekken in het landschap is terug te vinden.
Bij de bovenstaande foto: deel inrichtingsplan uit 2015 met de nieuw gegraven waterwegen en de Rijn boven in het midden.
Opmerkelijke archeologische vondsten
Wie dacht er aan dat de grauwe kleigrond achter Corpus de opmerkelijkste vondst sinds vele jaren zou opleveren? Het is niet verwonderlijk dat er op en nabij de zandige overwal van de Oude Rijn in de Romeinentijd bewoning moet zijn geweest.
Tenslotte zaten de Romeinen met een nederzetting aan de overkant in Valkenburg en met de overburen handel drijvende Friezen zullen zich hier hebben kunnen vestigen en zijn blijven hangen na het vertrek van de Romeinen, zo rond 400 na Chr.
Bij recente opgravingen werden dan ook resten van huizen, kadewerken en waterputten gevonden, alles uit de Merovingische tijd (700-800 jr na Chr.). Heel bijzonder was de vondst van een fraai bewerkte en voor die tijd zeer luxe zilveren schaal (meer hierover in het hoofdstuk 'Ondergrond').
|
|
|
|
|
De oude polders: Oudenhof- en de Kamphuizen